Industriële vormgeving voor massaproductie

Onder industriële vormgeving kan worden verstaan het bedenken van de vorm van een product dat in een fabriek wordt gemaakt. Het betreft dan een product wat in massa gemaakt kan worden als gebruiksartikel met als uitgangspunten voor het ontwerpen: functionele, esthetische en vaak ook economische eisen. Industriële vormgeving wordt ook wel aangeduid met industrieel ontwerp of productontwikkeling of productdesign.

Producten en ontwerpen van industriële vormgeving

Tot de resultaten van industriële vormgeving behoren zeer talrijke producten en ontwerpen zoals onder meer:

• auto’s
• elektronische producten
• huisraad
• interieur
• meubels
• machines
• modeproducten
• motieven voor: behang en textiel
• speelgoed
• verpakkingen
• voorwerpen van: aardewerk, glas, kunststof, leer en metaal

Zowel mooi als praktisch

De eisen die aan de industriële vormgeving worden gesteld zijn onder meer afhankelijk van het gebruik van het product, het materiaal waaruit het is samengesteld en de manier van produceren en verkopen en zeer belangrijk ook zijn de eisen die worden gesteld aan het esthetische. Het uiteindelijke product moet zowel mooi zijn als praktisch bruikbaar en ook nog tegen een redelijke prijs kunnen worden aangeschaft.

Eigenschappen van industriële vormgever

Om vanuit de eisen, waaraan een product moet voldoen, tot het juiste product te komen dient de vormgever over eigenschappen te beschikken als inventiviteit, creativiteit en technisch inzicht. Er bestaat ook een zekere wisselwerking tussen de industriële vormgeving en de kunstzinnige vormgeving. Ook is een goede samenwerking tussen industriële vormgevers en technici dikwijls noodzakelijk.

Toegepaste kunst of gebruikskunst

Producten van de industriële vormgever hebben, in tegenstelling tot die van de beeldende kunstenaar, een praktisch nut. Daardoor wordt ook wel gesproken over toegepaste kunst of gebruikskunst terwijl bij beeldende kunst sprake is van autonome kunst. Een verouderde term is kunstnijverheid die vanaf het midden van de negentiende eeuw opdook. In de Duitstalige wereld wordt gesproken over Kunstgewerbe en in de Engelstalige over arts and crafts.

Geschikt voor recycling

Bij industrieel ontwerpen spelen facetten als materiaalkeuze, productieproces met ergonomische aspecten en planning en marketing een grote rol. Bij het ontwerpen speelt tegenwoordig eveneens de mogelijkheid tot recycling van het product een rol. Dit kan worden bewerkstelligd door de vormgeving zodanig aan te passen dat de gebruikte materialen, na afschrijving van het product, makkelijk te scheiden zijn en dus weer geschikt zijn voor hergebruik.

Tegenstand en acceptatie van massaproductie

Industriële vormgeving en massaproductie horen bij elkaar. Om die reden is er pas sprake van industriële vormgeving sinds de industriële revolutie in de negentiende eeuw. Vóór die periode werden alle producten met de hand gemaakt en was elk stuk daardoor uniek. De uitvinding van machines bracht daar verandering in. De producten werden voortaan in serie vervaardigd. De vormgeving van de producten werd daar op afgestemd. Vooral in Groot-Brittannië kwam hier het derde kwart van de negentiende eeuw een reactie op onder het motto “verval van smaak”. Er werd teruggegrepen op het kunstambacht maar in het begin van de twintigste eeuw werd het industrieproduct weer meer geaccepteerd.

Bestaande producten verbeteren

Naast het ontwerpen van producten trachten industriële ontwerpers ook bestaande producten te verbeteren. Dit kan door andere materialen toe te passen of nieuwe vormen te bedenken of nieuwe technieken toe te passen bij het vervaardigen van het product. Daarbij moet rekening worden gehouden met de smaak van de koper en bestaande stijlen en designstromingen waarbij voorop staat dat het product ook makkelijk verkoopbaar moet zijn.

Universiteiten en hoger beroepsonderwijs

Industrieel ontwerpen wordt zowel aan enkele Nederlandse universiteiten als aan een aantal scholen voor hoger beroepsonderwijs gegeven. Ook Vlaanderen kent enkele opleidingsmogelijkheden.

De Nederlandse universiteiten:

• Technische Universiteit Delft
• Technische Universiteit Eindhoven
• Universiteit Twente

De Nederlandse instellingen voor hoger beroepsonderwijs:

• Fontys Hogeschool (Venlo)
• Hogeschool Arnhem-Nijmegen (Arnhem)
• Haagse Hogeschool
• Hogeschool Rotterdam
• Hogeschool Windesheim (Zwolle)
• Saxion Hogeschool (Enschede)

Meer specifiek op het vormgevingsaspect gericht zijn de hbo-opleidingen:

• Artez (Arnhem)
• Concept en Product Devellopment (Saxion, Enschede)
• Design Academy (Eindhoven)
• Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (Utrecht)
• Product Design (Amsterdam)

Opleidingen in Vlaanderen:

• Artesis Hogeschool Antwerpen
• Katholieke Hogeschool Limburg te Genk
• Hogeschool West-Vlaanderen te Kortrijk