Jongeren en strafrecht: de strafrechtelijke procedure

Als een jongere een strafbaar feit heeft gepleegd en daarvoor wordt opgepakt, dan krijgt de jongere te maken met verschillende personen en instanties die betrokken zijn bij de strafrechtelijke procedure. Hieronder wordt uiteen gezet hoe een strafrechtelijke procedure voor jongeren in het algemeen verloopt en wie daar allemaal bij zijn betrokken.

Politie

Als een jongere een strafbaar feit pleegt en wordt aangehouden door de politie, dan wordt hij eerst verhoord. Gevraagd wordt of hij het feit heeft gepleegd, wat hij gedaan heeft en waarom hij het gedaan heeft. Een aanhouding voor verhoor mag niet langer duren dan zes uur, waarbij de tijd tussen 00.00uur en 9.00uur niet wordt meegerekend. Na het verhoor kunnen er verschillende stappen worden genomen:

• De zaak seponeren (er wordt verder niets mee gedaan)
• Naar huis, de stukken die zijn opgesteld gaan mee naar het justitieel casusoverleg
• Een transactie voorstellen
• De jongere een Halt-afdoening voorstellen
• De jongere langer vasthouden op het bureau (in verzekering stelling)
• Er wordt een kinderrechter ingeschakeld
• De beslissing wordt genomen door de hulpofficier van justitie.

Als een jongere in verzekering wordt gesteld of als een kinderrechter wordt ingeschakeld, dan is het Openbaar Ministerie (OM) betrokken bij de zaak. In verzekering volgt wanneer het delict ernstig is en zes uur verhoor onvoldoende is om het opsporingsonderzoek af te ronden In verzekering stelling mag maximaal drie dagen duren en dit mag eenmaal met drie dagen worden verlengd door de officier van justitie.

Naar aanleiding van het verhoor wordt een proces-verbaal opgemaakt. Dit is een officieel document waarin de gegevens van de verdachte en het slachtoffer vermeld worden, alsmede de tijd, de plaats, de toedracht en bijzonderheden van het delict. De politie leest dit verhaal na het verhoor voor, zodat de jongere dit eventueel kan corrigeren. Zowel de politie als de jongere moeten dit proces-verbaal ondertekenen voor akkoord.

Ook getuigen en slachtoffers worden door de politie gehoord en hun verklaringen worden meegenomen in het proces-verbaal.

De Raad voor de Kinderbescherming

De politie is wettelijk verplicht om de Raad voor de Kinderbescherming in te lichten zodra er een proces-verbaal is opgemaakt. In strafzaken is de taak van de Raad een onderzoek te doen om de officier van justitie en de rechter informatie en advies te geven over de leefomstandigheden van de jongere en om een strafadvies te geven. Verder onderzoekt de Raad of de ontwikkeling van het kind wordt bedreigd.

Als de Raad een melding krijgt dat er een jongere in verzekering is gesteld, dan wordt het vroeghulpteam ingezet.
Het doel van vroeghulp is tweeledig. Ten eerste informeren zij ouders/verzorgers en de jongere over de strafrechtelijke procedures De raadsonderzoeker bezoekt de jongere in de cel, zodat de jongere zijn verhaal kan doen en vragen kan stellen over de verdere gang van zaken. Ten tweede verzamelt het vroeghulpteam informatie over de jongere en zijn functioneren op school, thuis en in zijn vrije tijd. De informatie wordt besproken met de raadsonderzoeker die de jongere heeft bezocht, een gedragsdeskundige en de voorgeleider op de rechtbank. Ook wordt besproken hoe zorgelijk de situatie is, wat voor advies de jongere kan krijgen en of aanvullend onderzoek nodig is. Van daaruit wordt een rapportage gemaakt en wordt een advies gegeven aan de officier van justitie en de rechter over de afdoening van de zaak. Dat advies gaat uit van voor de jongere passende mogelijkheden.

Tijdens de voorgeleiding bij de rechtbank is de Raad ook aanwezig. Zij geven advies over de vraag of de jongere nog langer in detentie moet blijven of, al dan niet onder voorwaarden, naar huis kan.

Openbaar Ministerie (OM) en Officier van Justitie

Het OM is de instantie in Nederland die verdachten voor de strafrechter kan brengen. Ook zorgt het OM voor opsporing en vervolging van strafbare feiten. Verder houdt het OM toezicht op uitvoering van het vonnis van de rechters, zoals het betalen van boetes, het uitzitten van gevangenisstraffen of het goed uitvoeren van taakstraffen. De officier van justitie is werkzaam bij het OM en leidt het onderzoek naar het strafbare feit. De officier van justitie ontvangt het opgemaakte proces-verbaal en bekijkt vervolgens of de jongere vervolgd moet worden. Dit hangt onder andere af van de ernst van de zaak.

Aan de hand van bewijzen die tijdens het onderzoek naar boven zijn gekomen, kan de jongere gestraft worden door de officier van justitie, of hij kan de kinderrechter laten beslissen welke straf de jongere krijgt.
Het Openbaar Minister (OM) kan verschillende straffen opleggen:

• een transactie voorstellen
• een taakstraf via Bureau Halt toewijzen
• de jongere doorsturen naar de rechter-commissaris
• de zaak seponeren

Ook kan de jongere terechtkomen bij een officierszitting, waar middels een schikking tot maximaal 40 uur taakstraf gegeven wordt. Is de jongere het er niet mee eens, dan moet hij alsnog voor de rechter verschijnen.

Rechter-commissaris

Tijdens of na de inverzekeringstelling wordt de jongere voorgeleid aan de rechter-commissaris. De rechter-commissaris kan bepalen of de jongere nog maximaal veertien dagen vast moet blijven zitten.

De rechter-commissaris beslist of de jongere langer vastgehouden moet worden. Tijdens de voorgeleiding kan het volgende gebeuren:

• de jongere wordt toch niet vervolgd
• de jongere mag naar huis en moet wachten op de rechtszaak
• de rechter-commissaris wil dat de jongere langer vastgehouden wordt. Hij komt dan in voorlopige hechtenis

Een voorlopige hechtenis is een wettelijke regeling van vrijheidsberoving van een persoon die verdacht wordt van het plegen van een strafbaar feit, maar die hiervoor nog niet schuldig is verklaard door een definitieve rechterlijke uitspraak.Voor een voorlopige hechtenis moeten goede redenen zijn, zoals het onderzoeksbelang, vluchtgevaar of herhaling van de strafbare gedragingen. Verder mag de voorlopige hechtenis niet verlengd worden als de duur ervan vermoedelijk langer zou zijn dan de uiteindelijke straf. Een jongere kan geschorst worden uit de voorlopige hechtenis, wat betekent dat hij de voorlopige hechtenis niet hoeft uit te zitten als hij zich houdt aan bepaalde voorwaarden, zoals het zich tijdens de schorsing niet aan strafbare feiten schuldig maken. Verder moet hij beschikbaar blijven voor het onderzoek.m Voor de voorlopige hechtenis wordt een jongere overgebracht naar een justitiële opvanginrichting. Als er geen plaats is in de justitiële jeugdinrichting dan kan de politie de jongere langer vasthouden op het bureau, tot maximaal 10 dagen. De totale voorlopige hechtenis duurt maximaal 104 dagen.

Kinderrechter

Als de officier van justitie beslist om de aanklacht bij de kinderrechter te leggen, dan bepaalt de kinderrechter of en hoe de jongere gestraft wordt.

De kinderrechter houdt ook rekening met het belang van de jongere wanneer hij rechtspreekt. Hij kan bijvoorbeeld in plaats van een straf ook een maatregel opleggen of een alternatieve straf geven, zoals taakstraffen en/of het verplicht volgen van een cursus. De rechter houdt rekening met de achtergrond en de persoonlijkheid van de jongeren. De rechter kan voor een jongere die ouder is dan zestien, het volwassenenstrafrecht toepassen als hij vindt dat de ernst van het delict, de omstandigheden van het delict of de persoonlijkheid van de jongere daartoe aanleiding geven.

Jeugdstrafzaken zijn in principe niet openbaar. Wie wel aanwezig zijn, zijn naast de verdachte ook de officier van justitie, iemand van de Raad voor de Kinderbescherming en eventueel familie van de jongere of diens voogd. Het is mogelijk om tegen de uitspraak van de kinderrechter in hoger beroep te gaan.

Advocaat

De politie regelt via Bureau Rechtsbijstand een gratis advocaat die zorgt voor de rechtsbijstand van de jongere. Ook als de jongere bij de kinderrechter komt dan wordt er een advocaat toegewezen. Dit om de jongere te helpen bij de verdediging. De advocaat verdedigd de verdachte in de rechtbank. Van te voren praat de advocaat met de dader en eventueel omstanders, om een goede motivatie te hebben naar de officier van justitie. Door een goede voorbereiding, maakt de advocaat een kans voor de dader om de zaak te winnen.

Justitieel casusoverleg

Ook kan justitieel casusoverleg plaatsvinden. Dit is een bespreking van individuele zaken van jongeren die met de politie in aanraking zijn gekomen en die door het OM worden afgehandeld. Deelnemers aan het overleg zijn in ieder geval het OM, de politie en de Raad voor de Kinderbescherming en daarnaast kunnen andere partijen deelnemen zoals de Jeugdreclassering, Bureau Jeugdzorg en jeugdinrichtingen.

Overleg vindt minstens eens in de twee weken plaats. Tijdens het overleg wordt informatie gedeeld en op basis van alle feiten en achtergronden kunnen maatregelen worden genomen. Ook worden afspraken gemaakt over aanpak en rolverdeling.
Door deze werkwijze kan het strafproces voor een jongere sneller verlopen en krijgt hij daarbij de benodigde steun.

Bureau Halt

Bureau Halt wordt ingeschakeld bij het uitoefenen van taakstraffen. Hier krijgt de jongere dus pas mee te maken als de officier van justitie ermee akkoord gaat de jongere een taakstraf te geven.