OAT Typologie: Agrarisch en extractieve bedrijven

Een minder doorsnee typologie, maar wel degelijk belangrijk voor de accountant: de agrarische en extractieve bedrijven. Hoe controleer je de volledigheid van de opbrengst bij agrarische bedrijven? Hoe controleer je de volledigheid van de opbrengst van zoutwinning, gaswinning of olie? Een artikel met de tips voor deze bedrijven.

Agrarisch en extractief

Het belangrijkste kenmerk van agrarische en extractieve bedrijven is dat ze een moeilijk beheersbare omstandigheden hebben die een grote invloed hebben op de kosten en opbrengsten. Het is lastig om tot harde normen te komen, die je bij het productieproces wel kunt gebruiken. Agrarische/extractieve activiteiten kunnen als volgt worden ingedeeld:

• Agrarisch: land- of bosbouw en veeteelt
• Extractief: visserij en kweek en winning van grondstoffen (olie, gas of delfstoffen)

Door sterke invloed van klimatologische, biologische of geologische omstandigheden is het omzettingsproces relatief onbeheersbaar. Daarnaast bestaat de toegevoegde waarde niet alleen uit de inzet van personeel en materieel, maar voor een belangrijk deel uit de natuurlijke toename (groei gewassen, geboorte jong vee). Bij deze toename bestaat geen gelijkwaardige uitgaande geldbeweging.

Functiescheidingen

Doordat er een slecht te leggen verband is tussen de opgeofferde en verkregen waarden, zijn functiescheidingen van cruciaal belang. De belangrijkste functiescheidingen zijn:
Registraties van de oogst
Registraties van de teelt
Registraties van de winning
Afvoer gerooide producten

Een aandachtspunt is dat je de verantwoorde productie kunt relateren met de samenhangende kosten zoals inzet van materieel en personeel. Ook de beschikbare capaciteit kan een aanknopingspunt zijn (grondoppervlak). Meestal kan de accountant gebruik maken van de partij administratie met daarin de kosten/ opbrengsten per stuk grond of per project.

Agrarische activiteiten

Onder agrarische activiteiten vinden we de landbouwactiviteiten en veeteeltactiviteiten terug. Bij landbouwactiviteiten wordt de productie in belangrijke mate beïnvloed door de klimatologische omstandigheden en er is een zwakke verhouding tussen bestedingen en opbrengsten. Er staat wel een zekere relatie tussen het beschikbare grondoppervlak en de productie. De controle is dan ook op de goederenbeweging van de gerooide producten. Belangrijkste functiescheiding is het nagaan welke functioneel gescheiden registraties beschikbaar zijn en of ze intern worden aangesloten met elkaar.

Aanknopingspunt is de teelt- of bouwplan en de kengetallen over gemiddelde opbrengst per hectare, per soort gewas of bos. Maximale en beschikbare capaciteit van het areaal is vast te stellen aan de hand van aankoop- en pachtcontracten en de uitgaande geldbeweging. Daarna vaststellen welke oppervlakte niet wordt gebruikt (erf/weg) door eigen waarneming. De accountant beoordeelt de totstandkoming van het teeltplan aan de hand van de verkoopverwachtingen en gaat het relateren met de inkopen van plantgoed in het teeltplan begrote inkoopniveau.

Zijdelings verband is te maken met de kosten, boeren maken (door groot materieel zelf niet te hebben) vaak gebruik van loonwerkbedrijven. De facturen hiervoor kunnen gerelateerd worden aan de hoeveelheid bewerkte grond of gedelfde producten.

Veeteeltactiviteiten

Bij de controle bij veeteeltactiviteiten richt men zich met name op de omvang en samenstelling van de veestapel (veerekening). Van belang is bij een veestapel dat de beginstand wordt aangesloten met de eindstand van vorig jaar. Vervolgens dien je te richten op de volledigheid van de bijmutaties (geboorte/aankoop) en op de juistheid van de afmutaties (sterfte/verkoop). Volledigheid geboorte is mogelijk door landelijke registratiesystemen (registratie per dier, gele oorflappen). De juistheid sterfte is te controleren door destructiebewijzen (bijv. Rendac).

Vervolgens kan de opbrengst van de zuivel vergeleken worden met landelijke kengetallen en met kwijting aan de zuivelfabriek (als er niet verkocht wordt aan particulieren).

Extractieve activiteiten

Voorbeelden van extractive bedrijven zijn bedrijven met visserij en kweek en het winnen van grondstoffen. Bij visserij en kweek is er eventueel een verband te leggen met de beschikbare capaciteit. Controlezekerheid is meestal alleen te krijgen door de functioneel gescheiden registraties over vangst, afvoer en transport. Aanknopingspunt bij visserij en kweek kan ook een quota van de overheid zijn. Ook kan een accountant gebruik maken van afrekeningen van de op de veiling aangeboden hoeveelheden, gewichten en kwaliteiten.

Bij de winning van olie, gas of delfstoffen richt de accountant zich voornamelijk op de voorcalculatie, interne verschillenanalyse en de registratie van winning en afvoer. Bepaalde delfstoffen worden opgeslagen in ‘bergen’, de enige controle is dan een afloopcontrole als er niets meer ligt. Er kunnen door droogte, wind en regen voorraadverschillen ontstaan. De verschillen zijn te controleren aan de gestelde normen en ervaringen uit het verleden.

Lees verder

• OAT Typologie: Handelsorganisatie
• OAT Typologie: Levering via vaste leidingen
• OAT Typologie: Homogene massaproductie
• OAT Typologie: Dienstverlening doorstroming eigen goederen