Medezeggenschap: Iets om rekening mee te houden?

In Nederland hecht men veel belang aan medezeggenschap binnen organisaties. Werknemers willen kunnen meedenken over de visie en toekomst van het bedrijf. Men wil betrokken worden bij belangrijke beslissingen. Daarom is er in Nederland de wet op ondernemingsraad (WOR). In de WOR is de medezeggenschap wettelijk geregeld. Hier vloeit onder andere de ondernemingsraad uit voort. Medezeggenschap zorgt daarmee voor een effectieve en efficiënte bijdrage aan de kwaliteit en draagvlak voor de besluitvorming. Wat speelt er zoal aan regelingen en procedures rondom medezeggenschap en hoe ontwikkelt het zich?

Het doel van medezeggenschap

De economie veranderd van uur tot uur, van dag tot dag en van maand tot maand. Organisaties staan niet stil en passen zich constant aan. Om bij veranderingen een groter draagvlak te creëren bij de medewerkers van het bedrijf kan medezeggenschap een belangrijke rol spelen, ook kan door medezeggenschap een goede afweging over verschillende keuzes gemaakt worden. In Nederland is de WOR de belangrijkste wettelijke regeling over medezeggenschap. Hiermee wordt de medezeggenschap geregeld en hebben werknemers invloed op de het ondernemingsbeleid van de werkgever. Het belangrijkste doel van medezeggenschap is werknemers meer te betrekken bij hun werk, de plaats waar ze werken en het ondernemingsbeleid. Medezeggenschap uit zich in het mee denken en mee beslissen van de OR uit naam van alle werknemers in het bedrijf. De belangen van de organisatie en werknemers staan hierbij centraal. Als organisatie doe je er dus goed aan om je in te zetten voor een OR. Je creëert zoals eerder gezegd meer draagvlak onder werknemers bij belangrijke beslissingen en bind/ betrekt werknemers aan het bedrijf. Werknemers meer inspraak geven rondom de besluitvorming kan leiden tot een betere werksfeer onder de medewerkers. Uiteindelijk kan een betere werksfeer bijvoorbeeld leiden tot minder ziekteverzuim en dat is een belangrijk aspect voor een organisatie.

Wettelijke verplichtingen

Een ander argument waarom medezeggenschap van belang is voor organisaties is simpelweg de wet. De wet op ondernemingsraden (WOR) regelt de medezeggenschap in een organisatie. De verplichtingen beginnen bij de instelling van een OR. Bedrijven die meer dan 50 werknemers tellen, zijn verplicht een OR in te stellen. Wanneer het bedrijf een OR instelt en later onder de 50 werknemers komt, houd de OR van rechtswege op te bestaan. (artikel 2 WOR) Als de werknemers dus recht hebben op een OR moet de OR nog ingesteld worden. De samenstelling en werkwijze van de OR zijn dan van belang. De OR bestaat uit werknemers die doormiddel van een verkiezing verkozen worden. Belangrijk hierbij is dat de kiezers minstens 6 maand werkzaam zijn bij de organisatie en de kandidaten minstens een jaar. Het aantal werknemers dat de organisatie telt, bepaald het aantal leden in de OR. In artikel 6 samenstelling van de ondernemingsraad (WOR) worden de exacte aantallen weergeven. Tijdens de zitperiode van een OR kan er geen wijziging gemaakt worden in het aantal leden van de OR. Ook kent de OR een voorzitter die gekozen wordt door de OR zelf, hierbij worden ook voorzitters verkozen die de plaats van de 1e voorzitter kunnen overnemen, wanneer dit nodig is. Wanneer de verkiezingen van de OR voltooid zijn, is er informatieplicht naar de ondernemer. (artikel 11). Nu de OR eenmaal ingesteld is, is het nog belangrijk om te weten hoelang een OR mag bestaan met de zelfde personen. De zitperiode van een OR is 3 jaar, daarna zal er een nieuwe verkiezing plaatsvinden. De OR die afgetreden is, is opnieuw verkiesbaar. Tot slot zal er een reglement opgesteld moeten worden, hierin staan de onderwerpen, rechten en plichten van de OR. Zowel de OR als de ondernemer kunnen hierin hun standpunten nemen. Het is dus een soort draaiboek voor de OR. Ook wordt in dit reglement een werkwijze opgenomen. Hierin worden zaken vermeld als het minimale aantal personen dat aanwezig moet zijn bij een vergadering of hoe vaak de OR bijeenkomt (ten minste 1 keer in het half jaar). Een uitgewerkte versie is te vinden in artikel 14 (WOR). Verder heeft de OR het recht om binnen werktijd te vergaderen of een vergoeding te vragen om buiten werktijd te vergaderen. Andere kosten die gemaakt worden, te denken valt aan proceskosten kunnen verhaald worden op de ondernemer (artikel 22 WOR).

Advies- instemmingsrecht en procedures

De OR brengt advies uit aan de ondernemer over zaken als; reorganisaties, inkrimping, overdracht van zeggenschap over de onderneming en dergelijke mogelijk ingrijpende veranderingen in de organisatiestructuur. Maar ook wanneer de ondernemer een grote incidentele uitgave/transactie wil doen, dient de OR om advies te worden gevraagd. Denk hierbij aan het aanschaffen van nieuwe technologie of het verstrekken van een krediet aan een zustermaatschappij. Ten slotte heeft de OR ook adviesrecht op het vlak van MVO. Een uitgebreide lijst van de punten waarop de OR adviesrecht heeft is te vinden in artikel 25:1 WOR. Hieruit kan men concluderen dat het adviesrecht van de OR verder gaat dan enkel advies geven bij personele aangelegenheden. Dit is zeker een belangrijk onderdeel, maar beslist niet het enige. Wanneer de ondernemer een voorgenomen besluit wil voorleggen aan de OR, dient hij dit schriftelijk te doen met inachtneming van een ruime tijd. Er is niet exact vastgelegd hoeveel die ruime tijd dan precies moet zijn, maar wel wordt aangegeven dat het tijdstip dusdanig moet zijn dat het advies nog van wezenlijke invloed kan zijn op het besluit.

Het bestuur is verplicht gevraagde informatie te verstrekken aan de OR (artikel 31 WOR). Wanneer dit niet of te laat gebeurt kan dit consequenties hebben voor de onderneming. Maar ook wanneer het bestuur informatie verstrekt met betrekking tot een adviesaanvraag dient zij schriftelijk te motiveren waarom zij het besluit willen nemen (artikel 25 WOR). Het gerechtshof van Amsterdam (de ondernemingskamer) neemt alle zaken die worden aangespannen vanuit een OR richting de onderneming in behandeling. Er zijn verschillende uitspraken geweest met betrekking tot het niet op tijd verstrekken van informatie, waardoor de OR geen advies heeft kunnen uitbrengen over belangrijke zaken. Het gerechtshof oordeelt dan kennelijk onredelijk besluit. En het gehele traject kan door het bestuur opnieuw bewandeld worden, op de correcte manier, zodat de OR inspraak kan hebben in het besluit. Hieruit blijkt nogmaals dat de OR wel degelijk veel invloed heeft in organisaties.

Status en toekomst medezeggenschap

De OR is een algemeen geaccepteerde institutie in Nederland. De OR zorgt immers voor een effectieve en efficiënte bijdrage aan de kwaliteit en draagvlak voor de besluitvorming. Toch zijn er tegenwoordig ook tegengeluiden te horen, voornamelijk vanuit de OR-en zelf. Veel leden van een OR zijn overbelast. Naast de reguliere werkzaamheden zijn ze ook veel tijd kwijt met het werk voor de OR. Dit komt onder andere doordat er vacatures zijn binnen de OR. Daarnaast klagen veel OR-en over de grote afstand tussen de OR en de achterban. Er zal dus iets moeten gaan veranderen in de toekomst. Zo is het mogelijk meer draagvlak onder de achterban te creëren, wanneer deze het gevoel heeft dat de OR er behalve voor de ondernemer ook echt voor hen is. Een mogelijkheid hiertoe zou kunnen zijn dat de OR zich naast de organisatie ook meer gaat richten op de CAO’s, maar dan op individueler niveau. De medezeggenschap wordt de werknemersvertegenwoordiger op ondernemingsniveau. De diversiteit (etnisch, leeftijd, etc.) onder werknemers zal immers steeds meer gaan toenemen o.a. met het oog op de globalisering. Vandaar dat er meer behoefte zal zijn aan een kleinschaligere aanpak op individueel (ondernemings)niveau.

Wanneer deze voorspelling uitkomt zal de OR aan populariteit winnen en zullen er derhalve ook minder vacatures binnen de OR zijn. Dit komt de werkdruk van de OR-en ten goede. Op deze manier kan de OR ook in de toekomst blijven zorgen voor een effectieve(re) en efficiënte(re) bijdrage aan de kwaliteit en draagvlak voor de besluitvorming.