Arresten uitgelicht: het Kelderluik-arrest

In 1965 wees de Hoge Raad het beroemde Kelderluik-arrest, ook wel bekend als het CocaCola-arrest. Dit arrest was van groot belang binnen de juridische wereld en heeft invloed gehad op de bepaling of iemand een onrechtmatige daad heeft begaan of niet. Hier het verhaal en de daaruit voortvloeiende criteria.

De casus

In februari 1961 werd de voorraad van café de Munt in Amsterdam aangevuld door Sjouwerman, een werknemer van de Coca Cola Corporation. De geleverde frisdranken moesten door Sjouwerman naar de kelder van café de Munt worden gebracht. Hierbij moest een luik in de vloer worden geopend, waarna plaatsing van de frisdranken in de kelder mogelijk werd. Het kelderluik bevond zich voor de bezoekerstoiletten. Na het plaatsen van de flessen, liet Sjouwerman het luik open staan en verliet de gang om elders lege flessen op te halen. Ondertussen besluit café bezoeker Mathieu Duchateau een bezoek te brengen aan het toilet. Hij merkt het openstaande luik helaas niet op en valt in het gat. Dit heeft ernstig letsel tot gevolg en mond uit in een zinderend rechtszaak.

De zaak

In dit arrest gaat het vooral om de vraag of Sjouwerman gevaarzettend heeft gehandeld, oftewel, is hier sprake van gevaarzetting? Iemand maakt zich schuldig aan gevaarzetting als hij of zij een gevaarlijke situatie voor een persoon of zaak in het leven roept. Het kan ook zijn dat een persoon niet gevaarzettend handelt, maar nalaat om een bepaalde gevaarlijke situatie te stoppen. Iemand die gevaarzettend heeft gehandeld, kan hiervoor aansprakelijk worden gesteld, waardoor er dus bijvoorbeeld schadevergoeding verplichtingen ontstaan. Gevaarzetting is namelijk een onderdeel van de onrechtmatige daad. Met andere woorden, als wordt bewezen dat iemand zich schuldig heeft gemaakt aan gevaarzetting, heeft hij of zij een onrechtmatige daad gepleegd. Hierdoor ontstaat een aansprakelijkheid welke over het algemeen uitmondt in schadevergoeding.

Het oordeel

De zaak kwam allereerst voor de rechtbank. Het ongeluk gebeurde op klaar lichte dag en er was geen reden om het gat in de vloer over het hoofd te zien. De rechtbank oordeelde dan ook dat Duchateau zelf beter had moeten uitkijken en dus zelf verantwoordelijk is voor de schade. De zaak ging in hoger beroep naar het Gerechtshof. Het Hof oordeelde geheel anders. Volgens hen is Sjouwerman verantwoordelijk voor de val van Duchateau. Hij had niet voldoende veiligheidsmaatregelen getroffen om eventuele ongelukken te voorkomen. Sjouwerman heeft hierdoor onzorgvuldig gehandeld en had ook rekening moeten houden met onoplettende café bezoekers. Toch moest Duchateau 50% van de onkosten zelf betalen. De zaak ging in cassatie bij de Hoge Raad. De rechters bij de Hoge Raad waren het eens met het Gerechtshof en vonden dat Sjouwerman onvoldoende zorgvuldig was geweest en te weinig veiligheidsmaatregelen had getroffen. De Hoge Raad geeft in dit arrest een viertal belangrijk criteria die aanduiden of iemand voldoende veiligheidsmaatregelen heeft getroffen en of dit noodzakelijk was. De meeste mensen zijn oplettend, maar in bepaalde situaties moet je ook rekening houden met minder oplettende personen en dus zijn veiligheidsmaatregelen gepast.

De criteria

In het Kelderluik-arrest formuleert de Hoge Raad vier belangrijke criteria om te bepalen of een bepaalde handeling een gevaarzettende handeling was. Aan deze criteria valt af te leiden of een persoon bepaalde veiligheidsmaatregelen had moeten nemen.

Het eerste criterium is de 'mate van waarschijnlijkheid dat een persoon het gevaar niet ziet en er dus een ongeluk gebeurt'. Ga dus bij jezelf te rade of een bepaalde situatie gevaarlijk kan zijn voor anderen en of mensen dit gevaar wel zullen zien als ze er mee te maken krijgen. Is dit het geval, maak dan gebruik van de veiligheidsmaatregelen die nodig zijn. In het kelderluik-arrest had een oplettend persoon het gat in de vloer opgemerkt, maar toch is er iemand in het gat gevallen. In dit soort situaties moet je ook met onoplettende personen rekening houden, vooral als het een groot gat in de vloer betreft.

Naast de mate van waarschijnlijkheid, is een ander criterium ook zeer van belang. De kans dat er schade ontstaat of een ongeval ontstaat uit de gevaarzettende situatie. De vraag is dus, of je veiligheidsmaatregelen moet nemen en in welke situatie er veiligheidsmaatregelen genomen moeten worden. Als de kans zeer klein is op een ongeluk, het café is bijvoorbeeld gesloten en alleen de werknemer is aanwezig, is de kans klein dat er een ongeluk gebeurt. Zit het café echter vol en staat het luik dan open, dan wordt de kans op een ongeluk aanzienlijk groter.

Bij het derde criteria draait het om de ernst van de gevolgen die bij een eventueel ongeluk kunnen ontstaan. Als er dus een gevaarzettende situatie bestaat, is het van belang om in te zien dat de gevolgen van die situatie ernstig kunnen zijn. Hoe ernstiger de gevolgen, hoe gevaarlijker de situatie is en hoe meer kans er is dat de situatie een onrechtmatige daad wordt. In de casus van het kelderluik is duidelijk dat een openstaand luik zeer gevaarlijk kan zijn voor mensen die in het café komen. De ernst van de gevolgen is dan ook groot en ook voorzienbaar!

Het laatste en tevens een zeer belangrijk criterium luidt: is het bezwaarlijk om veiligheidsmaatregelen te nemen? Had de persoon die gevaarzettend te werk ging veiligheidsmaatregelen moeten nemen om een ongeluk te voorkomen? Hierbij speelt ook de vraag of er veiligheidsmaatregelen genomen konden worden een rol. Bij het kelderluik-arrest had Sjouwerman prima kunnen zien dat het gat in de vloer gevaarlijk was en hij had ook makkelijk maatregelen kunnen nemen om de val van de café bezoeker te voorkomen.

Al met al is hier dus sprake van een gevaarzettende situatie, van gevaarzetting dus. Er is dan dus ook sprake van een onrechtmatige daad, waardoor er recht op schadevergoeding ontstaat voor het slachtoffer.