Afpersing van het bedrijfsleven: hoe werkt het?

Naalden in broodjes die een vliegmaatschappij serveert, een anonieme brief op het huisadres van de directeur, intimiderend bezoek of onverklaarbare storingen in het productieproces. Het bedrijfsleven is doelwit van personen en bendes. Voor management, maar ook voor werknemers van een bedrijf kan afpersing of sabotage nare gevolgen hebben. Hoe werkt het?

Afpersing, chantage, sabotage en fraude

Deze begrippen worden door elkaar gebruikt, maar er zijn verschillen:

Afpersing

Het dreigement om een bedrijf en / of mensen fysiek te beschadigen wanneer niet op een eis ingegaan wordt. Meestal is dat het afgeven van geld of goederen. Er is:

• Afpersing van producten (‘we stoppen een keer gif in de melk’)
• Afpersing onder voorwendsel van bescherming (‘betaal en je bent veilig’)
• Afpersing gericht op informatievoorziening en digitale verkoopkanalen van het bedrijf (‘betaal en we leggen je site niet plat of infecteren niet jullie server’)
• Afpersing van specifieke personen, meestal met een sleutelpositie. Criminelen zoeken dan personen binnen het bedrijf die geheimen hebben (overspel, homoseksualiteit, schulden, verslavingen, ernstige fouten gemaakt die onopgemerkt zijn gebleven). Het kan ook zijn dat ze personen zoeken die juist snel te verleiden zijn met – het klinkt klassiek – geld, seks of macht
• Afpersing van zakelijke dienstverleners om binnen bepaalde transacties, vaak ook crimineel, gratis te werken of wetten te overtreden (bijvoorbeeld notarissen, taxateurs of advocaten)

Chantage

Deze criminaliteit werkt net even anders als afpersing. Het is het dreigement aan een bedrijf om ware of verzonnen informatie openbaar te maken wanneer geen geld of goederen worden afgestaan. Het benaderde bedrijf heeft belang bij geheimhouding van die informatie.

Sabotage

Gedwongen sabotage kan gebeuren in het kader van afpersing. Sabotage is het uitschakelen van bedrijfsmaterieel en tegenwoordig steeds meer het infiltreren van internetpagina’s of bedrijfsadministratie om schade toe te brengen. Een verklaring voor het woord sabotage is dat boze arbeiders aan het begin van de industriële revolutie hun klompen (‘sabots’) in machines gooiden omdat die hun werk overnamen. Vooral bij sabotage komt voor dat daders niet uit frustratie of geldelijk gewin handelen, maar ideologische motieven hebben om een fabrikant te beschadigen.

Geraffineerde sabotage is voor een bedrijf en rechercheurs extra lastig. Denk aan vrijwel onzichtbare cyberaanvallen via smartfones of tablets van medewerkers. Geraffineerde sabotage wordt lang niet opgespoord en creëert zo grote angst, zeker als ook de verantwoordelijkheid laat of nooit opgeëist wordt:

• Bij de consument, zoals bij de naalden in broodjes
• Bij werknemers die misschien in onveilige situaties komen of hun baan kwijt raken (er gaan soms bedrijven failliet aan afpersing)
• Bij directies en ondernemers die imagoschade en omzetverlies vrezen

Fraude

Een vorm van criminaliteit door medewerkers van een bedrijf waarbij administratie wordt gemanipuleerd of geld en goederen worden verduisterd. Gedwongen fraude kan gebeuren in het kader van afpersing.

Omvang van afpersing

Hoeveel bedrijven slachtoffer zijn is niet duidelijk, want veel afpersing wordt niet gemeld:

• uit schaamte
• uit angst voor represailles of voor imagoschade door bekendheid van de afpersing
• uit vrees om concurrentiegevoelige informatie prijs te geven
• uit gebrek aan vertrouwen in politie en justitie

0,14 procent van het bedrijfsleven krijgt jaarlijks met een vorm van afpersing te maken
2 van de 3 aangiftes wordt onderzocht; de helft leidt tot aanhoudingen
25 procent van detailhandelsbedrijven heeft last van een vorm van fraude

Reacties bedrijfsleven op afpersing

• Toename van audits: onverwachte doorlichting van bedrijfsonderdelen en medewerkers
• Toename preventieve doorlichting: onderzoek naar sollicitanten. In 2010, 2011 en 2012 stegen de aantallen met 15, 60 en 70 procent
• Toename van risico-inventarisaties: het in beeld brengen van alle werkzaamheden en activiteiten en de vraag stellen ‘waar is het bedrijf kwetsbaar’
• Toename van achtergrondonderzoeken in het kader van overnames: onderzoek naar ‘lijken in de kast’ die het aankopende bedrijf kwetsbaar voor afpersing maken