Aquacultuur in Nederland: een nieuwe branche

Onder aquacultuur wordt verstaan: de kweek van dieren en planten in water. Bij dieren kun je denken aan vissen, schaal- en schelpdieren, maar ook aan niet-eetbare soorten als zagers. Bij aquacultuurplanten gaat het over planten die leven in zoute of zilte omstandigheden, zoals zeekraal, lamsoor, zeevenkel, zeekool, algen en zeewieren. Aquacultuur is een vrij nieuwe branche in Nederland. Verschillende redenen liggen hieraan ten grondslag. De provincie Zeeland is de regio waar dit zich het sterkst ontwikkelt.

Inhoud

• Redenen om aquacultuur te ontwikkelen
• Aquacultuur in Nederland: hoofdzakelijk Zeeland
• Verzilting van de bodem
• Natuurdoelstellingen
• Gevolgen natuurdoelstellingen
• Alternatieve kweek en verbetermethoden
• Bedrijfszekerheid

Redenen om aquacultuur te ontwikkelen

Als we makkelijk alles uit de zee kunnen halen waarom dan ook aquacultuur? Op mondiaal niveau zijn er de volgende redenen:

• Wereldvoedselprobleem. Aquacultuurproducten kunnen door hun hoog eiwitgehalte een bijdrage leveren om de vele monden, die er in de toekomst bijkomen, te voeden.
• Overbevissing van de wereldzeeën. Op wereldschaal zal de vraag naar vis en visproducten in de toekomst alleen maar stijgen. Door over te schakelen naar aquacultuur kan er een betere balans ontstaan.
• Het milieu. Als we overschakelen op aquacultuur hebben we geen fossiele brandstof maar zonlicht en zout water nodig. Schepen hoeven minder te varen, dus de CO2-uitstoot zal verminderen. Zeewier kan dienen als grondstof voor bio-energie.

Aquacultuur in Nederland: hoofdzakelijk Zeeland

In Nederland speelt het grootste gedeelte van de huidige aquacultuur zich af in de provincie Zeeland. Hier hebben we, naast een bijdrage aan de mondiale zaken te maken met andere redenen om de aquacultuur verder te ontwikkelen.

• Veel boeren krijgen te maken met verzilting van de bodem
• Er kwamen natuurdoelstellingen om de natuur te beschermen
• Om efficiënter te kunnen werken zoeken kwekers naar verbetermethoden voor de huidige kweek
• Daarnaast probeert men alternatieve kweekmethoden te vinden
• Voor veel kleinere bedrijfjes is een stuk continuering en bedrijfszekerheid belangrijk en daarom gaan deze bedrijfjes ook aan aquacultuur doen

Verzilting van de bodem

Een deel van het landbouwgebied in Zeeland heeft te kampen met verzilting van de bodem. Omdat de zeespiegel stijgt zal deze verzilting waarschijnlijk toenemen. Zoet water wordt ook in Zeeland steeds schaarser. De gemiddelde landbouwer ziet de verzilting als een probleem omdat de continuering van zijn bedrijf op het spel staat. Maar de verzilting biedt ook kansen. Er is al behoorlijk wat onderzoek gaande en ook diverse landbouwers zijn overgestapt naar de zilte teelt. Vaak in combinatie met een mini-camping, een proeverij of een rondleiding op het bedrijf.

Natuurdoelstellingen

Vissers kregen aan het eind van de vorige eeuw te maken met Europese richtlijnen: de Habitat- en Vogelrichtlijnen. Deze richtlijnen zijn er om de achteruitgang van de natuur tegen te gaan en waar nodig te herstellen. Elk lid van de EU is hierdoor verplicht om natuurgebieden aan te wijzen in het land. In Nederland zijn dit de Waddenzee, de Oosterschelde en de Noordzee kustzone.

Gevolgen natuurdoelstellingen

• Er wordt onderzoek gedaan naar de effecten van de visserij op de bodem
• Visserij kan alleen maar plaatsvinden op basis van een vergunning en mag alleen binnen bepaalde voorwaarden
• De visserij is gebonden aan quoteringen
• De mechanische kokkelvisserij in de Waddenzee is sinds 2004 niet langer toegestaan
• De mosselsector moet niet verdwijnen, maar moet wel veranderingen doorvoeren om te kunnen blijven bestaan

Alternatieve kweek en verbetermethoden

Belangrijke redenen in de zoektocht naar alternatieve kweken en verbetermethoden, zijn vragen als hoe aan grondstof te komen, hoe grondstoffen beter te benutten en een omslag in het denken.

• De schelpdierbranche wil minder afhankelijk zijn van de natuur, waar natuurlijke aanwas van grondstof ook wel eens enkele jaren uitblijft. Een voorbeeld is dat er nu grondstof ingevangen wordt met behulp van zogenaamde mossel zaadinvanginstallaties (MZI"s) en oesterbroedinstallaties (OBI's).
• Door efficiënter en op andere manieren te werken, kan men de hoeveelheid grondstof beter benutten en zodoende meer opbrengst creëren met dezelfde, of zelfs een mindere hoeveelheid grondstof.
• Boeren zien verzilting niet meer als bedreiging, maar als kans. Ze schakelen over naar zilte landbouw en verbouwen producten als lamsoor en zeekraal.

Bedrijfszekerheid

Een reden om over te stappen naar een vorm van aquacultuur is ook het feit dat de kleinere bedrijfjes niet het hele jaar door werk hebben. Ze zijn op zoek gegaan naar een aanvulling om dit wel te bereiken. Men zag in de aquacultuur een kans om dit te realiseren. Relatieve nieuwkomers op de markt zijn bv. het kweken van tapijtschelpen en kokkels. Of soms probeert men een oude visserij weer in ere te herstellen zoals een proef met de wulkenvisserij in de Oosterschelde.