mijn kijk op

Monopoliepositie supermarkten vaak terecht verkregen

Ongeveer 25% van de huishoudens is voor dagelijkse boodschappen min of meer tot één supermarkt veroordeeld. Voor de meeste Nederlanders is dat Albert Heijn. Binnen loopafstand is vaak geen alternatief voorhanden. Maar hoe erg is het eigenlijk dat welk concern dan ook, op eigen kracht, binnen de kaders van de wet een toppositie verovert? Veel Nederlanders zitten voor hun boodschappen min of meer vast aan één supermarkt. Voor veel mensen is dat AH. In Groningen en Den Haag is Albert Heijn maar liefst voor circa 70% van de huishoudens de super die het dichtst bij is. Ook C1000 en Jumbo laten zich in dit opzicht gelden. Hoewel Nederlanders over veel dingen klagen, hoor je zelden de klacht dat ze bij hun vertrouwde supermarkt moeten kopen. Toch heeft het hoge marktaandeel van AH de nodige stof doen opwaaien.

Universiteit Groningen

De bovenstaande cijfers kwamen naar voren uit een studie die in april 2010 is gepubliceerd in het economentijdschrift ESB. De Onderzoeker D. Stelder van de Groninger Universiteit adviseerde toen dat gemeenten in staat zouden moeten zijn om overnames of vestigingen van supers te verbieden teneinde hun monopoliepositie in te dammen.

Maar wat is het eigenlijk het verschil tussen een zak aardappelen van de kleine buurtsuper en die afkomstig van C1000? Het onderzoek door de Universiteit van Groningen werd verricht n.a.v. monopolieklachten jegens AH, die destijds binnenkwamen bij de concurrentiewaakhond NMA. Albert Heijn is echter voor circa een derde van de Nederlanders de dichtstbijzijnde supermarkt.

Machtspositie van supermarkten

Zodra Albert Heijn een andere keten overneemt, bekijkt de NMa of er plaatselijk machtsposities ontstaan. De regel is dat er binnen 15 minuten autorijden een concurrerende supermarkt moet overblijven. Anders moet AH een overgenomen super weer afstoten. Maar als AH gewoon een nieuw filiaal opent, kan de NMa uiteraard niets betekenen. Dat geldt eveneens indien het marktaandeel van het concern landelijk gezien autonoom groeit. Dan kan de NMa overigens pas optreden indien Albert Heijn misbruik maakt van zijn monopoliepositie. Het AH landelijke marktaandeel was in 2016 circa 35%. Een marktaandeel van 40% wordt door de NMa gezien als een 'economische machtspositie', en dat is dus niet het geval bij AH.

Communistisch systeem

Het advies om de overheid te laten ingrijpen op de monopolieposities en marktaandelen van bedrijven is opmerkelijk en staat overigens ook nogal haaks op het principe van een vrije marktpolitiek. Een door de overheid geleide economie heeft de instorting van het communisme tot gevolg gehad. Het laat zien dat betutteling door de overheid tot weinig goeds leidt. Wat dat betreft zijn de adviezen om gezonde goede bedrijven dwars te zitten nogal eigenaardig. Alsof je een eerlijke topsporter gaat afremmen, vanwege de records die hij behaalt.

Google, Albert Heijn, Microsoft

Als het gaat om bedrijven met een grote sterke marktpositie blijkt dat deze marktpositie vrijwel altijd is bereikt doordat die multinationals of nationale concerns hun vak verstaan en daarom door de consument worden gewaardeerd. Dus een betere prijs-kwaliteitsverhouding aanbieden dan hun concurrenten. Door de onderzoekers van de Universiteit Groningen wordt AH afgeschilderd als bedreiger van de consument, maar het is juist de consument die uit volkomen vrije wil voor Albert Heijn kiest. Immers als de service, de prijs-kwaliteitsverhouding en de klantvriendelijkheid van deze super niet zouden deugen, had het concern niet een dergelijk marktaandeel weten te veroveren. De vraag is dan ook, of het wel de wil van de consument is om succesvolle ondernemingen de voet dwars te zitten. Als Google niet zou deugen werden vaker andere zoekmachines ingeschakeld door de consument.

Waarom een politieke partij dan wel

Als het zo is dat grote marktaandelen van vrije ondernemingen moeten worden bestreden, waarom dan niet tevens in de wet opnemen dan politieke partijen niet meer zetels mogen krijgen dan bijvoorbeeld 40% omdat ze anders te veel macht zouden krijgen. Uiteraard een absurd idee want het is immers de democratische wens van de kiezer, net zo als het ook absurd is een gezonde onderneming, in dit geval een detaillist, in z’n ontwikkeling te remmen, als het blijkbaar de wens is van de consument (ook een soort kiezer) om voor de betreffende supermarktketen te kiezen.

Online boodschappen doen

Een toenemende fenomeen, dat de consument niet alleen tijd bespaart, maar vermoedelijk ook geld, omdat impulsaankopen weinig kans krijgen.

Lees verder

• Achtergrondmuziek winkel soms irritant en contraproductief