De juridische waarde van een disclaimer

De juridische waarde van een disclaimer Wie veel op het internet verkeert, zal met enige regelmaat disclaimers tegenkomen. Is het niet in de mailbox, dan is het wel op menig website. Disclaimers verschijnen overal en zijn in populariteit in de wereld van e-commerce enorm toegenomen. Ook in publieke ruimten zijn dergelijke clausules te vinden onder het mom 'de directie stelt zich niet aansprakelijk'. Ze schrikken op het eerste gezicht de bezoeker of klant af, staan voor zakelijkheid en lijken juridisch hout te snijden. Met de gedachte 'iedereen gebruikt het', lijkt het dan ook onmisbaar te zijn en is een disclaimer zo gemaakt. De gebruiker van een disclaimer ofwel vrijwaringsclausule heeft er juridisch gezien maar weinig aan. Waarom?

Wat is een disclaimer?

Veel bedrijven, groot of klein, maar ook overheidsinstellingen en website-eigenaren gebruiken op enigerlei wijze een disclaimer. Een disclaimer is een vrijwaringsclausule. Bekende voorbeelden zijn disclaimers in headers of footers van websites of in de afsluiting van een e-mail, maar denk ook aan de bordjes in bijvoorbeeld publieke ruimten. In de vorm van zwaarwichtige volzinnen stelt de gebruiker onder andere dat hij op geen enkele wijze aansprakelijk is voor de juistheid van informatie of voor risico's van het gebruik. Een disclaimer komt van het Engelse to disclaim en betekent vertaald: afwijzen of verwerpen.

Disclaimers hebben geen eenduidige juridische waarde

Disclaimers zijn in tegenstelling tot algemene voorwaarden geen onderdeel van een overeenkomst, het zijn slechts eenzijdige mededelingen of uitleg. Hierdoor hebben disclaimers een twijfelachtige juridische waarde. Ze worden namelijk gebruikt alsof de clausules wel rechtens afdwingbaar zijn. Een disclaimer sluit alleen aansprakelijkheid uit wanneer vooraf eerst instemming wordt verleend door de ontvanger. Dit stelt Mr. Michaël van Leeuwen, juridisch adviseur bij ICT- Recht. Disclaimers zijn daarnaast niet verplicht.

Aanbod en aanvaarding

Een disclaimer voldoet niet aan het model van aanbod en aanvaarding, waarmee een overeenkomst tot stand komt. Hoewel met een disclaimer een aanbod wordt gedaan is er geen sprake van aanvaarding aan de kant van de ontvanger, wanneer deze bepaalde informatie bekijkt, leest of gebruikt. Zonder het model van aanbod en aanvaarding komt geen overeenkomst tot stand en in theorie ook geen bindend juridische vrijwaringsclausule. Met algemene voorwaarden kan dit daarentegen wel. Zonder vooraf in te stemmen met een disclaimer door elektronisch te 'tekenen' is zo'n disclaimer nagenoeg onhoudbaar. Toch komt het gebruik ervan veelvuldig voor.

Een voorbeeld van een veelvoorkomend disclaimer bij publieke garderobes:
"De directie stelt zich niet aansprakelijk voor schade, verlies of diefstal van eigendommen."
Een dergelijke clausule is juridisch niet bindend. Dit lijkt nog meer het geval te zijn wanneer er betaling vereist is voor het gebruik van de garderobe. De zorgplicht van de directie telt in dat geval zwaarder. Bovendien lijkt er in geval van betaling sprake te zijn van een zogenaamde bewaarnemingsplicht op grond van artikel 7:601 en 7:602 BW, waaraan de 'bewaargever' - de eigenaar van de jas - rechten kan ontlenen.

Heeft een disclaimer geen enkele juridische waarde?

Om van gebondenheid aan een disclaimer te kunnen spreken is het nodig dat er een overeenkomst tot stand komt tussen de gebruiker en de ontvanger. Een overeenkomst komt tot stand door wilsovereenstemming, volgend uit een aanbod en de aanvaarding van dat aanbod. Kan, omdat aanvaarding vormvrij kan plaatsvinden en daarom ook in een gedraging besloten kan liggen, een dergelijke gedraging - het bekijken van een website bijvoorbeeld - resulteren in het aanvaarden van de informatie die op een website staat?

Rechtzaak Netwise vs. NTS

Het gaat te ver om te zeggen dat een disclaimer in geen enkel geval juridische waarde heeft. Uit het rechterlijk vonnis in de zaak Netwise tegen NTS heeft de rechter uitgemaakt dat professionele bezoekers in principe gebonden zijn aan voorwaarden, disclaimers en privacy statements bij het bezoeken van een website. Voor particulieren en consumenten is dit niet direct het geval. Bepalend hierbij is of toegang tot een website een duidelijke actie vereist van de gebruiker. Zo zal gebondenheid aan de voorwaarden sneller aannemelijk zijn wanneer een particulier voorafgaand aan dat hij een webpagina kan bezoeken, expliciet toestemming moet geven dat hij met de voorwaarden instemt, waarbij hij deze uiteraard ook kan inzien.

Op grond hiervan kan men spreken van het aanvaarden van de voorwaarden, waardoor aanbod en aanvaarding plaats hebben gevonden en een overeenkomst tot stand is gekomen. Alleen dan is sprake van gebondenheid aan de voorwaarden of disclaimer.

De praktijk laat echter zien dat disclaimers lang niet altijd op deze manier worden aangeboden en de (particuliere) bezoeker niets heeft aanvaard, waardoor van gebondenheid geen sprake is.

E-maildisclaimers

Een veel voorkomende disclaimer is die in e-mailberichten afkomstig van bedrijven en anno 2016 ook nog steeds van enkele overheidsinstanties (hoewel sinds 2010 niet langer toegestaan). Sommige (zakelijke) e-mails sluiten af met lappen tekst die de ontvanger ervan moeten weerhouden om met de informatie uit de e-mail aan de haal te gaan.

Disclaimers in e-mails zijn per definitie discutabel. Aanvaarding van een dergelijke disclaimer wordt niet bereikt door het enkele openen van de e-mail en e-maildisclaimers worden doorgaans niet getoond vóórdat de inhoud van de e-mail zelf wordt geopend, waardoor de ontvanger überhaupt niet voor een keuze wordt gesteld of hij hem daarom wel moet openen.

Een veelvoorkomende disclaimer in e-mailberichten is de volgende:
'De informatie in dit e-mailbericht (inclusief bijlagen) kan vertrouwelijk zijn en is alleen bestemd voor de beoogde ontvanger(s). Indien u dit bericht onbedoeld heeft ontvangen, wordt u verzocht het bericht te retourneren naar de ontvanger en alle kopieën ervan te verwijderen. Het is verboden de ontvangen informatie op enige wijze te gebruiken'.

Briefgeheim

Volgens Mr. A. Engelfried, juridisch ICT-specialist is een disclaimer alleen juridisch bindend als dat zo afgesproken is, wat bij e-maildisclaimers nimmer het geval is. Het lijkt er op dat men met e-maildisclaimers het wettelijk principe van het briefgeheim van toepassing wil laten zijn op de e-mail, dit geldt vooralsnog alleen voor papieren post. Een disclaimer verandert daar niets aan.
Disclaimers in e-mails hebben eerder het uiterlijk van een intentieverklaring. Hiermee maakt de gebruiker duidelijk wat zijn bedoelingen zijn met de inhoud van een e-mail. Het is aan de ontvanger om te beslissen of hij dit respecteert.

Bron: Clker Free Vector Images, PixabayBron: Clker Free Vector Images, Pixabay
Geheimhoudingsverklaring
Alleen wanneer voorafgaand een geheimhoudingsverklaring wordt ondertekend waarin staat dat informatie alleen geheim is als er 'geheim' op staat, zou de bescherming van een disclaimer kunnen werken. Dit betekent dat in de mailaanhef de term 'geheim' of 'vertrouwelijk' toegevoegd moet worden door de gebruiker.

Overheidsinstanties en e-maildisclaimers

Overheidsinstanties zijn grotendeels afgestapt van het gebruik van disclaimers. Het was de afspraak hier na 2010 mee te stoppen door overheidsinstanties om haar verantwoordelijkheid niet langer af te wenden op de burger. De gedachte hierachter is dat de overheid transparant dient te opereren, zonder zich te verschuilen achter exoneratieclausules, zodat de burger haar in vertrouwen kan nemen. Tot wie moet de burger zich anders richten als dat niet meer kan? De disclaimer lag al langer ter discussie in de literatuur, omdat de disclaimer in strijd zou zijn met art. 2.14 derde lid van de Algemene Wet Bestuursrecht en hoofdzakelijk met de memorie van toelichting bij dit wetsartikel.

Artikel 2.14, derde lid luidt: "indien een bestuursorgaan een bericht elektronisch verzendt, geschiedt dit op een voldoende betrouwbare en vertrouwelijke manier, gelet op de aard en de inhoud van het bericht en het doel waarvoor het wordt gebruikt."

De memorie van toelichting bij art. 2.14 Awb stelt dat overheidsinstanties in moeten staan voor de betrouwbaarheid en vertrouwelijkheid van een bericht. Indien zij daar niet toe in staat zijn moeten zij niet kiezen voor e-mail verkeer, maar een andere route.

Gebruik bij voorkeur algemene voorwaarden

De clausules die besloten liggen in disclaimers kunnen (behoudens de wet) van meer juridische betekenis zijn wanneer ze opgenomen worden in een set algemene voorwaarden. Niet alleen levert dit een sterkere rechtspositie op in de meeste gevallen, maar disclaimers kunnen daarnaast ook afbreuk doen aan zakelijke relaties doordat ze vaak niet vooraf ter kennis zijn overlegd. Algemene voorwaarden maken onderdeel uit van een overeenkomst, waardoor deze juridisch beter aan te vechten zijn.

Bovendien zijn disclaimers vaak negatief geformuleerd. Dit schrikt af en komt klantonvriendelijk over. Disclaimers waarin aansprakelijkheid wordt uitgesloten stralen wantrouwen uit naar de ontvanger, doordat de gebruiker zijn verantwoordelijk probeert af te schuiven op de ontvanger.

Zijn disclaimers overbodig?

Disclaimers zijn niet geheel overbodig. Ze kunnen handig zijn om bepaalde eenzijdige mededelingen te doen om de bezoeker te informeren in geval van een website, zoals het waarschuwen voor mogelijke fouten die op de website staan, maar disclaimers doen niet meer dan dat. Men zou bijvoorbeeld ook een copyright notice onder kunnen brengen in een disclaimer of het auteursrecht op bepaalde afbeeldingen. Echter, dit kan ook onder een aparte copyrightbutton elders op een website.

Wie zijn disclaimer toch gebruikt om zijn aansprakelijkheid te trachten te beperken loopt zelf het risico de disclaimer niet in te kunnen roepen tegen het gros van zijn bezoekers en klanten en jaagt zijn klanten en bezoekers eveneens weg. Een veelal betere optie is het gebruiken van een proclaimer.
© 2016 - 2024 Epiphany, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Zoek verbinding met uw klanten - gebruik een proclaimerZoek verbinding met uw klanten - gebruik een proclaimerHet gebruik van disclaimers op website heeft een rauw randje. Eenzijdig opgestelde juridische volzinnen als “Wij zijn ni…
Engelse e-mail voorbeeld - Zakelijk of PersoonlijkEngelse e-mail voorbeeld - Zakelijk of PersoonlijkHoe schrijf je een goede Engelse zakelijke e-mail? En hoe een persoonlijke of informele email? Hier advies bij het opste…
Algemene voorwaarden ZZP-ers: wat zijn ze en wat regelen ze?Algemene voorwaarden ZZP-ers: wat zijn ze en wat regelen ze?Maar liefst 25 procent van alle ZZP-ers heeft geen algemene voorwaarden op papier gezet en toont die dus niet aan de kla…
Hoe komt een overeenkomst tot stand?Dagelijks sluiten we overeenkomsten, denk bijvoorbeeld aan de koopovereenkomst. Maar hoe komt een overeenkomst nu eigenl…

Algemene voorwaarden overnemen, mag dat zomaar?Algemene voorwaarden overnemen, mag dat zomaar?De meeste ondernemers, groot en klein, krijgen binnen hun bedrijfsvoering te maken met algemene voorwaarden. Wie risico'…
Algemene voorwaarden - heb je ze als ondernemer nodig?Algemene voorwaarden - heb je ze als ondernemer nodig?Misschien sta je op het punt een onderneming te beginnen of heb je die al, maar heb je geen algemene voorwaarden. Dan ka…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: PublicDomainPictures, Pixabay
  • http://gielenjuridischadvies.nl/email-disclaimer-zinvol/
  • https://www.computable.nl/artikel/opinie/internet/3395902/1282763/disclaimers-en-proclaimers.html
  • http://blog.iusmentis.com/2012/11/15/wat-moet-er-nou-wel-en-niet-in-een-e-mail-handtekening/
  • http://dejuristenamsterdam.nl/featured-2/emaildisclaimer/
  • http://afgesprokenwerk.nl/de-zin-en-onzin-van-de-disclaimer/
  • http://www.iusmentis.com/technologie/email/briefgeheim/
  • https://www.charlotteslaw.nl/2015/02/heb-je-een-disclaimer-op-je-blog-nodig/
  • Afbeelding bron 1: Clker Free Vector Images, Pixabay
Epiphany (42 artikelen)
Laatste update: 26-04-2018
Rubriek: Zakelijk
Subrubriek: Juridisch
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.