Soorten strafrecht

Het Nederlandse rechtssysteem kent vele soorten rechten en wetten die allemaal onder de noemer 'strafrecht' vallen. In dit artikel wil ik je laten zien welke soorten er allemaal zijn.

Materieel strafrecht

Als er gesproken wordt over materieel strafrecht dan heeft men het over de vraag wat een strafbaar feit is. Dit staat voor een groot deel beschreven in het wetboek van strafrecht. Bij vraagstukken over het materiële strafrecht wordt gekeken naar de grenzen van aansprakelijkheid binnen het strafrecht. Simpel gezegd bepaalt het materiële strafrecht welk gedrag niet is toegestaan; voor welk gedrag je gestraft kunt worden.

Naast de vraagstukken over wanneer iemand een strafrechtelijke grens overschrijdt gaat het materiële strafrecht ook over wanneer iemand wel een strafbaar feit begaat, maar er sprake is van een strafuitsluitingsgrond. Voorbeelden van strafuitsluitingsgronden zijn noodweer of verminderde (of ontbrekende) toerekeningsvatbaarheid. Strafuitsluitingsgronden laat ik in dit artikel verder voor wat het is.

Formeel strafrecht

Het formele strafrecht is vormgegeven in het strafprocesrecht. Dit omvat de regels van een strafproces. In het boek van strafprocesrecht (Wetboek van Strafvordering) zul je niks vinden qua omschrijvingen van strafbaar gedrag, het gaat louter om de vormgeving en regels van het strafproces. Er wordt wel eens gezegd dat materieel strafrecht het spel is, en formeel strafrecht de regels. Deze regels gaan bijvoorbeeld over de bevoegdheden van de politie, hoe lang iemand in hechtenis genomen mag worden, welke eisen er gesteld zijn aan een vonnis en het instellen van een hoger beroep.

Verschil formeel- en materieel strafrecht

Het verschil tussen het formele- en materiële strafrecht verdient toch nadere duiding. Want dit onderscheid is namelijk helemaal niet zo strikt. Zo vind je in het Wetboek van Strafrecht (materieel strafrecht) ook regelingen met een sterk formeelrechtelijk karakter zoals ne bis in idem (je kunt nooit twee keer berecht worden voor dezelfde daad) zoals te vinden in artikel 68 van het wetboek van Strafrecht. Dit is opmerkelijk te noemen want ne bis in idem heeft een sterk strafprocesrechtelijk karakter, maar is toch te vinden in het Wetboek van Strafrecht.

Het commune strafrecht

Het materiële strafrecht is verspreidt over een groot aantal wetten. Toen de Grondwet tot stand kwam wet de wetgever in artikel 107 gedwongen om de regels van het strafrecht en het strafprocesrecht in wetboeken op te nemen. In het Wetboek van Strafrecht vind je wetten over bijvoorbeeld doodslag, fraude en mishandeling. Naast dit soort wetten vind je ook bepalingen over de meer algemene zaken van het materieel strafrecht. In het Wetboek van Strafvordering vindt men onder ander de bevoegdheden die kunnen worden toegepast wanneer het vermoeden bestaat dat een strafbaar feit is begaan en de regels over het verloop van een terechtzitting. Het strafrecht dat in de wetboeken is opgenomen duidt men aan als het commune strafrecht.

Bijzonder strafrecht

Naast de strafbepalingen zoals deze te vinden zijn in het commune strafrecht, zijn er ook veel strafbepalingen opgenomen in andere wetten. Voorbeelden van strafbepalingen in andere wetten zijn de Wet wapens en munitie, Wegenverkeerswet 1994, de Opiumwet, et cetera. De strafbepalingen zoals die te vinden zijn in dit soort wetten vormen samen het bijzondere strafrecht. In bijzondere strafwetten treft men strafbepalingen die te scharen vallen onder het materiële strafrecht maar ook onder het formele strafrecht. Zo is in de Wegenverkeersweg 1994 een bepaling te vinden dat het strafbaar is om onder invloed van alcohol auto te rijden (materieel strafrecht), maar ook de bevoegdheid van de politie om een automobilist aan een blaastest te onderwerpen (formeel strafrecht).

Lees verder

• Een inleiding op het strafrecht
• Variabelen en invloeden op de rechtbank
• Het doel van straffen in het Nederlandse strafrecht