Welke taken heeft de brandweer?

De brandweer houdt zich in de eerste plaats bezig met brandbestrijding en hulpverlening. Iedereen kent wel de rode brandweerauto's die af en toe met sirenes langs rijden. Een andere taak die de brandweer heeft is het uitvoeren van brandveiligheidscontroles. Wat doet de brandweer nog meer? Een antwoord op deze vraag wordt in dit artikel gegeven.

Veiligheidsketen

De taken van de brandweer worden meestal aangeduid aan de hand van de veiligheidsketen. De veiligheidsketen bestaat uit vijf schakels en bevat alle taken van de brandweer: proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg. In de volgende alinea’s wordt uitgewerkt wat met de verschillende onderdelen wordt bedoeld. Belangrijk om te noemen is dat de schakels niet op zichzelf staan maar allemaal bijdragen aan dat wat men noemt ‘de brandweer’. Het bestrijden van brand kan bijvoorbeeld niet zonder de paraatheid van goed onderhouden materieel.

Proactie

Pro-actie is de eerste stap in de veiligheidsketen en heeft te maken met de vroegtijdige onderkenning van potentiële veiligheidsrisico’s. Door een vroegtijdig samenspel op diverse werkterreinen kunnen structurele oorzaken van onveiligheid worden weggenomen. Dat wil zeggen dat brand voor een groot deel is te voorkomen. Als bijvoorbeeld bij het ontwerpen van wijken of wegen al maatregelen worden genomen om de kans op incidenten te verkleinen. Denk hierbij aan het gebruik van onbrandbare materialen en het rekening houden met vluchtroutes. De brandweer adviseert gemeente, projectontwikkelaars, planologen en architecten bij brandveiligheidsvraagstukken op het gebied van ruimtelijke ordening en infrastructurele projecten.

Preventie

Preventie is een veel omvattende en specialistische taak. Preventieve maatregelen beperken de gevolgen van brand en voorkomen directe oorzaken van onveiligheid. De brandweer draagt zorg voor de brandpreventie. Taken die hierbij horen zijn advisering bij bouwvergunningen, milieuvergunningen en evenementenvergunningen. In het kader van de desbetreffende vergunningen zorgt de brandweer voor de afgifte van gebruiksvergunningen en de bijbehorende inspecties. Brandweermensen die werken binnen het taakveld preventie, controleren bijvoorbeeld of hotels wel voldoende veiligheidsmaatregelen genomen hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het ophangen van genoeg rookmelders en een vrije doorgang van vluchtwegen.

Preparatie

Preparatie is de voorbereiding van de brandweer op de daadwerkelijke uitruk oftewel het repressief optreden. Voor het adequaat optreden bij incidenten beschikt de brandweer over rampbestrijdingsplannen, aanvalsplannen en bereikbaarheidskaarten. Deze plannen maken het voor de brandweermensen mogelijk om in alle verschillende gebouwen met evenzoveel verschillende gevaren, efficiënt en veilig op te kunnen treden. Planvorming maakt het tevens mogelijk om gevaren en specifieke aandachtspunten vroegtijdig uit te werken.

Het aanschaffen en het onderhoud van materiaal behoort ook tot de taken die onder preparatie vallen alsmede het onderhoud en de bouw van huisvesting. Daarnaast is het noodzakelijk dat er voldoende mensen worden opgeleid tot en brandweervak en de brandweermensen goed getraind en geoefend te blijven. Als je eenmaal brandweerman of –vrouw ben, blijf je dus leren om altijd voldoende kennis te hebben van het blussen van branden, het redden van mensen.

Repressie

De kern van de brandweer is en blijft het daadwerkelijke optreden bij brand, ongevallen, rampen en crisis. Repressie betekent de daadwerkelijke brandbestrijding en hulpverlening. Dit is voor de burger het meest zichtbare deel van de brandweerzorg, denk aan het blussen van een woningbrand of het knippen van een auto om een persoon te redden die in zijn of haar auto bekneld is komen te zitten.

De brandweer is een dynamisch bedrijf brandweermensen 24 uur per dag beschikbaar zijn om uit te rukken voor een brand of ongeval. Voorbeelden van ongelukken waarbij de brandweer een rol heeft zijn:

• Woningbrand
• Drenkeling
• Gaslek
• Wateroverlast
• Kernongeval

De toenemende complexiteit van de samenleving heeft ook effect op de brandweer. De kwetsbaarheid van bedrijfsprocessen, het gebruik van nieuwe bouwmaterialen en verandering van vervoersmethoden maken nieuwe kennisontwikkeling en soms een andere manier van brandbestrijding en hulpverlening noodzakelijk. Een voorbeeld is dat een huis tegenwoordig minder snel brand vat door het gebruik van moderne bouwmaterialen. Als er echter eenmaal brand is uitgebroken, verspreid dat zich heel snel. Ook komen er bij het branden van hedendaagse bouwmaterialen vaker giftige stoffen vrij, in vergelijking met vroeger.

Nazorg

Nazorg omvat alle activiteiten die nodig zijn om weer naar de ‘normale’ verhoudingen terug te keren. Nazorg is zowel gericht op de slachtoffers en nabestaanden van een brand of ongeval, als op de opvang van de brandweermensen zelf. Voor de opvang en hulp van brandweermensen, bij bijvoorbeeld trauma’s, heeft de brandweer de beschikking over een zogenaamd collega-opvang-team.

Wanneer brandweermensen naar een brand of ongeval zijn geweest, evalueren ze nadien altijd na om te kijken of er leerpunten zijn. Alle verbeteringspunten die uit dergelijke evaluaties komen worden zoveel mogelijk verwerkt in de organisatie. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat er op de brandweerwagen onvoldoende zuurstofmaskers lagen. Een leerpunt is dan om voortaan direct na een uitruk schone en voldoende spullen in de auto’s neer te leggen.