Typograaf als vormgever aan drukwerk

Onder de term typografie kan alles worden verstaan wat met het vormgeven, zetten en drukken van teksten, eventueel aangevuld of opgesierd met afbeeldingen, te maken heeft. Vormgeven is wellicht al zo oud als de mensheid dus typografie hoefde nooit echt te worden uitgevonden. Maar niet iedereen die kan vormgeven is een goede typograaf omdat daar talent en zich bekwamen voor nodig is. Met name de typograaf als vormgever van het drukwerk moet over creatieve vermogens beschikken.

Aandacht aan vormgeving van teksten al oud

Een vorm van typografie bestaat eigenlijk al sinds het hiërogliefenschrift dat vanaf ongeveer 3000 voor Christus is ontwikkeld. Toen al was een goede vlakverdeling een uitgangspunt en dat is gebleven tot en met de vele handgeschreven boeken die in de middeleeuwen veelal door monniken werden vervaardigd. Bij de uitvinding van de boekdrukkunst, ongeveer midden vijftiende eeuw, zijn de mogelijkheden voor typografen vergroot. De boeken die de uitvinder van de boekdrukkunst Johannes Gutenberg drukte kenmerken zich door een evenwichtige bladspiegel met ruime witmarges rond de teksten.

Aandacht verminderd en weer opbloeiend

In typografisch opzicht waren de boeken van Gutenberg gedrukte kopieën van de handgeschreven boeken van voorheen. In de loop van de eeuwen daarna liep de typografische kwaliteit van de boeken echter sterk achteruit. Het duurde tot het eind van de negentiende en begin van de twintigste eeuw totdat de belangstelling voor hogere typografische kwaliteit weer terugkwam. Mooie lettertypen uit vroegere eeuwen kwamen weer terug.

Drukwerk in allerlei soorten

Het belangrijkste drukwerk is lange tijd het boek geweest. Later kwam daar allerlei ander drukwerk bij zoals:

• Briefpapier
• Brochures
• Documenten
• Flyers
• Folders
• Formulieren
• Kalenders
• Kranten
• Mailings
• Posters
• Reclamemateriaal
• Rouwkaarten
• Verslagen
• Visitekaartjes
• Weekbladen
• Wenskaarten
• Wikkels

Tekstuele vormgeving

Bij het tekstueel vormgeven speelt een aantal zaken een belangrijke rol zoals onder meer esthetiek, functie, interpunctie, lettertype, leesbaarheid, opvallen, varianten in letters en witruimten. Het is het belangrijk dat de tekst goed leesbaar is. Het lettertype en de vorm moeten de leesbaarheid ondersteunen.Dikwijls kiest een typograaf daarom voor een lettertype met schreef. Schreef is in de drukwereld de vakterm voor een lettertype waarbij de uiteinden kleine dwarsstreepjes hebben. Lettertypen met schreef zijn bijvoorbeeld Times New Roman, Palatino en Georgia.

Aandacht trekken

Voor reclamedrukwerk wordt vaak gekozen voor opvallend gekleurde letters. Als in een tekst een woord moet opvallen wordt dat vaak bewerkstelligd door vet te drukken. Vet betekent in dit geval een letter die dikker is dan normaal. Om de aandacht van de lezer te trekken worden woorden cursief afgedrukt. Cursieve letters staan niet rechtop maar hebben een schuine vorm.

Overzichtelijk beeld

Ook belangrijk in verband met de tekstuele vormgeving is de indeling van een pagina. Oogt deze rustig of juist niet? Ziet het er rommelig uit? Hierbij speelt de breedte van een tekstblok of kolom een rol. Bij een zeer breed afgedrukte tekst moet het oog van de lezer een grote sprong maken om terug te keren naar het begin van de volgende regel. Uitgangspunten hiervoor zijn in de regel gemiddeld twaalf woorden of maximaal 85 tekens inclusief spaties en leestekens.

Witruimtes

Witruimtes moeten in een logische verhouding tot elkaar staan om een harmonieus geheel te verkrijgen. Bij de indeling van het drukwerk dient daarom rekening gehouden te worden met:
Interlinie (ruimte tussen twee regels).
Kolomwit (tussenwit bij meerdere kolommen).
Wit tussen de letters (lettergrootte en type).
Paginamarges (ruimten links en rechts van de tekst).
Spatiebreedte (ruimte tussen twee woorden).
Wit (ruimte tussen twee regels).

Iedereen een typograaf?

Sinds het computertijdperk kan iedereen zich een typograaf wanen omdat tekstverwerkingsprogramma’s alle mogelijkheden bieden om het werk van vak-typografen te beconcurreren. Maar zoals voor alles wat met creativiteit en esthetiek te maken heeft is daar wel talent voor nodig. Goed voor de vak-typografen dat niet iedereen daarover beschikt.