Sollicitatiegesprek voorbereiden: waardevolle tips

Als de sollicitant de eerste beoordeling van het cv en de motivatiebrief door het bedrijf doorkomt, dan zal deze in de regel worden uitgenodigd voor een eerste kennismakingsgesprek. De eerste belangrijke stappen zijn gezet en de kandidaat is nog steeds volop in de race om de baan te bemachtigen. Tijdens het (oriënterende) gesprek proberen zowel de sollicitant alsook de toekomstige werkgever af te tasten of zij bij elkaar passen. Om zoveel mogelijk in te kunnen spelen op de gesprekspartner is een goede voorbereiding van cruciaal belang. Om maar enkele clichés te noemen: ‘een goed begin is het halve werk’ en ‘een eerste indruk kan maar eenmaal worden gemaakt’! Als de sollicitant enkele tips in acht neemt, dan kan deze de kans op productief en prettig sollicitatiegesprek aanzienlijk vergroten.

Inhoudsopgave

• Waardevolle tips voor het sollicitatiegesprek
• Tip 1: Eerste indruk telt
• Tip 2: Introductie door de sollicitant
• Tip 3: Initiatief nemen in het gesprek
• Tip 4: Zenuwen de baas
• Tip 5: Gaten in het cv voorbereiden
• Tip 6: Verdiepen in de gesprekspartner
• Tip 7: Reis plannen
• Tip 8: Rust
• Tip 9: Onduidelijke vragen
• Tip 10: Wees vooral jezelf

Waardevolle tips voor het sollicitatiegesprek

De kandidaat die is uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek heeft al enkele belangrijke hordes genomen in het sollicitatieproces. Zo heeft de zelfbewuste sollicitant een zelfanalyse gemaakt en op basis daarvan een cv opgesteld en een motivatiebrief geschreven. Deze stukken zijn door het bedrijf beoordeeld en hebben geleid tot een uitnodiging voor een eerste gesprek. Nu is het zaak om het sollicitatiegesprek optimaal te benutten om de tweede schifting door te komen. Aan de hand van de volgende tien tips kan de kandidaat een voorsprong nemen op zijn of haar medekandidaten.

Tip 1: Eerste indruk telt

Een veel gemaakte misvatting van sollicitanten is dat het beoordelen pas begint als het sollicitatiegesprek daadwerkelijk is gestart. Echter, zodra de sollicitant binnenkomt begint de selectieprocedure. Bedenk dat een eerste praatje met bijvoorbeeld de receptioniste uiteindelijk terecht kan komen bij diegene met wie de sollicitant het sollicitatiegesprek gaat voeren. De sollicitant dient dan ook te allen tijde beleefd te zijn.

Handdruk en koetjes & kalfjes

Ook de eerste handdruk is van belang. De sollicitant die een slappe of een ‘natte’ hand geeft maakt geen beste indruk. Het vergt daarna een hoop werk in het sollicitatiegesprek om deze negatieve indruk om te buigen naar een positieve indruk. Hetzelfde geldt voor vragen die vaak voorafgaande aan het gesprek worden gesteld: ‘was het makkelijk te vinden?’, ‘wat kan ik je te drinken aanbieden?’ of 'wat een weer hè?' Deze vragen zijn prima voor te bereiden en mogen dan ook geen probleem opleveren voor de sollicitant.

Tip 2: Introductie door de sollicitant

Veel sollicitatiegesprekken starten met de vraag of de kandidaat wat over zichzelf kan vertellen. De meesten zullen vervolgens een antwoord geven met daarbij als gemeenschappelijk kenmerk dat het in de regel een kort overzicht vormt van het cv. Het gegeven antwoord door de kandidaat is an sich niet fout, maar daarentegen weinig onderscheidend. De kandidaat die aan de gesprekspartner iets kan vertellen dat niet op het cv of in de motivatiebrief staat wekt meer interesse op dan de kandidaat die de gesprekspartner een kort overzicht geeft van datgene wat de gesprekspartner vermoedelijk al een- of tweemaal heeft gelezen. De sollicitant kan bijvoorbeeld meer uitweiden over de persoonlijke gezinssituatie: woont de sollicitant samen? Wat voor werk heeft zijn/haar partner? Heeft de sollicitant kinderen? Zo maar enkele voorbeeldvragen die de gesprekspartner niet kan beantwoorden aan de hand van het cv of de motivatiebrief en doorgaans ook niet met behulp van het internet. Dit terwijl dergelijke zaken wel een eerste indruk kunnen geven van de stabiliteit en achtergrond van de kandidaat. Ook dit is van tevoren goed voor te bereiden!

Tip 3: Initiatief nemen in het gesprek

Elke kandidaat heeft iets dat hem of haar in positieve zin onderscheidt van andere kandidaten. Bijvoorbeeld een ruime mate van werkervaring of speciale competenties. Het kan geen kwaad om deze positieve zaken extra te benadrukken in het sollicitatiegesprek. In het gesprek kan door enerzijds goed te luisteren naar de gesprekspartner en anderzijds door snel te schakelen soms een bruggetje worden gemaakt naar de onderwerpen – met bijbehorende voorbeelden – die de sollicitant in een positief daglicht stellen. In zekere zin neemt de sollicitant, door hierop aan te sturen, de regie van het gesprek over. De meeste gesprekspartners vinden dit geen enkel probleem. Immers, als de gesprekspartner alles figuurlijk uit de sollicitant moet trekken dan geeft dat blijk van weinig initiatief, hetgeen doorgaans wel is vereist in de dagelijkse werkzaamheden. De kandidaat kan dan ook direct twee vliegen in één klap slaan door hier handig op in te spelen!

Tip 4: Zenuwen de baas

Niemand, maar dan ook echt niemand ervaart geen zenuwen voorafgaand of tijdens belangrijke gebeurtenissen, zoals een sollicitatiegesprek. De kandidaat die zegt geen zenuwen te ervaren houdt zichzelf voor de gek. Het geheel uitsluiten van zenuwen is dan ook niet mogelijk en in zekere zin is een kleine dosis gezonde spanning niet eens heel verkeerd. Hierdoor is de sollicitant zich namelijk meer bewust van zijn of haar omgeving en ook alerter. Heeft de sollicitant echter heel veel last van zenuwen, dan is het vooral belangrijk om voldoende tijd in de voorbereiding van het gesprek te steken. Als de kandidaat op voorhand op alle mogelijke vragen een concreet antwoord kan geven, dan moet het heel gek lopen wil dit tijdens het daadwerkelijke sollicitatiegesprek helemaal mislopen. De zenuwen zakken doorgaans vanzelf na het beantwoorden van de eerste vragen.

Extra tip bij zenuwen!

De sollicitant kan er ook voor kiezen om aan het begin van het gesprek open en eerlijker aan te geven dat hij of zij wat zenuwachtig is. Een ervaren gesprekspartner heeft vaker met dit bijltje gehakt en zal vermoedelijk hiermee rekening houden door te starten met simpele vragen.

Tip 5: Gaten in het cv voorbereiden

In het gesprek zullen ook de minder sterkere zaken van de kandidaat worden besproken. Een verklaring c.q. motivatie paraat hebben voor bijvoorbeeld een gat op het cv is dan ook een 'must'. Er zijn maar weinig sollicitanten met een perfect aansluitend cv en een periode waarin niet alles vlekkeloos is verlopen behoeft daarom niet direct desastreuze gevolgen te hebben voor de kansen van de sollicitant. Het is belangrijk om open en eerlijk te communiceren over dergelijke zaken, omdat de gesprekspartner het snel door zal hebben als de zaken mooier worden voorgesteld dan dat ze daadwerkelijk zijn. Het is daarentegen ook niet de bedoeling dat de kandidaat zichzelf helemaal neerhaalt. De juiste balans vinden tussen te bescheiden antwoorden en royaal overdrijven is het sleutelwoord.

Tip 6: Verdiepen in de gesprekspartner

De kandidaat doet er verstandig aan om, voorafgaand aan het sollicitatiegesprek, zich te verdiepen in de gesprekspartner. Ten eerste heeft dit als voordeel dat de sollicitant altijd de naam en het telefoonnummer van de gesprekspartner paraat heeft. Dit is bijvoorbeeld handig als de sollicitant onverhoopt moet afzeggen of niet op tijd aanwezig zal zijn. Ten tweede kunnen met een ‘onderzoek’ naar de gesprekspartner gemeenschappelijke zaken worden blootgelegd, die in het gesprek bruikbaar zijn om het vinden van een een wederzijdse klik te vereenvoudigen. Denk bijvoorbeeld aan de situatie waarin de kandidaat voorafgaande aan het gesprek ontdekt dat de gesprekspartner een fervent liefhebber is van kunst en de kandidaat zelf graag in zijn of haar vrije tijd schildert. Voor de functie waarop wordt gesolliciteerd zijn deze bezigheden vermoedelijk niet heel relevant, maar het ter sprake brengen van het raakvlak kan wel de gesprekspartner positief beïnvloeden. Mensen zijn namelijk vaak geheel onbewust op zoek naar bevestiging en gemeenschappelijke zaken.

Tip 7: Reis plannen

Van tevoren de reis naar het bedrijf plannen of desnoods de reis al een keer maken behoort ook tot de voorbereiding van het sollicitatiegesprek. Met maar weinig andere zaken maakt de kandidaat een slechtere indruk dan te laat komen. Plan de reis ruimer, zodat oponthoud niet direct tot gevolg heeft dat de gesprekspartner hoeft te wachten. Dit heeft tevens als voordeel dat stress vanwege een te krap reisschema kan worden voorkomen. Het is dan ook geen enkel probleem om al ruim van tevoren (30 tot 60 minuten) aanwezig te zijn in de buurt van het bedrijf. Is de kandidaat heel vroeg, dan kan worden overwogen om bijvoorbeeld de omgeving van het bedrijf kort te verkennen of ergens een iets te gaan te drinken. Ook hierbij geldt dat het moment van binnenkomen wat kan zeggen over de sollicitant. Komt de sollicitant een uur voor het gesprek al binnen wandelen, dan kan daaruit mogelijk de conclusie worden getrokken dat de sollicitant onzeker is. Echter, komt de sollicitant één minuut voor het gesprek binnen rennen, dan wordt juist een gehaaste indruk gewekt. Het kiezen van de gulden middenweg door 15 tot 30 minuten voor de start van het gesprek aanwezig te zijn is een veilige keuze.

Tip 8: Rust

Het is belangrijk om fris bij het sollicitatiegesprek te verschijnen. De sollicitant die de avond voor het gesprek bij een all you can eat restaurant zich helemaal te buiten gaat, bewijst zichzelf dan ook een slechte dienst. Hetzelfde geldt voor het overmatig innemen van alcoholische dranken. Deze zaken bevorderen doorgaans de nachtrust niet. Evenwel moet ook niet worden doorgeslagen door extra vroeg naar bed te gaan. Grote kans dat de kandidaat veel vroeger dan normaal wakker wordt en tegen de tijd dat het gesprek start niet meer geheel fris is. Ook hier geldt dat de gulden middenweg moet worden bewandeld. Verstandig is om een normale avondmaaltijd te nuttigen en wellicht iets eerder dan normaal naar bed te gaan.

Tip 9: Onduidelijke vragen

Het kan voorkomen dat de kandidaat de gestelde vraag van de gesprekspartner niet kan volgen of maar gedeeltelijk begrijpt. In zo’n geval is het niet aan te raden om in het wilde weg te gaan praten in de hoop dat de vraag daarmee wordt beantwoord. Ook als de gesprekspartner telkens de nadruk blijft leggen op één specifiek punt, dan moet bij de kandidaat een belletje gaan rinkelen. Is de vraag goed begrepen? Wordt wel het juiste antwoord gegeven? In zulke gevallen is het verstandiger om eerlijk aan te geven dat de vraag niet goed is begrepen of zelf doorvragen naar wat de gesprekspartner specifiek wil weten. Voor de gesprekspartner is het namelijk ronduit vervelend als – na flink doorvragen -– geen antwoord is verkregen op datgene wat hij of zij wil weten van de sollicitant.

Tip 10: Wees vooral jezelf

De belangrijkste tip van allemaal is om tijdens het sollicitatiegesprek vooral jezelf te blijven. De kandidaat die zichzelf heel anders voordoet dan dat hij of zij daadwerkelijk is valt meestal direct door de mand. Daarnaast moet de sollicitant zichzelf ernstig afvragen of de functie en/of het bedrijf wel bij hem of haar passen als deze zich heel anders moet voordoen om in de smaak te vallen bij de gesprekspartner. Op korte termijn kan de sollicitant wellicht de baan hiermee bemachtigen, maar op de lange termijn zal het opvoeren van de act te veel energie gaan vergen om deze te kunnen volhouden.

Lees verder

• Beoordeling cv en motivatiebrief door het bedrijf
• Solliciteren: zelfanalyse van de sollicitant
• Het assessment: functie, onderdelen, voorbereiden en oefenen
• Arbeidsvoorwaardengesprek: voorwaarden, onderhandelen, tips