Algemene voorwaarden: werking van de blauwe lijst

Algemene voorwaarden worden ingezet om overeenkomsten tussen partijen op een efficiënte wijze te kunnen sluiten. Door het hanteren van standaardvoorwaarden wordt de noodzaak om te onderhandelen over randzaken in de toekomst weggenomen en daarmee tijd en geld bespaart. Deze algemene voorwaarden worden echter niet altijd gelezen. Met als gevolg dat een partij mogelijk akkoord gaat met verplichtingen die deze partij nooit heeft gewild. De wetgever stelt zich gelukkig op het standpunt dat een partij, die akkoord gaat met algemene voorwaarden zonder deze te lezen, in bepaalde gevallen toch onder de voorwaarden uit moet kunnen. Daarom zijn in het burgerlijk wetboek twee lijsten opgenomen (de zwarte en grijze lijst) met daarop bedingen waarvan men vindt dat deze onredelijk bezwarend (kunnen) zijn voor de consument. Komt een beding hierop voor, dan kan een beroep worden gedaan op de vernietigbaarheid daarvan. Mensen weten echter vaak niet dat er nog een lijst is, namelijk de blauwe lijst.

Inhoudsopgave

• Ontstaan van de blauwe lijst
• Werking blauwe lijst: handvat voor onredelijk bezwarende algemene voorwaarden
• Welke onredelijk bezwarende bedingen staan op de blauwe lijst?
• Conclusie

Ontstaan van de blauwe lijst

De blauwe lijst komt voort uit het Europees recht en meer specifiek: richtlijn 93/13/EEG. Binnen het Europees recht geldt dat, ingevolge artikel 288 van het Werkingsverdrag, richtlijnen "verbindend zijn ten aanzien van het te bereiken resultaat voor elke lidstaat waarvoor zij bestemd zijn, doch aan de nationale instanties wordt de bevoegdheid gelaten vorm en middelen te kiezen." In Nederland heeft de wetgever er niet voor gekozen om de blauwe lijst een op een om te zetten in nationaal recht, maar op een andere wijze vorm te geven. Zoals hiervoor reeds genoemd kennen wij in Nederland voor algemene voorwaarden: de zwarte en grijze lijst, met daarop de bedingen waarvan de wetgever meent dat deze onredelijk bezwarend (kunnen) zijn als de wederpartij een consument is.

Werking blauwe lijst: handvat voor onredelijk bezwarende algemene voorwaarden

De blauwe lijst heeft, kort gezegd, geen rechtstreekse werking binnen het (nationale) Nederlandse recht. Waarom dit is valt te lezen in het artikel: Doorwerking Europees recht: rechtstreekse of directe werking. In die zin kan de consument geen direct beroep doen op de lijst bij de rechter.

Indirecte toepassing van de lijst

Indirect heeft de blauwe lijst echter wel enige waarde. Het biedt aan de Nederlandse rechter namelijk een overzicht van de bedingen waarvan de Europese wetgever heeft gezegd dat deze onredelijk bezwarend (kunnen) zijn. De blauwe lijst kan daardoor gebruikt worden als handvat c.q. gezichtspunten om te bepalen of beding onredelijk bezwarend is. Wel moet in het achterhoofd worden gehouden dat niet alle bedingen op de blauwe lijst negatief zijn. Er staan ook bedingen op die niet onredelijk bezwarend zijn voor de consument, zolang niet aan een aanvullende voorwaarde is voldaan.

Alleen voor consumenten

Net als bij de zwarte en grijze lijst geldt de blauwe lijst alleen voor consumenten. Bedrijven kunnen dan ook geen beroep doen op de blauwe lijst!

Welke onredelijk bezwarende bedingen staan op de blauwe lijst?

Van de navolgende bedingen heeft de Europese wetgever gezegd dat deze onredelijk bezwarend (kunnen) zijn voor de consument. Het gaat om de bedingen die:

• de wettelijke aansprakelijkheid van de opsteller van de algemene voorwaarden uitsluit dan wel beperkt bij een doen of nalaten van de opsteller en dit tot gevolg heeft dat de consument komt te overlijden of lichamelijk letsel oploopt;
• de wettelijke rechten van de consument in relatie tot de opsteller van de algemene voorwaarden of een derde partij op ongepaste wijze beperken of geheel uitsluiten in geval van wanprestatie of een gebrekkige uitvoering van een contractuele verplichting (aan de zijde van de opsteller of een derde partij);
• de consument onherroepelijke verbintenissen opleggen. Met dien verstande dat dit onredelijk bezwarend kan zijn in de gevallen waarin de opsteller van het beding ook tot een prestatie is verplicht, maar slechts als aan een bepaalde voorwaarde is voldaan. Dit terwijl het intreden van deze voorwaarde uitsluitend afhankelijk is van de wil van de opsteller van de algemene voorwaarden;
• de opsteller van het beding toestaan de ontvangen gelden van de consument te behouden, indien deze de overeenkomst niet sluit of daaraan geen uitvoering wenst te geven. Dit terwijl niet is voorzien in de mogelijkheid voor de consument om een gelijkwaardig bedrag aan schadevergoeding te vorderen als de opsteller zich zou terugtrekken;
• onevenredig hoge schadevergoedingen opleggen aan de consument, wanneer deze zijn of haar verplichting(en) jegens de opsteller niet nakomt;
• mogelijkheden bieden aan de opsteller om de overeenkomst op te zeggen, zonder dat deze bevoegdheden ook toekomen aan de consument. Alsmede de bedingen die toestaan om, bij opzegging van de overeenkomst door de opsteller, de door de consument reeds betaalde voorschotten te behouden;
• de opsteller de mogelijkheid biedt om eenzijdig een overeenkomst van onbeperkte duur (duurovereenkomst) op te zeggen zonder daarbij een redelijke opzegtermijn te hanteren, tenzij er een dringende reden voor opzegging aanwezig is;
• de overeenkomst - die voor een bepaalde tijd geldt - automatisch verlengen, terwijl het tijdstip voor de consument om de overeenkomst op te zeggen te ver van het einde van de overeenkomst is gelegen;
• de instemming van de consument met bepaalde bedingen onweerlegbaar vastleggen, terwijl de consument niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen van deze bedingen voorafgaande aan het sluiten van de overeenkomst;
• de mogelijkheid bieden aan de opsteller van het beding om de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen, tenzij de reden tot wijziging in de overeenkomst zelf als gebeurtenis is opgenomen;
• de opsteller de vrijheid geven om, zonder geldige reden, eenzijdig de kenmerken van het product of de dienst te wijzigen;
• voorzien in de vaststelling van de prijs van de goederen of diensten op het moment dat wordt geleverd, of het recht geven aan de opsteller van het beding om de prijs van de goederen of diensten te verhogen. Dit terwijl de consument niet de mogelijkheid toekomt om de overeenkomst op te zeggen als de eindprijs hoger uitvalt dan de eerder overeengekomen prijs bij het sluiten van de overeenkomst;
• de opsteller het recht geven om te bepalen of hij de overeenkomst correct is nagekomen of het exclusieve recht geven om de bepalingen binnen de overeenkomst te interpreteren;
• de verplichting(en) van de opsteller beperken om uitvoering te geven aan de overeenkomst als deze is overeengekomen door een gevolmachtigde van de opsteller of als deze alleen gebonden is bij het naleven van bijzondere formaliteiten c.q. handelingen;
• verplichtingen opleggen aan de consument om de overeenkomst geheel na te komen, ook indien de opsteller van het beding zelf de overeenkomst niet nakomt;
• ervoor zorgen dat de opsteller van de voorwaarden zijn verplichtingen zonder instemming van de consument mag overdragen, terwijl de consument hierdoor mogelijk wordt geschaad in zijn of haar garantiemogelijkheden;
• de consument beletten of belemmeren bij het indienen van een beroep of het instellen van een rechtsvordering tegen de opsteller van het beding / de algemene voorwaarden.

Conclusie

Veel van de bedingen op de blauwe lijst, die (onder bepaalde omstandigheden) onredelijk bezwarend zijn, komen ook voor op de zwarte en grijze lijst binnen het Nederlands burgerlijk wetboek. Ondanks dat de blauwe lijst rechtstreekse werking ontbeert biedt deze wel gezichtspunten en handvatten aan de Nederlandse rechter bij de vraag: is het beding onredelijk bezwarend voor de consument? Daarbij is het goed om in het achterhoofd te houden dat de blauwe lijst indicatief is, waardoor enerzijds bedingen die niet voor komen op de lijst onredelijk bezwarend kunnen zijn en anderzijds op de lijst mogelijk bedingen staan die door de nationale wetgever wel zijn toegestaan.

Lees verder

• Algemene voorwaarden: werking van de zwarte en grijze lijst