Algemene voorwaarden: let op met een forumkeuzebeding

Landsgrenzen zijn in de loop der jaren meer en meer vervaagd in het economisch en handelsverkeer en transacties voltrekken zich over de hele wereld. Wie als ondernemer internationaal zaken doet geeft er bij eventuele geschillen de voorkeur aan dat de rechter uit zijn land bevoegd is zich over een zaak te buigen. Waarom? Partijen hebben over het algemeen meer kennis van het recht in eigen land, waardoor zaken beter te volgen en te begrijpen zijn. Daarnaast kan een partij voorkomen dat hij op hoge kosten gejaagd wordt door in het buitenland gedagvaard te worden, waar de taal, rechtsprocedures en kennis van het recht een belemmering kunnen vormen voor de afwikkeling. De keuze voor dagvaarding voor de rechter in eigen land kan geregeld worden door een zogenaamd forumkeuzebeding op te nemen in de algemene voorwaarden. Anders dan bij overige bedingen uit algemene voorwaarden, verdient een forumkeuze extra aandacht waarbij gelet dient te worden op een aantal zaken.

Het forumkeuzebeding bij internationale handel en verkeer

Wie als ondernemer grensoverschrijdend zaken doet en algemene voorwaarden hanteert heeft de mogelijkheid een forumkeuzebeding hierin op te nemen. Met een forumkeuzebeding legt de gebruiker van de algemene voorwaarden vast welke rechter, in het geval er een geschil ontstaat tussen hem en zijn wederpartij, bevoegd is om zich over de zaak te buigen.

Waarom een forumkeuzebeding?

Voor wie geen forumkeuze geregeld heeft kan het zijn dat dit ongunstig uitpakt, wanneer blijkt dat dit een buitenlands gerecht is en waarin buitenlands recht van toepassing is. Het kan helemaal ongunstig worden in het geval wanneer je bent aangewezen op de rechtspraak van een land waarover internationaal bekend is dat de rechtspraktijk met voeten wordt getreden.

Met de herziening van de EEX-verordening is het niet langer noodzakelijk dat een nationale rechter de procedure van de internationale rechtsgang toetst, waardoor meteen na een rechterlijke beslissing overgegaan kan worden tot tenuitvoerlegging van een vonnis. In het licht hiervan is het des te meer van belang om een forumkeuzebeding overeen te komen.

Specifieke aanwijzing

Een forumkeuzebeding moet duidelijk bepalen wie de bevoegde rechter is, dus in welk land en welke woonplaats. Een 'nader te bepalen rechter' is geen geldig forumkeuzebeding.

Schikking

Vrijwel geen enkele partij zit te wachten op een rechtszaak in een ander land. Een forumkeuzebeding regelt niet alleen dat een rechtszaak in eigen land plaatsvindt, maar kan ook als bij-effect hebben dat de wederpartij sneller geneigd is te schikken met zijn contractant, waardoor een rechtszaak vermeden kan worden. Dit is beter voor beide partijen en voor de zakelijke verhoudingen.

Regelgeving bij forumkeuzebeding

Wie niets regelt in zijn algemene voorwaarden over welke rechter bevoegd is in geschillen, is automatisch aangewezen op nationale en internationale regelgeving die bepalen welke rechter in een specifiek geval bevoegd is. Beslissend is hierbij de aard van de overeenkomst, bijv. of het gaat om commerciële koopcontracten.

EU-Executieverordening

De belangrijkste regelgeving binnen Europa op het gebied van rechterlijke bevoegdheid inzake de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, is de Europese Executie-verordening. Deze is gewijzigd c.q. herschikt in januari 2015. Daarbij zijn de bepalingen op het punt van het forumkeuzebeding in twee opzichten aangepast, waardoor een aantal belemmeringen zijn verholpen, maar het forumkeuze beding ook verdergaande consequenties heeft, waardoor je als ondernemer goed wilt nadenken over aan welk gerecht je je geschillen voor wil leggen.

De twee belangrijkste wijzigingen in de EEX-verordening:

• Tegenwoordig mag een forumkeuzebeding worden overeengekomen zonder dat één van de partijen in de EU is gevestigd, of zijn woonplaats heeft binnen een EU-lidstaat. Partijen mogen naar vrije keuze een forumkeuzebeding maken voor een gerecht binnen een EU-lidstaat.
• Het gerecht bij wie als eerste een zaak aanhangig wordt gemaakt, moet zich ook als eerste uitspreken over zijn bevoegdheid in die zaak. Indien de wederpartij de zaak aanhanging maakt bij een ander gerecht, dient deze laatste de zaak aan te houden totdat het gerecht uit het forumkeuzebeding een beslissing over zijn bevoegdheid heeft genomen.

Rechtspraak over forumkeuzebeding

De EEX-vo. stelt dat er een overeenkomst tot aanwijzing van een bevoegde rechter gesloten moet zijn om een forumkeuzebeding geldig te laten zijn. Een dergelijke overeenkomst kan alleen geschieden wanneer daarover wilsovereenstemming is bereikt tussen partijen. De rechtbank in Den Haag heeft hier op 29 februari 2012 nader invulling aan gegeven. De rechtbank heeft zich uitgesproken over wat de wilsovereenstemming inhoudt en wanneer sprake is van een dergelijke wilsovereenstemming:


De uitspraak van de rechtbank ligt in lijn met een uitspraak van het Hof van Justitie die eerder gedaan is in de internationale zaak Colzani/Ruwa in 1976. Het Hof oordeelde hierin:

Neem het forumkeuzebeding op in alle relevante stukken bij een overeenkomst

Wie er zeker van wil zijn dat een forumkeuzebeding geldig wordt verklaard, doet er verstandig aan om de forumkeuze toe te voegen aan de overeenkomst zelf en eventueel ook aan een daaraan voorafgaande offerte, naast dat het beding is opgenomen in de algemene voorwaarden. Laat het forumkeuzebeding dus onderdeel zijn van alle relevante stukken bij een overeenkomst.

Dit wil zeggen:

• Dat je in een offerte of de overeenkomst dient op te nemen dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn op de overeenkomst én
• Dat je op de overeenkomst en eventueel offerte toevoegt dat een forumkeuze geldt en wat de inhoud daarvan is. Dit dient uitdrukkelijk en ondubbelzinnig te zijn.

Ter hand stelling

Tot slot blijft het onverminderd van belang om bij iedere internationale overeenkomst de algemene voorwaarden opnieuw te overhandigen en expliciet te verwijzen naar het forumkeuzebeding.

Ter hand stelling is altijd een harde voorwaarde voor de toepasselijkheid van algemene voorwaarden en te meer in het geval een forumkeuze is gesteld. Dan is, om wilsovereenstemming met die bepaling te kunnen aantonen op een later moment, noodzakelijk dat de wederpartij op de hoogte is van de forumkeuze en de inhoud ervan kent om er uitdrukkelijk mee in te kunnen stemmen.