Het Peterprincipe binnen een organisatie

Het Peterprincipe, uitgevonden door Laurence J Peter, is een business principe dat vrij gemakkelijk te begrijpen is en geen kennis van zaken vereist. Desondanks heeft dit concept toch een grote invloed op het succes van bedrijven, organisaties en instellingen over de hele wereld. Hoewel deze wet met een grote korrel zout te nemen is, zal je na het lezen van het artikel vlug ondervinden dat dit wel degelijk overeen komt met de realiteit.

Geschiedenis

Laurence J Peter (1919-1990) werd geboren in Vancouver, Canada. Na zijn schoolloopbaan werkte hij als leraar en later als coördinator van de mentale gezondheidszorg van de Schoolboard in Vancouver. Hij startte zijn meer gespecialiseerde studies in onderwijs en educatie in Canada en de Verenigde Staten waar hem in 1963 een doctoraat werd uitgereikt door de Washington State University. In 1966 werd hij professor onderwijs aan de University of Southern California.

In 1969 schreef Dr Peter samen met de professionele schrijver Raymond Hull een satirisch boek over een nieuwe bedrijfsfilosofie die hij had bedacht en beschreef als de wetenschap van de hiërarchie, meer bepaald, de werking binnen een hiërarchische organisatie zoals een bedrijf. Het boek werd in eerste instantie afgewezen door veel uitgevers, maar eenmaal gepubliceerd werden meer dan acht miljoen exemplaren verkocht in wel 38 talen. Het boek werd zo succesvol dat Laurence Peter snel besloot om zijn academische werk stop te zetten en zijn tijd te besteden aan het schrijven en promoten van zijn theorieën over het menselijk gedrag en zijn pragmatische oplossingen voor de problemen veroorzaakt door inherente zwakheden in het menselijk sociaal gedrag.

Het Peterprincipe

Het Peterprincipe is zeer gemakkelijk te begrijpen omdat het geen echt businessconcept is. Het heeft niets te maken met de werking van bepaalde markten of aandelen en taxatie. Het is eerder een concept dat gebaseerd is op de menselijke aard, de menselijke aspiratie, en de manier waarop mensen samenwerken. Het toeval wil dat dit bijzondere concept van het menselijk gedrag ook een zeer belangrijke invloed heeft in de zakenwereld. Het Peterprincipe gaat als volgt:

Individuen die in een hiërarchie terechtkomen en daar goed presteren zullen snel gepromoveerd worden naar een hogere functie. Als ze in die nieuwe functie nog steeds goed presteren is ook promotie naar een volgend niveau niet veraf, uiteraard indien de mogelijkheid zich voordoet. Dit blijft zo doorgaan tot het individu in een positie terecht komt waar hij eigenlijk niet competent voor is. Mensen stoppen dus met promoveren een niveau boven hetgeen waar ze eigenlijk capabel toe zijn.

Vanaf dat moment zal de toegevoegde waarde van het individu voor de organisatie ook afnemen. Terugplaatsing in een vorige functie is hier geen optie omdat de organisatie daarmee toegeeft een inschattingsfout te hebben gemaakt. De werknemer zal dus in die positie blijven waar hij eigenlijk niet capabel voor is.

Fundamentele uitgangspunten

Om de logica achter het Peterprincipe te kunnen begrijpen en accepteren zijn er drie fundamentele uitgangspunten over het bedrijfsleven en het gedrag van de werknemer die we terzijde nemen.

Het verlangen naar promotie

De grote meerderheid van de mensen die werken binnen een bedrijfsstructuur hopen om een aantal promoties te behalen gedurende hun loopbaan. Mensen houden van het gevoel meer te krijgen in het leven door te klimmen op de ladder en zo ook meer te verdienen. Als iemand een promotie wordt aangeboden zal deze in de meeste gevallen ook geaccepteerd worden.

Groei van verantwoordelijkheden en capaciteiten

Promotie brengt algemeen hogere eisen voor de werknemer met zich mee. Als iemand promoveert binnen hetzelfde bedrijf, bijvoorbeeld van junior naar senior management, gaat dit altijd gepaard met stijgende verwachtingen en verantwoordelijkheden. Ook de betrokkenheid bij het maken van beslissingen en het omgaan met grote sommen geld binnen de onderneming zal fors toenemen net zoals de ontwikkeling van sociale vaardigheden ten opzichte van collega’s, klanten en ondergeschikten. Kortom, een promotie vereist extra vaardigheden op elk gebied.

Ongebruikelijke degradatie

In het bedrijfsleven is promotie vrij banaal. Degradatie daarentegen is eerder zeldzaam en ontslag voor inefficiëntie nog veel zeldzamer. Hier gelden uiteraard wel enkele uitzonderingen, denk maar aan profvoetballers die niet goed presteren op het veld en verbannen worden naar de reserves of politici die minder presteren en door het democratische stemrecht hun huidige functie niet meer zullen kunnen uitoefenen. Ook in het bedrijfsleven kan een werknemer zijn job verliezen door toedoen van de financiële crisis. Maar de grote meerderheid van bedrijven en organisaties zullen werknemers niet zo gauw ontslagen tenzij voor een dringende reden of reden die niet strookt met de gangbare arbeidsvoorwaarden.

Besluit

Het Peterprincipe beschrijft hoe mensen kunnen worstelen in hun carrière of job waarvoor zij eigenlijk niet echt geschikt zijn. Deze problemen worden vaak achteruit geschoven en verborgen door het delegeren van taken die ze eigenlijk zelf zouden moeten uitvoeren of door anderen de schuld te geven van hun fouten of door excuses te verzinnen voor taken die ze niet hebben kunnen volbrengen. Hierdoor kan een persoon zich ongelukkig voelen op het werk en een gevoel krijgen van stress en overbelasting maar toch niet bereid zal zijn om een job te zoeken die beter past maar wel minder betaald wordt. In dit scenario zal zowel de werknemer als de organisatie nadeel ondervinden door gebrek aan motivatie en kennis om een taak tot een goed einde te brengen.

Gelukkig bestaan er oplossingen voor dit probleem zoals het opstellen van een flexibele functieomschrijving en het besef van het individu dat persoonlijke behoeften en competenties zijn bereikt. Het is in het belang van zowel medewerkers als managers dat dit gebeurt omdat elke organisatie of bedrijf enkel productief kan functioneren als alle werknemers gemotiveerd en gelukkig zijn in hun functie en er de juiste vaardigheden voor bezitten.

Lees verder

• Het Paretoprincipe voor optimale productiviteit
• Visgraatdiagram/Ishikawa Fishbone Diagram