Industriële vormgeving en goedkopere producten

Industriële vormgeving is het zodanig ontwikkelen van producten dat ze massaal en in serie vervaardigd kunnen worden. Die manier van vormgeving staat tegenover ambachtelijke vormgeving die gebaseerd is op het maken van slechts één product. De meeste producten van deze tijd, van tandenborstel tot auto, zijn gemaakt naar een industrieel model. Door de massaproductie kunnen producten goedkoper worden geproduceerd waar de consument uiteraard ook voordeel aan heeft. Daar staat tegenover dat producten die toch nog steeds met de hand worden gemaakt duur zijn waardoor de ambachtseconomie onder druk is komen te staan.

Kunstenaar verhief zich boven ambachtsman

Tot en met de middeleeuwen was er geen onderscheid tussen kunst en kunde. De kunstenaar en de ambachtsman was meestal dezelfde persoon. Pas na de middeleeuwen trad vaak een zekere scheiding op tussen de scheppende kunstenaar en de uitvoerende ambachtsman, hoewel voor die tijd ook veel kunstenaars bij de uitvoering van hun ontwerpen betrokken waren. Voorbeelden daarvan zijn schilders als Albrecht Dürer, Hans Holbein en Rafaël die ontwerpen maakten voor onder andere gouden voorwerpen, glasschilderingen, interieurdecoraties en wandtapijten. Maar zoetjesaan probeerden de kunstenaars zich boven de ambachtsman te verheffen en zich tot de klasse van dichters en geleerden te beschouwen. Heel anders werd dit bij de opkomst van de industriële vormgeving.

Industriële revolutie en opkomst industriële vormgeving

De ontwikkeling van de industriële vormgeving loopt parallel aan die van de industriële revolutie. De industriële revolutie begon aan het eind van de achttiende eeuw in Engeland en waaide over naar de rest van Europa in het begin van de negentiende eeuw. Vanaf die tijd werd er veelal overgeschakeld van het ambachtelijk vervaardigen van producten, met veel handwerk, naar het machinaal produceren. Kleine werkplaatsen groeiden uit tot grote fabrieken waarbij aanvankelijk de toepassing van de stoommachine veel heeft bijgedragen.

Goedkopere producten door industriële revolutie

Een belangrijk effect van de industriële revolutie was dat de prijzen van de producten zeer sterk daalden waardoor deze door veel meer mensen konden worden aangeschaft. Gevolg was dat de productie steeg waardoor er nog goedkoper geproduceerd kon worden. Nieuwe technieken om de producten makkelijker en sneller te kunnen maken werden uitgevonden. Naast die productieprocessen kreeg het aspect verkoopbaarheid veel aandacht. Door dit alles groeide de productie zeer sterk en was er wat dat betreft absoluut sprake van een zekere revolutie.

Functie en massaal produceren

Industriële ontwerpers probeerden naast het uitvinden van nieuwe producten ook de bestaande te verbeteren. Zij hielden daarbij veel rekening met de wensen en mogelijkheden van de gebruikers en de fabrikant. Bij het ontwerpen van de producten stond niet alleen het schoonheidsaspect voorop maar vooral de functie van het product en de technische kanten vanwege het massaal kunnen produceren.

Fabrieksproductie mensonwaardig volgens critici

Maar de arbeidsomstandigheden verbeterden er niet op tijdens de industriële revolutie ten opzichte van het creatief bezig zijn met ambachtelijke producten in kleine werkplaatsen. Die verslechterende omstandigheden brachten Engelse kunstcritici als John Ruskin en William Morris ertoe om fabrieksproductie te veroordelen als mensonwaardig. Begrippen als industrie kregen mede daardoor in de loop van de negentiende eeuw een nare bijsmaak. Maar de ontwikkelingen waren niet meer te stoppen en de industriële vormgeving werd uitgangspunt voor de meeste producten die vanaf de industriële revolutie tot nu toe werden geproduceerd.

Betaalbaarheid

Ook bij het ontwerpen in deze tijd gaat het nog steeds om het voorwerp, de techniek erachter en de mens die het gaat gebruiken. Gebruiksvriendelijkheid en betaalbaarheid krijgen veel aandacht van de ontwerpers. Ook wordt niet alleen aan vormen en formaten gedacht maar aan materiaal en hoe het materiaal er uit ziet en aan lijnenspel en kleur. Een goede industriële ontwerper houdt rekening met de smaak van het publiek en zal zich tevens richten naar de uitstraling en herkenbaarheid van het merk.

Ambachtseconomie met ambachtelijke producten onder druk

Nu er voor vele ambachten een gebrek aan goede vaklui is zijn de ambachtelijke producten extra duur geworden en hebben de industriële producten het wat kostprijs betreft makkelijk in de concurrentiestrijd. Slechts weinigen kunnen zich bijvoorbeeld nog volledig ambachtelijk gemaakte meubelen permitteren. Het risico dat daardoor alle ambachtelijke beroepen gaan verdwijnen is zeer groot. De ambachtseconomie staat zwaar onder druk bij de nog steeds oprukkende industriële economie.