Is het gouden aandeel weer goud waard?

KPN betaalde in 2006 de staat het symbolische bedrag van 48 cent voor het gouden aandeel. Niet erg veel voor zo’n veelzeggend vetorecht. Maar goed, het was onder druk van de Europese Commissie en dan moet je wat. Maar had de Staat dit aandeel niet beter kunnen houden en wat betekent het gouden aandeel voor de toekomst. Het gouden aandeel is belangrijk, wie dat bezit in 2020, heeft de laatste stem en dus veel invloed bij een veto of overname. In 2020 met de coronacrisis is duidelijk geworden dat Nederland niet te afhankelijk moet worden van China, China koopt veel havens en bedrijven op maar of dat voor de EU goed is, is nog maar de vraag.

Protectionisme

Als jaren belijdt de Europese Commissie dat een Fortress Europe, Fort Europa, moet worden vermeden. De vele beschermingsconstructies in Europa moeten langzaam worden verwijderd. Protectionisme moet worden vermeden. Europa en de rest van de wereld zijn gebaat bij een opener wereldhandel. Dat het niet allemaal van zelf gaat spreekt voor zich. De nationale belangen zijn namelijk vaak heel groot. Te groot om binnen de WTO snel tot veelomvattende afspraken te komen. Niet voor niets waarschuwde de EU (Mededinging) voor elke vorm van protectionisme.

Banca Antoniana Popolare Veneta

De vrijmaking van Europa geldt ook voor de financiële sector. Maar iedereen zal zich herinneren hoeveel moeite het ABN AMRO heeft gekost om voet op Italiaanse bodem te kunnen zetten. De strijd om Banca Antoniana Popolare Veneta was een soap op zich. Omgekeerd roept de aanstaande buitenlandse overname van ABN AMRO eveneens allerlei nationale gevoelens op. Begrijpelijk, maar de Europese Commissie lijkt niet te versagen. Ook niet als de Franse president Sarkozy oproept om niet te scheutig te zijn met het weggeven van beschermende instrumenten.

Beschermingsconstructies

In het bedrijfsleven komen vele beschermingsconstructies tegen overnames voor. Of er worden zogenaamde gifpillen uitgedeeld, waardoor een meerderheid van aandelenbezit nauwelijks is te verkrijgen. Of er is een aparte stichting in het leven geroepen die via zijn aandelenbezit over de onderneming waakt. Of bepaalde onderdelen worden snel verkocht om een overname minder aantrekkelijk te maken. Multinationals doen dit om ongewenste overnames te voorkomen. Denk aan Akzo en ook Unilever. Of niet besteed geld wordt snel besteed om een overname door bijvoorbeeld hedge funds minder aantrekkelijk te maken. En zo verder en zo verder. De hoge hoed is groot. Of er is een zogenaamd gouden aandeel.

Wie bezit het gouden aandeel?

Een belangrijke beschermingsconstructie in handen van overheden, naast wet- en regelgeving, is het gouden aandeel. Dit gouden aandeel geeft overheden speciale rechten bij een bedrijf, zoals het verbieden van een overname als het nationale belang wordt geschaad. Omdat de Europese Unie het gouden aandeel heeft verboden, werden de gouden aandelen in bijvoorbeeld KPN en TPG Post door de Nederlandse Staat voor een appel en een ei verkocht. Ze zouden te veel een vrije handel blokkeren. Maar was dat wel echt nodig en verstandig?

China en Rusland

De opkomende markten Rusland en China bulken van het geld. Niet te vergeten de oliestaten. Dat geld moet zijn weg vinden. Veel wordt gebruikt voor de financiering van de schulden van de VS, maar de opkomende markten kunnen en willen meer. Op zich zou dit verder moeten bijdragen aan een vrijere wereldhandel. Maar iedereen weet dat wie betaalt ook bepaalt. En bepalen willen die nieuwe economieën zeker. Maar bepalen betekent politieke invloed van staten waarvan in de huidige constellatie nog onvoldoende bekend is in hoeverre ze stabiel genoeg zijn en niet vooral ook uit zijn op strategische kennis en invloed. In de VS worden nu al buitenlandse invloeden in de vrachtafhandeling in havens streng gemonitored en waar nodig geblokkeerd. Ook defensie gerelateerde overnames zijn voorzien van een veto. En er zullen er nog vele volgen

Peter Mandelson

Eurocommissaris Peter Mandelson liet al in 2008 weten dat sommige staatsfondsen, maar beter niet in buitenlandse handen kunnen komen. Omdat dat ook zal gelden voor niet staatsbedrijven die over strategische kennis beschikken, pleit hij daarmee in feite voor de herintroductie van het gouden aandeel. Als dat gebeurt, krijgt het gouden aandeel weer de waarde die het oorspronkelijk had: het wordt weer goud waard. In 2020 werd duidelijk, mede door corona, dat Nederland en de EU er goed aan doen om minder afhankelijk te worden van China. China wil de grootmacht in de wereld worden, maar of dat voor Nederland en de EU een goede uitkomst is is nog maar de vraag. Een eigen stem in het kapittel is zeer belangrijk.