Creatiever denken: vijf manieren voor creatieve ideeën

Door creatief denken kun je je hersenen stimuleren tot buitengewone prestaties. Als je een oplossing zoekt voor een probleem kom je vaak met voor de hand liggende oplossingen. Door je creativiteit te simuleren kun je patronen doorbreken en wordt de keuzeruimte veel groter. Er is meer mogelijk dan je denkt en jij kun zelf met vernieuwende ideeën komen. Hieronder worden vijf basisvaardigheden behandeld die je kunnen helpen om creatief te denken: creatief waarnemen, uitstel van oordeel, flexibel associëren, divergeren en verbeeldingskracht ontwikkelen. Je hersenen werken het grootste deel van de tijd in patronen. Dat is maar goed ook, want daardoor hoeven we niet telkens na te denken bij elke handeling die nodig is om te lopen, auto te rijden of om zinnen te maken wanneer we praten of schrijven.

Echter, als je tegen een probleem aanloopt en op zoek gaat naar oplossingen, of als je nieuwe kansen wilt ontdekken gebeurt er vaak hetzelfde. Je hersenen werken ook dan in patronen, met tot gevolg dat je steeds met dezelfde ideeën komt, veelal voor de hand liggende oplossingen die je al een keer geprobeerd hebt en die je weinig verder brengen. De denkkracht van je hersenen is echter veel groter. Je hersenen bestaan uit vele miljarden cellen die op ontelbaar verschillende manieren met elkaar kunnen interacteren. Het potentieel is dus veel groter dan wat er doorgaans uitkomt. Wat je nodig hebt als je een probleem wilt oplossen of als je op zoek gaat naar nieuwe mogelijkheden is het doorbreken van patronen: creatief denken. Je wilt nieuwe verbindingen leggen tussen je hersencellen, zodat je op nieuwe ideeën komt.

In het boek 'Creativiteit Hoe? Zo!' van Igor Byttebier worden 5 basisvaardigheden die je kunnen om helpen om creatief te denken:

• Creatief waarnemen
• Uitstel van oordeel
• Flexibel associëren
• Divergeren
• Verbeeldingskracht ontwikkelen

Elk van deze vaardigheden kun je oefenen. Als je dat doet zul je nieuwe dingen gaan zien en sneller op nieuwe ideeën komen.

Creatief waarnemen

Waarnemen doe je in patronen. Je ziet niet zozeer de details, maar vrijwel direct een geheel. Daardoor herken je heel snel een tafel, een paard, een familielid, je spiegelbeeld. Het herkennen van patronen is heel handig, maar op zoek naar nieuwe dingen werkt het ook beperkend. Doordat je waarneemt in patronen, zie je vooral dingen die je al eens eerder hebt gezien. Dat maakt je als het ware 'blind' voor nieuwe zaken.

Het kan helpen om een simpel voorwerp (een boek, een pen, een tafel) eens heel goed te bekijken en te proberen om hetzelfde voorwerp vanuit een heel ander perspectief te bekijken. Onderscheid de details van de pen die je normaal gesproken alleen in samenhang met elkaar bekijkt; probeer de tafel waar te nemen vanuit het perspectief van de stoel die eronder staat, of vanuit het perspectief van de lamp die erboven hangt.

Uitstel van oordeel

Als je een oplossing zoekt voor een probleem en je krijgt een idee, dan ben je snel geneigd om dit idee te analyseren. Op zich een goede eigenschap: door een scherpe analyse kun je erachter komen of het idee je helpt om het probleem daadwerkelijk op te lossen. Maar dit oordeel werkt ook belemmerend: het zorgt ervoor dat je ideeën snel afwijst en de tijd en energie die je besteedt aan analyse kun je niet besteden aan het bedenken van andere ideeën. Door uitstel van oordeel toe te passen, scheid je de fasen van het genereren van ideeën en het beoordelen van ideeën. Hierdoor ontstaat meer speelruimte om met rare ideeën te komen. Rare ideeën die het in de beoordelingsfase misschien niet redden, omdat ze niet haalbaar zijn. Maar doordat ze niet direct beoordeeld worden kunnen ze wel inspireren tot andere ideeën (op die manier kun je ook over een writer's block heen komen).

Uitstel van oordeel kun je op heel veel plaatsen en tijdstippen oefenen. Heel vaak komen mensen met ideeën, waarvan jij denkt dat het niet gaat werken: je hebt je oordeel snel klaar. Nog voordat mensen klaar zijn met hun uitleg reageer je met: 'ja maar ...'. Om uitstel van oordeel te oefenen kun je proberen zoveel mogelijk op ideeën van anderen te reageren met: 'ja en ...'. In plaats van hun ideeën te bekritiseren borduur je erop voort.

Flexibel associëren

Als er een prikkel onze hersenen binnenkomt onze hersenen binnenkomt roept dit associaties op. Er worden verbindingen gelegd tussen de prikkel en dingen die daar (in jouw hoofd) mee te maken hebben. Zo roept het woord 'stoel' associaties op als tafel en zitten, maar misschien ook wel stoelgang en Rietveld (een ontwerper). Als je oefent met associëren verbreed je daarmee je creatieve vermogens. Als je meer en sneller kunt associëren vergroot je het aantal ideeën dat je tot je beschikking hebt.

Met associëren kun je het beste oefenen door te spelen met associaties. Je neemt een woord en schrijft zoveel mogelijk associaties op. In de eerste minuut zul je vrijwel alleen met voor de hand liggende zaken komen, maar als je daarna nog doorgaat zul je je brein prikkelen om met ideeën te komen die iets verder weg liggen. Ook kun je starten met een woord, daar een associatie bij verzinnen, vervolgens op dat woord verder associëren, enzovoort. Speel hiermee en probeer zo snel mogelijk bij het oorspronkelijke woord 'weg te associëren'.

Divergeren

Divergeren hangt nauw samen met uitstel van oordeel. Het houdt in dat je niet stopt nadat je een aantal ideeën geopperd hebt. Juist wanneer je doorgaat na de eerste ideeën die in je opkomen, ontstaan er dingen in je gedachten die vernieuwend zijn.

Je kunt divergeren oefenen door bij creatieve processen kwantiteit boven kwaliteit te verheffen. Uiteindelijk is kwaliteit uiteraard belangrijker, maar goede ideeën krijg je vaak door een selectie te maken uit zoveel mogelijk ideeën. Maak er daarom een spel van om (binnen een bepaalde tijdslimiet) zoveel mogelijk associaties, ideeën of oplossingen te verzinnen.

Verbeeldingskracht ontwikkelen

Door te visualiseren kun je veel sneller en concreter ideeën ontwikkelen. Beelden prikkelen de fantasie, zijn heel sterke middelen om informatie te verwerken en werken veel meer op het gevoel dan woorden.

Je kunt je verbeeldingskracht stimuleren door situaties en problemen te visualiseren, en met de beelden die ontstaan te spelen. Breng veranderingen aan, haal elementen weg, voeg elementen toe, etc.

Lees verder

• Creativiteit: creatief waarnemen en creatief denken
• 7 eigenschappen van creatieve mensen