Kunst scheppen en verkopen: twee vakken apart

Kunstenaars en financiën dat gaat niet samen, wordt wel gezegd. “Kunstenaars willen zich niet met geld bezighouden,” verkondigde niet lang geleden een financieel directeur aan een journalist. Het zegt iets over de verschillende werelden van kunstenaars en niet-kunstenaars. Zelfs de opleidingen bereiden slecht voor op het (z)ware leven. Slechts een enkeling valt op en wordt vers van de academie in de watten gelegd, voor het gros van de kunstenaars geldt dat ze moeten leven van een baantje buiten de kunst.

Kunstenaars

Nee, kunstenaars zijn niet zo naïef te denken dat ze zich over geld niet druk hoeven te maken, wel zijn ze in het begin te optimistisch over hun particuliere kansen. Op de academie mogen ze zich helemaal aan de kunst overgeven. Alle ruimte en middelen staan tot hun beschikking, plus niet te vergeten de ondersteuning van hun docenten. Dat valt allemaal weg zodra de academiedeur achter hen dichtvalt. Vol goede moed zoeken ze een atelier, een baantje en gelijkgestemde zielen. Ze denken dat ze in het leven niet veel nodig hebben, als ze hun ding maar kunnen doen. En ook het isolement vinden ze geen bezwaar, daar kunnen ze wel tegen, en zo niet dan zoeken de sociale types een vorm van samenwerken die hen past.

Zelfkennis

Feitelijk vraagt kunstenaarschap een flinke portie zelfkennis. Het zou goed zijn als de opleidingen daar aandacht aan schonken. Reflectie op de eigen verwachtingen en hoe het zit met de realiteitszin daarvan zou veel kunstenaars kunnen behoeden voor een gedesillusioneerde loopbaan, een ploeterend bestaan. Want hoe zit het met plan B? Wat als je niet door een (liefst) gerenommeerde galerie van de academie geplukt wordt? Wat als je geen baantje vindt om de huur van je atelier te betalen? Of wanneer je dat baantje wel vindt, maar niet genoeg energie overhoudt om dat atelier ook te gebruiken? Of wel tijd hebt om te schilderen, maar geen puf hebt om het werk naar buiten te brengen… Wat doe je als je geen mecenas vindt die je werk in zijn collectie opneemt en je financieel ondersteunt?

Profileren

Ja je kunt je visitekaartje afgeven met een mooie website, voor een prikje gebouwd door een goede vriendin, of op een gratis site je profiel aanmaken. Je kunt een blog beginnen, je op facebook vertonen en aanmelden op LinkedIn en daar deelnemen aan sociale netwerkgroepen. Je kunt via Saatchi prints aanbieden of populaire werkjes op Etsy, kunstuitlenen polsen, etc.. Je kunt stad en land afreizen om op markten te gaan staan, deelnemen aan kunstbeurzen, bedrijven attenderen op de mogelijkheid om zich via jou te profileren, aan manifestaties meedoen, inschrijven op internationale wedstrijden…

Kunst verkopen

“Galerieën hoef je als kunstenaar niet te benaderen, die benaderen jou wel, als ze je werk goed vinden,” luidt het devies. Maar zo komt er vooralsnog geen brood op de plank. Hoe dan wel? Als je er eenmaal in duikt blijken er talloze initiatieven waaraan kunstenaars kunnen deelnemen om zichzelf te profileren, buiten galerieën om. Soms zijn ze door kunstenaars zelf opgezet, anders komen ze uit de koker van stichtingen of bedrijven die de kunstenaars gebruiken om hun eigen zaakje op te fleuren. Als de kunstenaars daar zelf ook wijzer van worden is dat geen bezwaar. Kunst aan de man brengen, de boer op, marketing, vraagt nu eenmaal meer inventiviteit dan brood of een pakje boter. Daarom is het handig om je creativiteit breed aan te spreken, namelijk: om ludieke acties te bedenken waardoor je opvalt en opdrachten genereert. En om waar mogelijk aan te haken bij lokale festiviteiten. De vraag is: is dat wat voor jou?

Media

Zo worden er prijzen uitgeloofd, veilingen georganiseerd, opdrachten uitgeschreven, zomerfestivals en manifestaties opgetuigd, kunstroutes in stand gehouden, etc. Of je er wat aan hebt is op voorhand niet altijd te zeggen. Je moet soms een gokje wagen. Belangrijk is dat je internet en andere media afstruint naar mogelijkheden. Maak een lijst van kunstsites waar je je werk kunt presenteren, zo breid je je actie radius uit. Kijk kritisch naar de kwaliteit van het gebodene en aarzel niet om aan een site voorbij te gaan, een aanbod af te slaan, als je het niveau te laag vindt. Kijk hoe andere kunstenaars het doen: waar exposeren ze, kunnen ze je introduceren? Zorg in ieder geval altijd dat je portfolio in orde is: met duidelijke foto’s en een korte, heldere omschrijving, met afmetingen en een prijslijst op de achtergrond.

Prijsstelling

Prijsstelling is beslist een probleem voor kunstenaars. Objectiviteit bestaat niet. Niet voor jou omdat je onmogelijk objectief tegen je eigen werk kunt aankijken, maar evenmin voor anderen. Je kunt wel om je heen kijken, je oriënteren naar wat anderen voor vergelijkbaar werk vragen (dat wil zeggen vergelijkbaar qua materiaal, stijl en afmetingen), maar het blijft lastig. Is de ander al bekend? Heeft hij/zij een galerie die provisie vraagt terwijl jij je atelier openstelt en dus minder kosten hebt? Belangrijk is dat je consequent bent. Je kunt niet opeens je prijs met 40% verhogen omdat je werk in een dure galerie staat of hangt, dan maak je het de galeriehouder praktisch onmogelijk om te verkopen. Als je na of buiten de expositie je prijs weer verlaagt, zal die galerie jou nooit meer uitnodigen: je laat hen al het promotiewerk en marketing doen terwijl jij er met de volle buit vandoor gaat. Je prijs moet dus niet alleen inclusief BTW maar ook inclusief evt. provisie zijn. De ene galerie zal een bedrag voor het tentoonstellen vragen, plus 25% provisie, terwijl de ander alleen 50% provisie vraagt. Je kunt niet met je prijzen schommelen al naar gelang hoe je het verkoopt.

Persoonlijk contact

Je hoeft niet altijd af te wachten tot een galerie jou ontdekt. Je kunt nieuwe galerieën benaderen die nog niet over een (groot) kunstenaarsbestand beschikken. Zij speuren naar kunstenaars, jij presenteert jezelf. Daarnaast ga je op zoek naar bedrijven die in jouw werk geïnteresseerd zouden kunnen zijn, gewoon in de Gouden Gids. Bied je werk te koop, te huur en voor opdrachten aan, bijvoorbeeld voor relatiegeschenken, kerst- of afscheidscadeaus. Verwijs in je mail naar je website, attach een drietal representatieve foto’s en vergeet niet je telefoonnummer onder aan de brief. Beloof over een week of twee te bellen - daarmee heb je meteen een stok achter je eigen deur -, en houd je daar aan (vraag wel of ze jou willen antwoorden als ze daar geen prijs op stellen; dat scheelt je weer een telefoontje). Bedrijven krijgen een karrenvracht aan post, wil je daar uit springen dan moet je persoonlijk contact zoeken. Denk niet dat je nu meteen de vette vis binnenhaalt. Met wat geluk gaat het eerder om een miniem %, maar je weet nooit wat de toekomst brengt.

Scheppen en ondernemen

Over ondernemen gesproken: de Kamer van Koophandel, het Arbeidsbureau, de BBK (beroepsvereniging van beeldende kunstenaars), de kunstenvakbond FNV Kiem, e.d. organiseren soms ook bijeenkomsten, lezingen, workshops of cursussen voor kunstenaars en geven gratis advies aan leden, informeer daarnaar en abonneer je op hun nieuwsbrieven. Wil je het heft helemaal in eigen hand nemen, pak je dan samen met diverse kunstenaars in je omgeving of gelijkgezinden wereldwijd en zet zelf iets op. Je kunt bijvoorbeeld een maandelijks treffen in een buurtcafé organiseren om te brainstormen, ideeën uit te wisselen of je problemen voor te leggen. Wat je ook doet. Het vrije kunstenaarschap is veel meer dan alleen beeldend bezig zijn. Reken gerust op 50% scheppen, 50% ondernemen. De kunst is het een goede balans te vinden. Als kunstenaar sta je er alleen voor. Je kunt overwegen de hulp in te roepen van een collega als coach. Ook als jullie heel verschillend werk maken - misschien is dat juist beter, dan zit je niet in elkaars vaarwater - kun je elkaar coachen op het gebied van marketing, die is nu eenmaal broodnodig. Kies de aanpak die bij je past en houd vol: Veel succes!