Solliciteren: zelfanalyse van de sollicitant

Solliciteren draait in beginsel om twee dingen, namelijk het ontdekken of de sollicitant bij de functie past en het aantonen door de sollicitant dat hij of zij de meest geschikte kandidaat is voor de toekomstige werkgever. Alvorens de sollicitant echter een goede indruk kan maken in de toekomstige sollicitatieprocedure(s) dient allereerst een grondige zelfanalyse te worden gemaakt. De sollicitant houdt hierbij zichzelf als het ware een spiegel voor en stelt zichzelf vragen in de trant van: wie ben ik? Wat kan ik en wat wil ik? Pas als de sollicitant heldere antwoorden heeft verkregen op deze vragen kan worden ingeschat of de functie en het bedrijf bij de werkzoekende passen. Ook heeft een grondige zelfanalyse een aantoonbare meerwaarde voor de sollicitant bij het ‘verkopen’ van zichzelf aan de toekomstige werkgever.

Inhoudsopgave

• Zelfanalyse sollicitant
• Wie ben ik?
• Wat zijn mijn kwaliteiten?
• Competenties
• Wat denken anderen?
• Wat wil ik?
• Conclusie

Zelfanalyse sollicitant

De meerwaarde van het maken van een zelfanalyse uit zich voornamelijk in drie zaken: gericht solliciteren, effectief overtuigen en aantonen van meerwaarde.

Gericht solliciteren

Van een goede zelfanalyse heeft de sollicitant gedurende de hele sollicitatieprocedure plezier. De sollicitant kan met het verkregen zelfbeeld gerichter solliciteren. Immers, als de sollicitant weet waar zijn of haar kwaliteiten, wensen en verbeterpunten liggen kan beter worden ingeschat of een toekomstige werkgever en functie echt bij de sollicitant passen. Niet passende vacatures en bedrijven - waar de werkzoekende geen kans maakt of wil werken - kunnen daardoor worden overgeslagen. Hierdoor zal in de regel eerder een goede klik kunnen worden gemaakt met de toekomstige werkgever en een passende baan worden gevonden.

Effectief overtuigen

Als inzicht is verkregen in de kwaliteiten en vaardigheden, dan kan de sollicitant deze inzetten om de toekomstige werkgever te overtuigen. Door niet alleen na te denken over de kwaliteiten en vaardigheden an sich maar hieraan ook relevante voorbeelden uit het verleden te koppelen wordt een voorsprong genomen op andere kandidaten. De meerwaarde van het inzicht komt bijvoorbeeld naar voren als de toekomstige werkgever tijdens het sollicitatiegesprek vraagt naar de sterke en/of zwakke punten van de kandidaat. Met behulp van de zelfanalyse en de voorbeelden kan de sollicitant zowel een kort alsook uitgebreider antwoord geven om de werkgever te overtuigen.

Aantonen meerwaarde

Toekomstige werkgevers waarderen het enorm als de kandidaat zelf aangeeft welke meerwaarde de sollicitant heeft voor het bedrijf als hij of zij in dienst wordt genomen. Daarvoor moet als het ware in het hoofd van de toekomstige werkgever worden gekropen om te bepalen welke meerwaarde wordt verlangd. Vervolgens is het zaak om te bezien of de sollicitant aan deze verwachtingen kan voldoen. Echter, dit kan de sollicitant alleen zeker weten als een zelfanalyse is verricht.

Wie ben ik?

Op het oog een hele simpele vraag, maar in de praktijk blijkt dat het geven van een antwoord bij de werkzoekende voor problemen zorgt. Een eenvoudige manier om een antwoord te krijgen op de vraag ‘wie ben ik?’ is om te kijken naar bepaalde gebeurtenissen uit het verleden. Aan de hand van deze levensgebeurtenissen kan de sollicitant een beeld verkrijgen van wie hij of zij is geworden door de jaren heen. Denk daarbij aan belangrijke momenten, maar ook opgedane contacten die een rol hebben gespeeld in de persoonlijke ontwikkeling van de sollicitant.

Een subtiel – maar relevant – onderscheid valt te maken tussen actieve en passieve gebeurtenissen. Bij actieve gebeurtenissen speelt de sollicitant zelf een cruciale rol door een bepaalde keuze te maken of iets te ondernemen. De gemaakte keuzes zeggen iets over hoe de sollicitant zich door de jaren heeft ontwikkeld en in hoeverre hij of zij in staat is om afwegingen gedegen te maken. Belangrijke vragen om te stellen hierbij zijn: Waarom heeft de sollicitant hiervoor gekozen? Hoe kwam de keuze tot stand? Hoe maakt de sollicitant in de regel zijn keuzes? Passieve gebeurtenissen zijn zaken die de sollicitant overkomt zonder dat invloed erop kan worden uitgeoefend. Neem als voorbeeld het door pure pech getroffen worden door een neurologische aandoening. De wijze waarop de sollicitant omgaat met dit voorval kan soms meer zeggen over wie de sollicitant echt is, dan welke andere actieve gebeurtenis dan ook. Daarnaast geldt dat tijdens het werken zich eveneens situaties kunnen voordoen waarop de sollicitant geen invloed kan uitoefenen. Het is dan ook zaak om niet alleen te kijken naar actieve gebeurtenissen maar ook passieve zaken te betrekken in de vraag naar ‘wie ben ik?’. Alleen dan haalt de kandidaat maximaal profijt uit het stellen en beantwoorden van deze vraag.

Wat zijn mijn kwaliteiten?

Ook voor het beantwoorden van deze vraag geldt dat het verleden een schat aan informatie bevat. Hoe heeft de sollicitant zich persoonlijk ontwikkeld tijdens de studie of bij voorgaande werkgevers? Welke vaardigheden c.q. kwaliteiten zijn hierbij opgedaan? Welke resultaten zijn daarbij geboekt? Als hulpmiddel bij het beantwoorden van deze bovenstaande vragen kan worden teruggevallen op situaties die gerelateerd zijn aan de studietijd, vorige werkgevers, vrijwilligerswerk of andere situaties die inzicht verschaffen.

Als de sollicitant goed in beeld heeft welke persoonlijke prestaties hij of zij heeft geleverd, dan kunnen van de capaciteiten en kwaliteiten een goede inschatting worden gemaakt. Deze zaken zijn te vertalen naar de competenties die de kandidaat bezit en een belangrijke rol spelen in de selectie. Vacatures zijn namelijk in de regel voorzien van een lijst met benodigde competenties waaraan de sollicitant moet voldoen. Denk aan zaken als: doorzettingsvermogen, secuur kunnen werken, analytisch denkvermogen, creativiteit, organisatietalent, communiceren, overtuigingskracht en netwerken. Tijdens het verdere verloop van de sollicitatieprocedure wordt bekeken of de sollicitant over de benodigde competenties beschikt. De sollicitant dient dus de eigen competenties in kaart te hebben gebracht, maar moet ook daadwerkelijk de toekomstige werkgever van zijn of haar competenties kunnen overtuigen.

Competenties

Bij competenties gaat het doorgaans over hoe de sollicitant reageert of actie onderneemt in steeds variërende situaties. Stel dat de sollicitant aangeeft zeer resultaatgericht te zijn. De toekomstig werkgever zal zich dan afvragen hoe dat zich vertaalt naar de functie waarop is gesolliciteerd en in hoeverre dit gewenst is binnen het bedrijf. Is de sollicitant slechts gericht op het eindresultaat of kan ook worden geschakeld naar een andere aanpak indien de klant dit wenst? Om hier antwoord op te krijgen zal – indien de sollicitant zelf niet het initiatief daartoe neemt – meestal worden gevraagd naar concrete situaties uit het verleden die meer inzicht kunnen bieden. Het is daarbij belangrijk om te onthouden dat een goede competentie in sommige bedrijven juist een slechte competentie kan zijn. Eens te meer reden om van tevoren goed na te denken over competenties!

Wat denken anderen?

Behoudens een enkele uitzondering bestaat er een verschil tussen hoe de sollicitant naar zichzelf kijkt en hoe andere mensen de sollicitant zien. In die zin kunnen familie en vrienden enerzijds goede eigenschappen benoemen waar de sollicitant niet aan had gedacht en anderzijds ook de mindere eigenschappen uitlichten. Vooral deze laatste categorie is interessant voor de sollicitant, omdat het herkennen van slechte eigenschappen door de sollicitant zelf – wanneer het om zijn of haar eigen persoon gaat – in de regel lastiger is dan het benoemen van de goede punten.

Vraag familie en vrienden ook naar de motivatie en specifieke voorbeelden, zodat deze kunnen worden meegenomen in de zelfanalyse. Andere personen die veel informatie kunnen geven zijn (oud-)collega’s en/of (oud-)studiegenoten. Deze zijn – beter dan familie en vrienden – in staat om onder meer inzicht te verschaffen over hoe de sollicitant werkt in groepsverband en in hoeverre hij of zij beschikt over leidinggevende kwaliteiten. Anders dan de term zelfanalyse doet vermoeden is het dan ook raadzaam voor de sollicitant om de omgeving te betrekken in de zoektocht naar het zelfbeeld.

Wat wil ik?

Aansluiting vinden bij een bedrijf en functie is voor de sollicitant cruciaal in de zoektocht naar een nieuwe baan. Maar niet slechts de sollicitant moet passen in het ideaalbeeld van het bedrijf. Omgekeerd geldt hetzelfde en rijst de vraag: passen het bedrijf en de functie bij de wensen van de sollicitant? Als de sollicitant een starter is op de arbeidsmarkt, dan is dit voor menig kandidaat een vraag die maar moeilijk kan worden beantwoord. Immers, een referentiekader ontbreekt en sommige zaken moet men eerst ondervinden alvorens een mening kan worden gevormd. Evenwel is het de moeite om na te denken over ‘wat wil ik?’. Pas dan kan gericht worden gesolliciteerd naar bedrijven en functies die aansluiten bij de wensen van de sollicitant.

Een eerste stap hierbij is om in kaart te brengen welke interesses en ambities de sollicitant heeft. Schrijf deze op en geef aan welke het belangrijkste zijn. Toekomstige vacatures kunnen dan worden vergeleken met deze lijst. Daardoor wordt direct duidelijk welke vacatures de moeite waard zijn om verder te bekijken. Een andere praktisch insteek is om een overzicht te maken van functies die de interesse wekken bij de sollicitant en vervolgens te bekijken welke taken en verantwoordelijkheden daarbij komen kijken. Valt er een lijn te bespeuren in activiteiten of bijzondere zaken? Grote kans dat hier de interesses en ambities van de sollicitant liggen. Zo kan bijvoorbeeld opvallen dat alle vacatures een leidinggevende functie betreffen en de sollicitant dus de ambitie heeft om nu of wellicht in de toekomst de leiding binnen een organisatie op zich te nemen. Hetzelfde geldt voor vacatures die allemaal overeen hebben dat zij zijn uitgezet door start-ups. Hieruit kan de sollicitant opmaken dat hij een meer dan gemiddelde interesse heeft voor kleine bedrijven in een dynamische omgeving. Een functie bij een groot log bedrijf ligt dan ook minder voor de hand.

Conclusie

Een grondige zelfanalyse heeft, zoals binnen dit artikel is gebleken, een niet te onderschatten meerwaarde voor de sollicitant. Worden alle gestelde vragen beantwoord dan heeft de sollicitant een voorsprong op zijn medekandidaten. Immers, de sollicitant kan gerichter zoeken naar bedrijven en functies, de toekomstige werkgever beter overtuigen en direct aangeven welke toegevoegde waarde wordt geboden. Ook is het verkregen zelfbeeld in het verdere verloop van de sollicitatieprocedure van belang. Denk bijvoorbeeld aan het opstellen dan wel schrijven van het cv en de motivatiebrief en beoordeling daarvan door de toekomstige werkgever!

Lees verder

• Beoordeling cv en motivatiebrief door het bedrijf
• Sollicitatiegesprek voorbereiden: waardevolle tips
• Het assessment: functie, onderdelen, voorbereiden en oefenen
• Arbeidsvoorwaardengesprek: voorwaarden, onderhandelen, tips