Rechtsvormen: eenmanszaak, vof, nv en bv

Bij het opzetten van een eigen bedrijf of organisatie zal je een rechtsvorm moeten kiezen. Ook non-profit organisaties hebben een bepaalde rechtsvorm. De verschillende rechtsvormen verschillen veel van elkaar, het is dus de moeite waard je er in te verdiepen.

Rechtsvormen en rechtspersonen

Een rechtsvorm is de juridische oftewel wettelijke vorm van een organisatie. Elke organisatie – commercieel of niet-commercieel – moet een bepaalde rechtsvorm kiezen. De rechtsvormen voor een commerciele zijn de eenmanszaak, vennootschap onder firma, besloten vennootschap en naamloos vennootschap. Voor een niet-commerciële organisatie is er de keuze tussen een vereniging en een stichting. De rechtsvormen zijn in het leven geroepen door de overheid om de rechten en plichten van een organisatie te regelen.
De keuze van de rechtsvorm heeft gevolgen voor de volgende aspecten van het bedrijf:

• De financiering
• De zeggenschap
• De leiding
• De besluitvorming
• De aansprakelijkheid
• Het voortbestaan van de organisatie

Per rechtsvorm zijn er rechtsregels vastgesteld, bijvoorbeeld wie de leiding heeft en wie verantwoordelijk is voor de schulden van het bedrijf. Daarbij maken we onderscheid tussen natuurlijke personen en rechtspersonen. Een natuurlijk persoon is iemand die deelneemt aan het rechtsverkeer en daarbij rechten en plichten heeft. Een rechtspersoon heeft ook rechten en plichten, maar kan ook eigen bezittingen en schulden hebben. Een organisatie met een rechtspersoonlijkheid kan bezittingen hebben, mensen in dienst nemen, geld lenen en koopcontracten afsluiten. Een besloten vennootschap, een naamloos vennootschap, een vereniging en stichting zijn rechtspersonen. Een eenmanszaak en vennootschap onder firma zijn geen rechtspersoon, de eigenaar is zelf aansprakelijk voor de schulden van zijn organisatie.

Eenmanszaak

Bij een eenmanszaak is er één eigenaar. Deze eigenaar heeft de leiding, het eigen vermogen ingebracht en is verantwoordelijk voor de schulden van de zaak. Het betekend dus niet dat er maar één persoon in de hele organisatie werkt, maar dat alleen de eigenaar het ondernemersrisico draagt.
Voor het starten van een eenmanszaak gelden weinig regels, en is dus ‘makkelijk’ op te zetten. Het enige wat wettelijk verplicht is, is dat het bedrijf in het handelsregister bij de Kamer van Koophandel (KvK) wordt ingeschreven.
Om het bedrijf op te zetten moet er flink geïnvesteerd worden. Een deel van het geld kan de eigenaar zelf inbrengen, eigen vermogen dus. Dit is meestal niet genoeg en de eigenaar zal moeten lenen, vreemd vermogen moeten inbrengen.
Omdat het bedrijf bij een eenmanszaak sterk afhankelijk is van één persoon is er meer risico voor bijvoorbeeld faillissement dan bij andere rechtsvormen.

Vennootschap onder firma

En vennootschap onder firma (vof) is een organisatie waarin twee of meer personen de eigenaren zijn en het bedrijf uitoefenen. De eigenaren worden firmanten of vennoten genoemd. Net als bij de eenmanszaak heeft de vof geen rechtspersoonlijkheid en zijn de firmanten aansprakelijk voor alle schulden. De vof heeft wel belangrijke voordelen ten opzichte van de eenmanszaak. Zo is de aansprakelijkheid over meerdere personen verdeeld, dus is er minder risico op faillissement. Ook kunnen de firmanten zich elk op een ander deel van het bedrijf richten en zo hun kwaliteiten beter laten uitkomen.

Besloten en naamloos vennootschap

De privéaansprakelijkheid bij een eenmanszaak en een vof schrikt sommige mensen af. Bij een besloten vennootschap (bv) en een naamloze vennootschap (nv) is het eigen vermogen verdeeld in aandelen. Doordat alle aandeelhouders ook eigenaren zijn van het bedrijf, zijn ook zij verantwoordelijk voor de schulden, wat dus een heel stuk minder risicovol is.

De aandelen van een bv staan altijd op naam. De aandeelhouders mogen dus niet zomaar hun aandelen verkopen of weggeven. De aandelen zijn alleen overdraagbaar aan andere aandeelhouders en een beperkte groep familieleden. De rechtsvorm bv is erg populair bij kleinere ondernemingen. Vaak zijn de aandelen in handen van een kleine groep mensen of familieleden, zonder dat er buitenstaanders bij betrokken zijn.
Grote bedrijven kiezen in het algemeen voor de nv als rechtsvorm. Die bedrijven hebben veel vermogen nodig, en dit kunnen de leiders zelf vaak niet opbrengen. Daarom verkoopt een nv haar aandelen aan een breed publiek om zo een fors vermogen aan te trekken.

De bv en de nv zijn dus qua aansprakelijkheid en vermogen goede keuzes, maar het starten van een bv of nv heeft wel heel wat meer voeten in de aarde dan het starten van een eenmanszaak of vof. Er moet een notaris aan te pas komen, de notariële aktes moeten worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en de minister van Justitie moet goedkeuring geven voor de oprichting. Verder moet er bij een bv een minimaal bedrag van €18.000 aan aandelen zijn gestort, bij een nv zelfs €45.000.

Stichting en vereniging

Er zijn natuurlijk ook talloze niet-commerciële (non-profit) organisaties. Deze moeten ook een rechtsvorm kiezen. De hebben de keus tussen een bv, nv, vereniging en stichting. Dat non-profit organisaties geen winst nastreven betekend overigens niet dat ze geen winst maken. Ze willen wel degelijk winst maken om de organisatie te laten bestaan, en de doelen na te streven.

Een vereniging is een samenwerking tussen twee of meer personen die samen een bepaald doel willen verwezenlijken, en heeft leden. Dit kan bijvoorbeeld een kleine sportvereniging zijn, maar ook organisaties als de Consumentenbond en de ANWB zijn organisaties. Ieder lid heeft het recht om zijn mening in te brengen. De algemene leden vergadering heeft de hoogste macht.

Een stichting is net wat anders. Een stichting heeft geen leden, en streeft met behulp van een vermogen een bepaald doel na. Meestal zijn stichtingen liefdadigheidsinstellingen, maar je kan ze ook aantreffen op gebied van maatschappelijk welzijn. Een stichting kent wel een bestuurd maar geen leden. Het bestuur houdt zich bezig met het realiseren van de doelstelling en de vertegenwoordiging naar buiten toe.