Nadeelcompensatie

Nadeelcompensatie kan ook wel gezien worden als schadevergoeding toegekend naar aanleiding van het rechtmatig handelen van de overheid. De toekenning daarvan kan geschieden door de bestuursrechter en de burgerlijke rechter. De rechtmatige overheidshandelingen kunnen worden onderverdeeld in de categorieën:

• de bevoegdheid die tot doel heeft inbreuk te maken op iemands burgerlijke rechten en;
• de bevoegdheden en feitelijke handelingen waarbij dat niet het doel is, maar waarbij de schade een neveneffect is.

Aan nadeelcompensatie ligt het beginsel van de gelijkheid voor de publieke lasten: ‘l’egalite devant les charges publiques’, ten grondslag. Het nadeel dat de overheid bij de individuele burger veroorzaakt behoort niet voor rekening van de burger te blijven, als die burger daardoor een groter deel van de lasten die met de behartiging van het algemeen belang gepaard gaan allen moet dragen. Wanneer de samenleving als geheel profiteert van een bepaald overheidsoptreden, is het niet redelijk om de kosten daarvan eenzijdig op een enkele burger af te wentelen.

Het schenden van een individueel belang behoort in principe tot het normale maatschappelijke risico. Dat is niet meer het geval als de omvang van de schade groter voor de burger is dan zijn maatschappelijke positie op dat moment is en dan hij zou mogen verwachten van de overheidshandeling.

Zuivere nadeelcompensatiebesluiten

Hierbij gaat men ervan uit dat het nadeelcompensatiebesluit een beschikking is, als deze is gebaseerd op een wettelijke regeling of een beleidsregel of buitenwettelijk op basis van het beginsel van de gelijkheid van de publieke lasten. Zij hebben namelijk allen slechts schadevergoeding tot onderwerp.

De bevoegdheid van de bestuursrechter te oordelen over dit soort besluiten blijkt uit de Metroschade-jurisprudentie (ABRvS 14-5-1986, 586 (metroschade Rotterdam). Het bestuursorgaan is bevoegd tot het doen van financiële uitkeringen en het beleid is op voldoende wijze door het bestuursorgaan bekend gemaakt. Niet de aard van de schade-veroorzakende handeling bepaalt of men hier gebruik van kan maken, maar of de beslissing op basis van de beleidsregels is genomen.

Zelfstandig schadebesluit

Het recht op een schadevergoeding ontstaat op basis van het beginsel van de gelijkheid van de publieke lasten en is buitenwettelijk. Voldaan moet zijn aan de connexiteitseisen.

Materiele of inhoudelijke connexiteit:

• De schade is het gevolg van een publieke bevoegheidsuitoefening
• Het is onrechtmatig
• Het is rechtmatig

Formele of processuele connexiteit

• de rechter die bevoegd is of zou zijn bij het besluit in de hoofdzaak is dat ook bij het schadebesluit.

Onzuivere of onzelfstandige nadeelcompensatiebesluit

Als het bestuursorgaan de belangen van de benadeelde onvoldoende in de belangenafweging van het schadeveroorzakende besluit heeft meegewogen. Het schendt daarmee het verbod van willekeur. Het is onzelfstandig, omdat het schadebesluit niet op zichzelf staat. Het is onzuiver, omdat het niet alleen beslist over de schadevergoeding maar ook de uitoefening van de schadeveroorzakende bevoegdheid.