Wanneer spreek ik van een rechtsgeldig contract?

Belofte maakt schuld, wordt vaak gezegd. Maar is dit altijd het geval? Bij lang niet alle afspraken is er namelijk sprake van een voor het recht geldende overeenkomst. Wanneer uw collega u belooft een blokje om te lopen heeft hij weliswaar een belofte gedaan, maar de vraag is of u het nakomen van deze overeenkomst kan vorderen. Daarnaast zijn er ook nog voorwaarden die, als hier niet aan is voldaan, een contract nietig kunnen verklaren. En stel, in een gesprek met een oude vriend belooft u hem mondeling uw postzegelverzameling te overhandigen tegen een kleine vergoeding, bent u dan ook gebonden aan uw belofte of gelden alleen schriftelijke overeenkomsten?

Definitie contract

Niet elke belofte die u maakt is per se een rechtsgeldige overeenkomst. Wanneer u bijvoorbeeld grapt uw Mercedes voor €100 euro te verkopen, zult u niet juridisch gebonden zijn. Maar ook als u geen grapje maakt, bent u niet per definitie verplicht uw belofte na te komen. Om maar even terug te komen op de belofte van uw collega, hij heeft hoogstwaarschijnlijk nooit de intentie gehad daadwerkelijk juridische verhoudingen met u aan te gaan. Artikel 33 van het Derde boek van het Burgerlijk Wetboek (3:33) stelt dat een rechtshandeling (een contract) een op rechtgevolg gerichte wil zich moet hebben geopenbaard in een verklaring. Dit wil zeggen dat degenen die het contract aangaan de intentie moeten hebben gehad om juridische banden aan te gaan. Ervan uitgaande dat de collega u de wandeling niet via juridische wegen wilde beloven, is er dus in casu geen sprake van een contract.

Geen rechtsgeldig contract

Nu zijn er ook enkele gevallen waar er wel een contract is getekend (waarbij beide partijen dus ook de intentie hebben gehad), maar dat deze niet geldig is. Zo verklaart artikel 3:40 van het Burgerlijk Wetboek een contract nietig (i.e. er wordt gedaan alsof het contract nooit heeft bestaan) wanneer deze in strijd is met (I) de wet, (II) de openbare orde of (III) de goede zeden. Wanneer bijvoorbeeld in een contract wordt afgesproken om een rijke zakenman te ontvoeren zal deze nietig zijn aangezien dit in strijd is met de wet (namelijk artikel 282 Wetboek van Strafrecht; wederrechtelijke vrijheidsberoving). Tevens zal een contract dat in strijd is met de openbare orde – waar bijvoorbeeld misbruik wordt gemaakt van het ambtelijk apparaat door iemand onder bepaalde voorwaarden te benoemen tot wethouder – nietig worden verklaard. Tot slot zal een contract waar wordt afgesproken iemand te pesten hoogstwaarschijnlijk niet bindend zijn, omdat deze in strijd is met de goede zeden (dit wordt dus ethisch benaderd)

Bovendien geeft artikel 3:44 van het Burgerlijk Wetboek nog drie mogelijkheden om een contract te vernietigen (het contract is rechtsgeldig maar kan nietig worden verklaard door de benadeelde partij), namelijk wanneer het contract is getekend met behulp van bedreiging, bedrog of door misbruik van omstandigheden. Een contract waarin een enorme geldsom bij wanhopige ouders wordt afgedwongen in ruil voor een vrijwel zeker niet-werkende behandeling voor hun zieke kind – terwijl de tegenpartij weet dat de ouders alles zullen doen om hun kind van de dood te redden – zal bijvoorbeeld te kwalificeren zijn als vernietigbaar.

Zoals al eerder besproken moet een contractpartij dus een wil hebben om rechtsverhoudingen aan te gaan.

Typefout in aanbod

Maar wat gebeurt er nu als er een typefout wordt gemaakt in een email en een Mercedes t.w.v. €50.000 voor maar €500 wordt aangeboden? Men zegt dan dat de wil van de verkopende partij te allen tijde ontbrak aangezien het nooit de bedoeling was om de Mercedes voor €500 te verkopen. Maar wat nou als dezelfde Mercedes voor €45.000 wordt aangeboden terwijl het de bedoeling was hem weg te doen voor €50.000? Artikel 3:35 geeft de mogelijkheid voor de kopende partij om het contract toch rechtsgeldig te laten zijn, op basis van het gerechtvaardigd vertrouwensbeginsel waarbij de koper ter goeder trouw moest handelen en ervan uit kon gaan dat het een legitiem aanbod betrof. Dit kan louter het geval zijn wanneer de contractpartij er ook echt vanuit kon gaan dat het een zo bedoeld aanbod was, dus bij een aanbod van een Mercedes voor €500 zal er dus geen sprake zijn van een contract aangezien de wil nooit aanwezig is geacht.

Wilsonbekwaamheid

In beginsel kan elk natuurlijk persoon (maar ook rechtspersoon) rechtshandelingen verrichten, maar sommige personen wordt deze mogelijkheid geweigerd door hen juridisch gezien de wil te ontnemen. Minderjarigen en personen die onder curatele staan worden wilsonbekwaam genoemd, zij hebben in feite dus nooit de wil een contract aan te gaan. De kwetsbare positie van handelingsonbekwamen acht de wetgever belangrijker dan de onbelemmerde gang van zaken van de vrije markt, waardoor rechtshandelingen door handelingsonbekwamen nietig of vernietigbaar zijn (enkele uitzonderingen daargelaten) Hier is dus geen sprake van gerechtvaardigd vertrouwen.

Afspraken kunnen zowel mondeling als schriftelijk overeen worden gekomen, echter zijn hier bij specifieke contracten wel regels. Zo moet een contract aangaande de verkoop van onroerend goed bijvoorbeeld altijd schriftelijk worden aangegaan, een mondelingen overeenkomst zal dus niet volstaan.

De Nederlandse wetgever streeft naar een ruime contractvrijheid, maar heeft toch enkele beperkingen geformuleerd waardoor een contract nietig kan worden verklaard of vernietigbaar is. Maar buiten deze enkele voorwaarden, zijn de vrijheden bij het opstellen van een contract enorm. Maar toch is het de volgende keer wellicht beter om een contract tevoorschijn te toveren wanneer uw collega weer begint over een blokje omlopen.

Aan dit artikel kunnen geen rechten worden ontleend. Doe altijd zelf onderzoek of schakel professionele juridische hulp in.