Assessment: niet eens met de uitslag!

In samenspraak met je (potentiële) werkgever heb je ingestemd met een psychologisch assessment. Na het invullen van verschillende vragenlijsten, het doen van verschillende testen en vaak nog een gesprek word je omschreven in een psychologisch rapport met daarbij vaak ook een advies. Het komt geregeld voor dat mensen het niet eens zijn met wat in het psychologisch rapport staat. Daarom is het goed om te weten wat een psychologisch rapport eigenlijk is en wat je mogelijkheden zijn als je het niet eens bent met het rapport.

Het assessmentrapport

Ondanks dat een assessmentrapport veel verschillende vormen kent, draait het altijd om een specifieke onderzoeksvraag. Het kan een selectievraagstuk zijn (ben je wel of niet geschikt voor een baan of opleiding waar je op solliciteert) of een ontwikkel-vraagstuk (wat zijn je sterktes, wat zijn je zwaktes en waar is verbetering mogelijk). Dat vraagstuk wordt beantwoord aan de hand van verschillende vragenlijsten, testen en gesprekken die bij je zijn afgenomen.

"Ik ben het niet eens met wat in het rapport staat"

Het is vervelend als je je niet herkent in een assessmentrapport. Ten eerste is het goed om je te bedenken dat een assessment vaak geen diepgravend psychologisch onderzoek is. Een assessment duurt daarvoor te kort en bovendien zijn de instrumenten die worden ingezet niet toereikend om hele specifieke uitspraken over je te doen. Tijdens een assessment wordt eerder een globaal profiel van jou opgemaakt met als doel deze te vergelijken met een functieprofiel van je huidige of toekomstige baan. Een assessmentrapport zegt dus vaak helemaal niets over hoe jij ‘tot in je diepste’ kern in elkaar zit.

Ten tweede is het goed je te bedenken dat uitspraken in een assessmentrapport niet eeuwig ‘geldig’ blijven. De uiterste geldigheidsduur van een assessmentrapport is meestal maar twee jaar, maar soms zelfs minder dan een jaar. Het assessmentrapport kan dus niet jaren later nog eens uit de kast worden getrokken door je werkgever.

Ten derde: Het komt geregeld voor dat mensen het niet eens zijn met psychologische uitspraken die over hen worden gedaan. Dat kan natuurlijk zijn omdat het echt niet klopt. In veel gevallen is het echter ook zo dat mensen verschillen in hun eigen mate van zelfinzicht en zich soms daarom niet in bepaalde beschrijvingen herkennen. In zo'n geval is het goed om na te gaan wat de reden is dat deze uitspraak over jou gedaan wordt. Veel mensen vinden dat bijzonder confronterend. Bij veel mensen leidt het op de langere termijn echter wel tot een vergroot zelfinzicht dat zij later in hun voordeel gebruiken.

Ik wil dat mijn rapport wordt aangepast!

De meeste assessmentbureaus hanteren de regel dat alleen 'feitelijke onjuistheden' (zoals de spelling van je naam, het bedrijf waar je werkte, etc.) achteraf kunnen worden aangepast. De reden daarvan is dat het psychologische onderzoek op het moment dat het rapport klaar is, al afgesloten is. Wanneer een psycholoog op aanwijzingen van een kandidaat of betrokkene achteraf conclusies moet herzien op basis van zijn of haar commentaar, boet dit in aan de onafhankelijkheid van de observatie. Dit is nu juist de opzet van een assessment; een onafhankelijk advies dat niet achteraf door de betrokkene wordt gedirigeerd. Als er dus dingen zijn die je belemmeren in het doen van een IQ-test of andere onderdelen van het assessment (zoals warmte, lawaai, hoofdpijn of psychische klachten) is het belangrijk om dit kenbaar te maken op de assessmentdag zelf, voordat het onderzoek gesloten wordt. Ook is het belangrijk om de onderzoeker voor sluiting van het onderzoek dingen te melden en te vertellen die volgens jou essentieel zijn om te weten.

"Mijn rapport wordt niet aangepast! Wat nu?!"

Is de persoon die het assessment bij jou heeft afgenomen een psycholoog, dan vallen alle resultaten, observaties en gesprekken in de regel binnen zijn/haar beroepsgeheim en dat geeft jou bepaalde rechten. Je hebt het recht om inzage van de kant van derden te blokkeren. Niemand anders hoeft je rapport dus te lezen als jij dat niet wilt. Dit is een recht die zowel het assessmentbureau, de psycholoog als de opdrachtgever ten alle tijde moeten (en zullen) respecteren. Het nadeel is vaak dat een assessment wordt uitgevoerd in opdracht van een werkgever of een opdrachtgever als onderdeel van een sollicitatietraject. Het blokkeren van een rapport is daarom vaak niet echt een optie voor velen, omdat dit argwaan wekt.

Daarnaast is het jouw ‘recht’ om het niet eens te zijn en te blijven met de observaties uit het rapport. Sommige assessmentbureaus geven daarom de kandidaat/betrokkene de mogelijkheid om het rapport op onderdelen waarmee ze het oneens mee zijn schriftelijk te becommentariëren. Dit schriftelijke gedeelte wordt dan als bijlage toegevoegd aan het rapport en zo aan de opdrachtgever verzonden. Niet ieder assessmentbureau biedt deze mogelijkheid echter, omdat deze ook voor de kandidaat/betrokkene riskant kan zijn. Het risico bestaat dat de lezer van een rapport het commentaar vooral zal neigen te zien als een bevestiging van wat in het psychologisch rapport omschreven staat, wat juist niet de bedoeling van de kandidaat/betrokkene is. Beter is het dan om het rapport mondeling te bespreken met diegene die inzage heeft gekregen in jouw psychologisch rapport.

Ik ben het niet eens met de manier waarop het assessment is uitgevoerd!

Het uitvoeren van een assessment is een belangrijke verantwoordelijkheid omdat er persoonlijke uitspraken worden gedaan die gevolgen kunnen hebben. Daarom heeft degene die het onderzoek leidt en uitvoert bepaalde verantwoordelijkheden en verplichtingen. Enkele daarvan zijn dat hij/zij jou altijd moet uitleggen wat de procedure van het assessment is en wat je rechten zijn. Daarnaast mag een psycholoog nooit uitspraken doen in een rapport die overduidelijk het antwoord op de onderzoeksvraag niet dienen. Ook wanneer de psycholoog het schriftelijke rapport ter inzage aan derden heeft aangeboden zonder jouw toestemming is de psycholoog buiten zijn of haar boekje gegaan.

Ik wil een klacht indienen!

Klacht bij het onderzoeksbureau

Als je om een of andere reden onvrede hebt met het rapport of met hoe het assessment verlopen is, kun je een klacht indienen bij het betreffende bureau. Het is ook logisch om het in de eerste instantie daar bespreekbaar te maken en om tekst en uitleg te vragen. Vaak is dit afdoende.

Aangifte?

Juridische vervolging van assessmentpsychologen naar aanleiding van assessments ligt vaak bijzonder lastig omdat het beroep van psycholoog sinds 1993 geen wettelijk beschermd beroep meer is. Gerechtelijke vervolging is in de praktijk daarom alleen echt haalbaar als er werkelijk sprake is van een wettelijke overtreding of misdrijf.

Klacht indienen bij het NIP

Dat betekent niet dat je als onderzochte geheel machteloos staat. De meeste psychologen hebben zich verenigd binnen het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) die – behalve belangenbehartiger van psychologen in Nederland – ook een controlerend orgaan is voor haar leden. Een psycholoog die lid van het NIP is heeft een Beroepscode ondertekend en kan bij overtreding daarvan ter verantwoording geroepen door de Commissie van Toezicht (CvT) als er een klacht tegen hem/haar wordt ingediend. De psycholoog is verplicht tot medewerking.

Indien de Commissie van oordeel is dat je klacht gegrond is, kunnen er sancties volgen variërend van ‘geen maatregel’ tot ‘ontzetting uit het lidmaatschap’. Dit laatste is voor de psycholoog erg vervelend omdat veel verzekeringen in de zorgsector lidmaatschap van het NIP als criterium houden. De behandeling van deze klachten is voor alle NIP-leden in te zien via het deel van de website dat alleen voor leden toegankelijk is.

Om een klacht in te dienen bij het NIP dien je eerst te weten of de psycholoog wel lid van het NIP is en of hij/zij inderdaad in strijd met de Beroepscode heeft gehandeld. Daar wordt hij/zij tenslotte bij een klacht op getoetst. Op de website van deze organisatie is de gehele Beroepscode integraal te downloaden. Daar kun je middels een openbare zoekmachine tevens erachter komen of de psycholoog tegen wie jij een klacht wilt indienen heeft een NIP-lid is. Meestal zul je dat echter al weten omdat de psycholoog in kwestie zijn of haar rapport ondertekend heeft met ‘PSYCHOLOOG NIP’ of in een subtekst in het rapport aangegeven heeft dat hij of zij lid van het NIP is.