Wat is het Tuchtrecht?

Het tuchtrecht is van zwaar belang voor bepaalde beroepen. Het kan disciplinaire straffen opleggen voor mensen met een bepaalde functie. Het tuchtrecht geldt dus maar voor een bepaalde categorie mensen. Zo is er bij advocaten de zogenaamde Advocatenwet, het tuchtrecht voor advocaten. Alles over het tuchtrecht vind u hier.

Het tuchtrecht

Het tuchtrecht vertoont een sterke gelijkenis met het strafrecht. In afwijking van een strafrechtelijke straf beoogt een disciplinaire straf nakoming af te dwingen van normen, die slechts voor een min of meer bepaalde groep of categorie mensen gelden (ook voor gevangenen).
Tuchtrecht wordt aangetroffen in zowel het privaatrecht als in het publiekrecht.

Verband tussen het tuchtrecht en het privaatrecht- en publiekrecht

In het privaatrecht vindt het tuchtrecht zijn basis voornamelijk in contractuele, dus niet wettelijke verplichtingen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de toetreding tot een particuliere vereniging met een verplichtend reglement.
Er moet in dit geval echter onderscheid gemaakt worden tussen twee typen tuchtrecht. Het eerste type betreft categorieën mensen, die elkaars gelijken zijn, die een gemeenschappelijk doel nastreven en die een duidelijke morele of ethische vakinhoudelijke beroepsopvatting hebben: in dat geval is tuchtrecht een groepsrecht. Zo bevat bijvoorbeeld de Advocatenwet het tuchtrecht voor advocaten. Het tweede type tuchtrecht in de sfeer van het publiekrecht betreft categorieën mensen, die in beginsel niet in een situatie van gelijkheid verkeren, maar die onvrijwillig in een dwanginstelling of dwangsituatie verblijven, zoals gedetineerden en dienstplichtigen.
Door middel van het tuchtrecht wordt gehoorzaamheid ten behoeve van de interne orde en rust afgedwongen.

Het is duidelijk dat het tuchtrecht een grote verscheidenheid aan rechtsverschijnselen omvat. Als gemeenschappelijk kenmerk evenwel wordt veelal gezien dat het tuchtrecht wordt toegepast binnen een bepaalde groep of categorie, door een daartoe gespecialiseerd persoon of orgaan, niet zelden door leden van die groep.
Een goed geregeld tuchtrecht is vrijwel steeds een voorwaarde om aan de beroepsgenoten een verschoningsrecht te verlenen: het recht om als getuige te mogen zwijgen omtrent hetgeen men in zijn beroepsuitoefening heeft vernomen.

Nadelen van het tuchtrecht

Men beweert wel eens dat strafrechtelijke waarborgen (zoals het niet tweemaal bestraft kunnen worden) met het doel en de functie van het tuchtrecht onverenigbaar zijn. Uit het oog wordt dan echter verloren dat ook het terechtstaan voor de tuchtrechter veelal een pijnlijke ervaring is, zoals wanneer een advocaat zich moet verantwoorden voor het gelijktijdig verdedigen van twee cliënten die tegenstrijdige belangen hebben; of een arts voor het amputeren van een verkeerd been. Voor het rechtsgevoel is juist dan ook dan het betrokken zijn in een faire procedure, waarbij ook materiële rechtswaarborgen gelding hebben van eminent belang. De sancties zijn ook lang niet altijd mild.

Een nadeel van tuchtrecht onder ‘gelijken’ is dat het een sauverende werking kan hebben ten koste van het te beschermen slachtoffer. In dit verband is het oordeel van een querulant natuurlijk geen goede maatstaf. Overigens is samenloop tussen een disciplinair handhavingsysteem en andere handhavingsystemen zeer goed mogelijk.