Een inleiding op het strafrecht

Met deze gids wil ik je wegwijs maken in het Nederlandse strafrecht. Je kunt geen krant openslaan zonder een artikel te vinden dat raakvlak heeft met het strafrecht. Het is handig te weten wat het strafrecht precies inhoudt, ook als je geen crimineel bent!

Strafrecht leeft

Zoals eerder vermeldt kun je geen krant openslaan zonder een artikel te vinden wat ergens wel te maken heeft met het strafrecht. Een veroordeling van een bekende crimineel, een automobilist die wordt opgepakt met een hoop borrels teveel, ga zo maar door. Het strafrecht is zonder twijfel een van de meest levende rechtsgebieden, en ook het meest zichtbare. Op straat zie je politie en camera's en op televisie is iedere avond wel een misdaadfilm of -serie. Strafrecht leeft.

Positie van het strafrecht binnen het Nederlandse recht

In het Nederlandse rechtssysteem zijn verschillende rechtsgebieden te vinden. Je hebt civiel recht, bestuursrecht en kantonrecht naast het strafrecht. Alle gebieden hebben een hele 'eigen' dynamiek en werking van regels. Ik wil je nu proberen duidelijk te maken welke positie het strafrecht precies inneemt, en wat daarvan de beginselen zijn.

Strafrecht gaat over straf

De titel lijkt misschien een open deur in te trappen, maar kort door de bocht gezegd gaat het strafrecht over het bestraffen van personen die een strafbaar feit hebben gepleegd. Velen hebben wel eens een strafbaar feit gepleegd, de ene natuurlijke ernstigere feiten dan de andere. Ook het te hard rijden in je auto is een strafbaar feit. Het strafrecht regelt wie straf krijgt en waarvoor precies.

De staat binnen het strafrecht

De staat heeft een monopolie op het opleggen van straffen op haar burgers. Dit betekent dat jij als burger niet andere burgers mag straffen als vergelding voor het begaan van een strafbaar feit. Een burger is voor strafbare feiten alleen verantwoording afleggen aan de overheid. De overheid kan vervolgens beslissen een straf op te leggen namens de samenleving. Dit is een kenmerk wat het strafrecht wezenlijk onderscheidt van civiel recht. Het civiele recht, in de volksmond burgerlijk recht, regelt de verhouding tussen burgers onderling. Als jij een overeenkomst gaat met een andere burger, bijvoorbeeld door een huis te kopen, dan valt dit onder het civiel recht. Hierin verscholen ligt het wezenlijke verschil met strafrecht, bij civielrechtelijke geschillen kun je bepaalde zaken over andere burgers voorleggen aan een rechter ('voor de rechter slepen'). Hier blijft de staat buiten.

Het Openbaar Ministerie

Het Openbaar Ministerie (veelal kortweg OM genoemd) is het orgaan dat namens de overheid burgers ter verantwoording roept bij de strafrechter (dagvaarden). Degene die daadwerkelijk de verdachte dagvaard is de officier van justitie. De officier van justitie is een afgevaardigde van het Openbaar Ministerie, belast met de taak het vervolgen van verdachten.

Lees verder

• Soorten strafrecht
• Variabelen en invloeden op de rechtbank