Oneerlijke handelspraktijken: Misleiding en agressie

De Wet Oneerlijke Handelspraktijken beschermt consumenten tegen misleidende en agressieve verkooptrucs. Want iedereen kent wel de lokkertjes in reclamefolders, gestrooi met prijzen, onjuiste gezondheidsclaims, opdringerige telefoontjes, abonnementen zonder eind, stiekeme facturen, ongevraagde zendingen en de gladde verkoper. Kopers worden massaal misleid en bedrogen. Toch is er hoop. U hoeft niets meer te pikken, want oneerlijke handelspraktijken zijn wettelijk verboden. Kent u de zwarte lijst?

Wat is de Wet Oneerlijke Handelspraktijken

In oktober 2008 is de Wet Oneerlijke Handelspraktijken (Wet OHP) in werking getreden. Deze wet is bedoeld om de consument te beschermen tegen oneerlijke handelspraktijken zoals die voorkomen bij promotie, verkoop en levering van producten en diensten. Daarnaast beschermt het bonafide ondernemers beter tegen oneerlijke concurrentie van malafide bedrijven. De regels zijn van toepassing in alle economische sectoren. Het gaat dus zowel om het kopen van een pak melk als van een auto of een ingewikkeld financieel product. De oorsprong van de nieuwe regels liggen in een Europese richtlijn en gelden in alle landen van de Europese Unie. Geen verschillende wetgevingen meer, maar een uniforme serie wettelijke regels die in Nederland in het Burgerlijk Wetboek zijn opgenomen.

De gemiddelde consument

De wet geldt alleen in de relatie aanbieder-consument, en biedt extra bescherming voor kwetsbare consumenten die wegens geestelijke of fysieke beperkingen, goedgelovigheid en leeftijd een prooi kunnen zijn voor oneerlijke ondernemers. Uitgangspunt is altijd de gemiddelde consument. Deze is 'redelijk geïnformeerd, omzichtig en oplettend'. Daarbij wordt wel rekening gehouden met een eventuele doelgroep. De wet beschrijft twee hoofdcategorieën van oneerlijke handelspraktijken: misleidende en agressieve handelspraktijken. In de praktijk kan van beide tegelijk sprake zijn. Een handelspraktijk is oneerlijk als deze in strijd is met de vereisten van professionele toewijding en ze het economisch gedrag van de gemiddelde consument wezenlijk verstoort of kan verstoren. Dit houdt in dat het vermogen om een geïnformeerd besluit te nemen omtrent een aankoop merkbaar is beperkt. Kortom: De consument zou achteraf gezien anders hebben besloten.

Verkooptrucs op maat

Vrijwel iedereen wordt op een onbewaakt ogenblik slachtoffer van frauduleuze praktijken, want voor iedereen is een verkooptruc op maat. Ruim een half miljard euro wordt er jaarlijks door ongeveer twee miljoen Nederlanders aan uitgegeven. Meestal wordt er geen melding van gemaakt, vaak uit schaamte - was ik nu maar niet zo stom geweest - of omdat men denkt dat er toch niets helpt. Maar u staat niet alleen in uw ervaringen. Of u nu in de maling bent genomen door pseudo-wetenschappelijke praatjes, onder druk een nieuwe keuken heeft gekocht, zwichtte voor een 'gratis' ringtone, argeloos in de bus stapte naar een verkoopdemonstratie, of u telefonisch een zogenaamd goedkoop abonnement liet aanpraten. Achteraf zit u met spijt en is uw portemonnee een stuk lichter. Toch hoeft u niets meer klakkeloos te accepteren. De zwarte lijst oneerlijke handelspraktijken spreekt boekdelen, en alles op de lijst is bij de wet verboden verklaard. Hieronder vindt u de belangrijkste onacceptabele praktijken.

Zwarte lijst - Misleidende handelspraktijken

Valse, onvolledige of weggelaten informatie

Valse of incomplete informatie over de belangrijkste kenmerken, of juist het weglaten van essentiële informatie van het te kopen product is misleidend. Bijvoorbeeld een prijs noemen waarbij bijkomende kosten zijn weggelaten. Een andere vorm komt ook vaak voor: Onduidelijke, onbegrijpelijke of dubbelzinnige informatie die gemakkelijk verkeerd kan worden opgevat, en vaak juist bedoeld is om u te verwarren!

Bedrieglijke loterijen

Proficiat! U heeft prijs in de loterij! Alleen nog even een bedragje overmaken en/of gegevens doorgeven. Het resultaat is meestal dat de afzender met de noorderzon is vertrokken.

Prijzenfestivals zonder prijs

Vrijwel zeker heeft u prijs in die georganiseerde wedstrijd als u iets koopt of bestelt, en die prijzen klinken zo aanlokkelijk. Maar helaas, meestal krijgt u helemaal niets of een armetierig prijsje waar men zelfs op de kermis nog de neus voor ophaalt.

Dure telefoonnummers

Wilt u informatie over bijv. kamerverhuur, thuiswerk, modellenwerk of een proefrit, dan kan het zijn dat u op een telefoonnummer stuit dat naderhand peperduur blijkt te zijn. Met als extraatje dat u wel erg lang aan de lijn wordt gehouden.

Lokkertjes

U kent ze wel, reclamefolders vol aanbiedingen die niets anders doen dan u naar de winkel lokken. Eenmaal daar blijkt de aanbieding 'op' te zijn wegens grote belangstelling. Mis poes, de kans is groot dat de aanbieding nooit beschikbaar was. Een variant is het lokkertje dat - onder bepaalde voorwaarden en/of voor slechts korte tijd - nu beschikbaar zal zijn, terwijl dat helemaal niet zo is. Het is bijv. altijd al te koop voor die prijs.

Het piramidespel

Samen met anderen producten verkopen? Kortingen en geld verdienen klinkt allemaal leuk, maar helaas is de waarheid minder rooskleurig. U dient zelf nieuwe mensen te werven die ook meedoen. Inkomsten vallen zwaar tegen in deze piramideconstructie.

De vakantieclub vol bedrog

Lid worden van een vakantieclub of je inkopen in een vakantieoord? U zult vele kortingen krijgen, tot zelfs gratis vakantie. Maar niet heus. Het aanbod van vakanties is meestal te gering om serieus te nemen. Weg is uw inschrijfgeld.

Marketingmateriaal met factuur

Leuke folder, maar iets minder leuke factuur! Wordt reclamemateriaal voorzien van een nota of soortgelijk document waarin om betaling gevraagd wordt dan lijkt het natuurlijk net alsof u het aangeprezen product al heeft besteld. Omdat dat niet het geval is, heet het misleiding.

Het doorlopende proefabonnement

Uitkijken met een proefabonnement! Soms wordt de indruk gewekt dat het abonnement na enkele maanden vanzelf weer afloopt. Maar u zult niet de eerste zijn wiens abonnement stilzwijgend wordt verlengd. U zult zelf moeten reageren om er vanaf te komen.

Verborgen reclame

Misleidend is het: Redactionele inhoud in de media, waarvoor de verkoper betaald heeft, gebruiken om reclame te maken voor een product zonder dat dit duidelijk is uit inhoud of identificeerbare beelden of geluiden (Advertorials).

Misleidende gezondheidsclaim

Uw te kopen product belooft gezondheid, een slank figuur of een mooier uiterlijk. Ziekten verdwijnen en aandoeningen gaan in rook op. Helaas! De kans is groot dat het product niet doet wat de tekst wel beweert, en dat weet de verkoper best!

Gratis producten

Natuurlijk wilt u graag dat gratis product, maar past u op: Veelal moet er toch betaald worden, voor bijv. verzend- en administratiekosten, of gaat het om een abonnement of lidmaatschap dat u eerst geld kost. Tot overmaat van ramp krijgt u wellicht ook nog eens te maken met afgedwongen aankopen. Voor niets gaat de zon op!

De laatste kaarten

Dat aanbod voor de laatste kaarten van een concert wilt u misschien niet afslaan. Toch, de kans is zeer aanwezig dat het helemaal niet gaat om de laatste kaarten. Sterker nog, het concert is bij lange na niet uitverkocht.

Valse keurmerken en gedragscodes

Sommigen doen het: Ten onrechte vermelden ze een al of niet erkende gedragscode na te leven of een keurmerk (vertrouwens-, kwaliteits- of soortgelijk label) te voeren met het doel betrouwbaarder over te komen en u zo te verleiden. Opgepast!

Liegen over de fabrikant

Een product dat slechts lijkt op een door een bepaalde fabrikant vervaardigd product op een zodanige wijze aanprijzen dat u denkt te maken te hebben met een product van die specifieke fabrikant, is misleiding. Te denken valt aan nepartikelen die als 'origineel' doorgaan.

Vals onderscheid

"Bij ons heeft u zeven dagen bedenktijd!" Het komt voor: Verkopers die de gewone, wettelijke rechten van de consument gebruiken om zich zogenaamd te onderscheiden van concurrenten. Een sigaar uit eigen doos, maar u trapt er toch niet in?

De nepverhuizing

'Alles moet weg!' 'Opheffingsuitverkoop!' 'Wij gaan verhuizen!'. Niets mis mee, maar wel als het onwaar is. Maar al te vaak blijft de bedriegende verkoper zitten waar hij zit, en wilde hij u enkel naar de winkel lokken.

Zwarte lijst - Agressieve handelspraktijken

Colportage en telefonische verkoop

Iemand staat voor uw deur of belt u op en wil u iets verkopen. Stopt u niet direct het gesprek dan kunt u te maken krijgen met hardnekkig aandringen of liegen over de aanbieding, met de bedoeling u onder druk te zetten om te kopen. Varianten gaan per e-mail en worden dan spam genoemd.

Ongevraagde zendingen

Krijgt u iets opgestuurd zonder dat u het besteld heeft? Vast en zeker dat het bedrijf net doet alsof u verplicht bent tot betaling of u een zogenaamde 'vrijblijvend op zicht' termijn geeft waarin van u wordt verlangd dat u betaalt of terugzendt. En dat alles onder het mom van een speciaal 'voorkeursrecht'. Ja, u bent uitverkoren... De realiteit zal u echter plezieren: alles wat u ongevraagd toegestuurd krijgt is uw eigendom!

De busreisjes-agressie

Kent u het? U dacht dat uw busreisje leuk was totdat de bus op een bepaalde locatie stopte voor een zgn. verkoopdemonstratie. Het spreekt voor zich dat aandringen en liegen over de te verkopen producten kan leiden tot, zeker bij nader inzien, ongewenste aankopen. Fout dus.

Kinderen gebruiken

Via reclame kinderen ertoe aanzetten om producten te kopen dan wel hun ouders ertoe overhalen de producten voor hen te kopen, kan niet door de beugel en is dus onrechtmatig.

Weigering uw huis te verlaten

Is het zover gekomen dat u een verkoper in uw huis heeft en hij weigert het pand te verlaten, tenzij u tot koop overgaat? Of een verkoper die een dag later weer op uw stoep staat? Eens maar nooit meer! De agressieveling staat niet in zijn recht, maar u wel.

Intimidatie

U mag pas weg als u nu tekent voor die aankoop? Snel wegwezen is alles wat u moet doen, ook al laat u de verkoper pruilend achter met zijn zielige, dreigende of grove teksten over hoeveel tijd hij al in u heeft gestoken. Potentiële kopers onder druk zetten is verboden!

Dwaling en bedrog

Oneerlijke handelspraktijken vormen een grijs vlak tussen eerlijke handelspraktijken en oplichting, maar vaak zal een praktijk uit de zwarte lijst op zijn minst gaan om dwaling of bedrog. Van dwaling is sprake als er bij een koopovereenkomst een onjuiste voorstelling van zaken wordt gegeven, van dien aard dat de overeenkomst anderszins niet zou zijn gesloten. Dit maakt de koopovereenkomst vernietigbaar. Bij bedrog wordt iemand tot een rechtshandeling bewogen door een opzettelijk onjuiste mededeling, opzettelijke verzwijging of valsheid in geschrifte. Bedrog is dus een opzettelijk opgewekte dwaling. Ook dan is de overeenkomst niet geldig. Oplichting tenslotte is iemand bewegen tot het afgeven van een waardevol goed of tot het aangaan van een schuld, het aftroggelen van geld. Dubieuze handelspraktijken komen het vaakst voor bij colportage, telemarketing en andere vormen van verkoop op afstand.

Overtreding van de wet

Als toezichthouders van de Wet Oneerlijke Handelspraktijken zijn de Consumentenautoriteit en de Autoriteit Financiële Markten aangewezen. De laatste is speciaal voor de financiële sector, de eerste voor alle overige. De Consumentenautoriteit beoogt bevordering van eerlijke handel tussen consumenten en bedrijven, om die reden wordt de kennis over wetgeving bij belanghebbenden vergroot. Inbreuk op het recht van consumenten wordt aangepakt. Daarbij wordt bekeken of het verkoopgedrag in strijd is met 'goed ondernemersgedrag'. Soms volgt er een schikking als de handelaar van goede wil is. Maar is dat niet zo en is de wet overtreden, dan volgen er na indiening van een klacht sancties, bijvoorbeeld een financiële boete of een last onder dwangsom. Mocht een overtreding tevens een strafbaar feit opleveren dan legt de Consumentenautoriteit dit voor aan het Openbaar Ministerie.

“We must be careful more than ever what we let our hearts believe in.” ~ Solange Nicole