Het belang van business spiritualiteit

Business spiritualiteit: is dat niet iets vaags of zweverigs? En kunnen we het op kantoor niet beter gewoon puur zakelijk houden? Het zijn vooroordelen waardoor business spiritualiteit maar al te vaak omgeven is. Toch is het concreter dan menigeen denkt, en kan het zelfs verrassend veel betekenen voor organisaties.

Maatschappelijke ontwikkelingen

De afgelopen decennia is de maatschappij in snel tempo veranderd. Dat brengt ook voor het leiderschap nieuwe uitdagingen met zich mee. Kwamen managers vroeger misschien nog wel weg met een autoritaire leiderschapsstijl, vandaag ligt het accent meer dan ooit op verbinden. Het nieuwe leiderschap is vooral de kunst om in te spelen op ontwikkelingen. Laten we eerst eens kijken naar drie postmoderne tendensen, en de invloed die ze op mensen hebben:

• De onttovering van de wereld
• Versnippering
• Toenemende anonimiteit
• Een radartje in het systeem

De onttovering van de wereld

Het huidige postmoderne tijdperk staat ook wel bekend als 'het einde der Grote Verhalen'. Het tijdperk van de Verlichting bracht een radicale onttovering van de wereld met zich mee. Niet langer religie of mystiek, maar de menselijke rede werd de manier om de werkelijkheid te verklaren. De moderne wetenschap werd gezien als middel om antwoord te krijgen op belangrijke vragen. Bovendien leerde de geschiedenis ons dat Grote Verhalen slachtoffers maken. Daarom keerde de postmoderne mens zich af van sterke ideologieën en waarheidsclaims. De 21e eeuw is een tijdperk van secularisering, zwevende kiezers en ongebonden spirituelen. Toch betekent kerkverlating nog niet dat mensen minder gelovig zijn. De European Values Study (2008) wijst uit dat de meeste Europeanen wel degelijk een spiritueel besef hebben.

Versnippering

Ooit waren werk en privé sterk verweven. De familie was een producerende eenheid die zorgde dat er brood op de plank kwam. De industrialisatie maakte hier een einde aan. Doordat mensen tegen betaling hun arbeid gingen uitwisselen aan bedrijven of fabrieken, ontstond er een scheiding tussen werk en privé. De afgelopen decennia raakte de samenleving steeds verder gefragmentariseerd. Bijgevolg ontstonden er vele subdomeinen: van de zorg tot het onderwijs, en van het bedrijfsleven tot familie en vrienden. In al die domeinen gelden weer andere normen. Het gevolg: de gemiddelde Europeaan houdt dagelijks heel wat ballen in de lucht.

Toenemende anonimiteit

Naast deze ontwikkelingen is de moderne mens ook steeds anoniemer geworden. Dorpen zijn verstedelijkt, populaties veranderd en dankzij de informatietechnologie komt er dagelijks een eindeloze stroom prikkels op ons af. Populisten beloven de burger zijn verloren identiteit te zullen teruggeven. In een geseculariseerde samenleving spiegelen ze mensen een nieuw overkoepelend verhaal voor. De opkomst van populisme en volkswoede is in dat opzicht een duidelijk signaal. Veel mensen beschouwen de versplinterde wereld als onleefbaar.

Een radartje in het systeem

Snelle technologische ontwikkelingen hebben er steeds meer toe geleid dat de mens een radartje is in het systeem. Er bestaan talloze manieren om de productiviteit van werknemers te controleren. Bovendien helpt ook het taalgebruik binnen veel organisaties niet mee. Managers spreken van 'inkrimpen', 'downsizen', 'arbeidskrachten' of 'productiviteit'. Het gevolg van zulk taalgebruik is dat het niet langer om mensen gaat. Toch kan geen enkele organisatie bestaan zonder gemotiveerde en bevlogen mensen. Het gevolg: medewerkers voelen zich niet gezien of gehoord. Hun betrokkenheid daalt, en de productiviteit binnen de organisatie neemt af.

Autonomie, een cruciale factor

De zojuist geschetste ontwikkelingen hebben hun terugslag op het bedrijfsleven. Onderzoek van GALLUP (2011-2012) wees uit dat van de Belgische werknemers 78 procent gewoon of actief niet-betrokken is, en van de Nederlandse werknemers maar liefst 91 procent. Nederland scoort zelfs het slechtst van heel Europa. Waarom zijn zo weinig werknemers betrokken bij hun werk? Volgens de onderzoekers draait alles om autonomie. Wie weinig eigen invloed ervaart haakt al snel mentaal af.

De oplossing: waarden en een gedeeld verhaal

Steeds meer bedrijven realiseren zich dat er iets grondig misgaat op de werkvloer. Maar met die constatering alleen ben je er natuurlijk niet. De grote vragen voor vandaag zijn:

• Hoe gaan we mensen weer verbinden?
• Hoe geven we hen het gevoel dat ze deel uitmaken van een overkoepelend verhaal?

Het bedrijfsleven is een grote speler in het leven van veel mensen. Zeker omdat daar wekelijks heel wat uurtjes worden doorgebracht. Steeds meer bedrijven spelen in op de vraag naar zingeving. Menig website geeft blijk van een 'missie', of van 'values'. Met winst maken alleen kom je niet langer weg.

De functie van business spiritualiteit

Dit alles toont het belang van iets dat mensen weer terug kan voeren naar de essentie. Dat is nu precies waar business spiritualiteit om draait. Business spiritualiteit heeft niets van doen met esotherie of met Bach bloesem-therapie, maar wel met praktische levensvragen waar veel mensen mee worstelen. Hoewel business spiritualiteit niet eenvoudig te definiëren is, omvat het belangrijke vragen als:

• Identiteit: Wie zijn wij?
• Missie: Waar staan we samen voor?
• Waarden: Hoe gaan we op een ethische manier onze doelstellingen bereiken?

Uitgaan van de kracht van mensen

Je kunt in feite op twee manieren naar mensen kijken; als werkkrachten of als krachtige mensen. In het eerste geval reduceer je het individu tot zijn waarde voor de organisatie; in het tweede geval zie je een uniek mens die kan groeien en bloeien. De organisatie wordt dan een manier om die ontwikkeling mogelijk te maken.

Hetzelfde geldt voor controlesystemen. Veel van die systemen zijn gebaseerd op een negatief mensbeeld (de mens wil uit zichzelf niet produceren, dus hebben we systemen en sancties nodig om productiviteit af te dwingen). Een dergelijke beeldvorming wordt maar al te vaak een self fulfilling prophecy. Terwijl het onderzoek van GALLUP het omgekeerde uitwijst: iemand die zich gezien en gewaardeerd voelt is productiever en meer geneigd om de onderneming te doen floreren.

De essentie van het bedrijf

Paul de Blot is hoogleraar business spiritualiteit aan de Business Universiteit Nyenrode. Volgens Blot bezit elke organisatie een oerbron en kracht. Helaas raakt die bron in de loop van de geschiedenis vaak vervuild, verdroogd of verstopt. Bijgevolg gaat de geestelijke kracht van het bedrijf verloren. Het terugvinden en herstellen van deze innerlijke kracht: dat is waar het bij business spiritualiteit om gaat.

Hoe je dat doet? Vooral door efficiënt en deskundig te werk te gaan. Samen ervoor gaan is het credo. Winst maken, targets scoren en doelen bereiken is iets waarvoor je elkaar nodig hebt. De essentie van het bedrijf komt vooral tot uiting in een sterk teamverband, gekruid met idealisme en oog voor ieder individu.

Conclusie

Business spiritualiteit is allesbehalve zweverige luxe. Integendeel: het is van levensbelang voor organisaties die kampen met gedemotiveerde werknemers. Zoals we eerder zagen, voelen steeds meer mensen zich gereduceerd tot een radartje in het systeem. Wat werkbetrokkenheid betreft scoren Nederland en België zeer laag. De maatschappelijke en professionele disconnectie die veel mensen ervaren, roept om een terugkeer tot de essentie. Of concreter geformuleerd: tot waarden en een gedeeld verhaal. Voor het bedrijfsleven is hier een belangrijke rol weggelegd. Business spiritualiteit stimuleert organisaties tot deskundigheid, teamgeest en inspiratie. Het is wel even investeren en volharden, maar de winst zal zeker niet uitblijven.