Stress bij managers, hoe te herkennen en mee te omgaan

Stress komt veelvuldig voor bij managers en ondernemers. Op een bepaald moment wordt de druk te hoog. Dan krijgen we er last van. Stress kan niet vanuit oorzaak en gevolg bekeken worden, er is geen rechtlijnige visie. Het is een patroon waarin een aantal factoren een rol spelen. Dat betekent voor de praktijk niet zonder meer dat je stressoren maar hoeft uit te bannen waardoor de stress vanzelf afneemt of verdwijnt. Dit artikel bespreekt een aantal herkenningspunten en oplossingen voor stress.

Bronnen van stress bij managers

Managers moeten in toenemende mate opereren in decentrale vormen van organisatie, in business units met een sterke nadruk op intern ondernemerschap, vanuit een horizontaal leiderschap en team management. Al deze zaken stellen hoge eisen aan de selectie en training van de management. De onbeheersbaarheid en oncontroleerbaarheid van medewerkers, het toenemende isolement van het management en het oprukken van de zelfsturende teams: zie hier in essentie de moderne stressproblematiek van managers.

Stressfactoren bij de moderne manager:

• De voortdurende reorganisatie binnen bedrijven;
• De voortdurende verhoging van de verkoop- en productiequota;
• De verlaging van reis- en onkostenbudgetten;
• Achterwege blijven van salarisverhogingen;
• De voortdurende noodzaak mensen te ontslaan;
• De voortdurende “downsizing” en het voortdurende “turnaround”-managen geeft een gevoel van kwetsbaarheid ook bij de uitvoerder van dat beleid;
• Door de personele afslanking, vooral van staf, moet men zelf steeds harder werken.

Ondernemen is niet per definitie hetzelfde als managen. Ondernemen verwijst naar de persoon die zelf een bedrijf opzet, nieuwe ideeën heeft en deze met veel risico doorzet. De ondernemer/manager is de persoon die ofwel een nieuw bedrijf opzet en leidt, ofwel binnen een bestaand bedrijf een nieuwe weg kan inslaan.

Herkennen van stress

Stress kan zich uiten op verschillende manieren:

• Op lichamelijke niveau
• Op psychische niveau
• Op gedragsmatige niveau

Het is van belang om te veel aan stress bij werknemers zo vroeg mogelijk signaleren. Wanneer er tijdig actie wordt ondernomen kan voorkomen dat werkers in de fase van overspanning of burn-out terechtkomen. Aanwijzingen voor een teveel aan stress zijn veranderingen in het gedrag van de werker. Ieder werker heeft zijn dag wel eens niet. Maar als er sprake is van merkbare veranderingen in iemands gedrag, dan kan er sprake zijn van een teveel aan stress.

Een duidelijke mogelijkheden om stress bij werknemers te herkennen:

Veranderde communicatie:

• werkers zijn minder open in hun communicatie
• er is een verminderde bereidheid tot luisteren naar anderen
• er is sprake van vechtgedrag, er ontstaan conflicten, men maakt elkaar belachelijk

Veranderde besluitvorming:

• beslissingen worden te snel en niet doordacht genomen
• er wordt te lang gewacht met het nemen van beslissingen
• er worden geen beslissingen genomen

Veranderde opstelling naar collega’s:

• werkers tonen, minder dan voorheen, interesse in collega’s
• men gaat bepaalde collega’s ontlopen

Veranderde prestaties:

• alles gaat moeizamer, het duurt langer voordat men iets af heeft
• er wordt beduidend minder gepresteerd dan vroeger

Veranderde gewoonten:
Hierbij gaat het om duidelijke veranderingen op het gebied van:

• eten
• drinken
• roken
• medicijngebruik
• lichamelijke verzorging
• slapen

Veranderd verzuim- of ziekteverzuimgedrag:

• men komt vaker te laat of helemaal niet op afspraken
• men meldt zich vaker voor kortere periodes ziek

Hoe managers kunnen omgaan met stress

Alle technieken die werknemers in het algemeen ten dienste staan bij het omgaan met stress zijn ook bruikbaar voor de manager/ondernemer. Als op een of meer van deze essentiële dimensies de manager tekort schiet dan zitten er in principe twee dingen op: bijscholen en trainen of vertrekken.

6 stappen voor stress bestrijden voor managers:

• 1. Iets te doen aan de inhoud van het werk, zoals: delegeren, andere managers involveren, werkdruk verminderen, werk vereenvoudigen, eigen taak verduidelijken.
• 2. Iets doen aan de organisatie, zoals: werken met teams, veranderaars inhuren, doelen stellen
• 3. Steun organiseren: feedback vragen en geven, steun geven en vragen rond de loopbaan, training volgen, overleg creëren.
• 4. Harmonie nastreven tussen hemzelf en de organisatie: ruimte geven aan persoonlijke groei, zichzelf leren kennen, gezondheidsprogramma’s opzetten en volgen.
• 5. Bewaken van eigen gezondheid: stressmanagement, gezondheidsbevorderend gedrag, coaching en counseling zoeken, harmonie tussen gezin en werk nastreven, hobby’s er na op houden, participeren in de maatschappij via bestuursfuncties.
• 6. Handelen van een stressmankement in 4 stappen:

• 1. Accepteren dat je een stressmankement hebt.
• 2. De stressverschijnselen behandelen.
• 3. De oorzaak van de stressverschijnselen behandelen.
• 4. Er voor zorgen dat het niet meer voorkomt

Stress voorkomen

Hieronder een aantal regels die rechtstreeks te maken hebben met het vergroten van de weerstand tegen spanning, met verbetering van het incasseringsvermogen.

Eerste regel: Ontwikkel uw zelfkennis.

Zorg voor informatie betreffende het eigen functioneren, zowel voor de werknemer middels functionerings- of beoordelingsgesprekken, als voor u zelf. Het is goed om uw eigen zwakke en sterke kanten te kennen; om te weten hoe u op anderen overkomt, waarin u zich beter moet trainen, hoe u onder zware spanning reageert.

Tweede regel: Ontwikkel sociale vaardigheden.

Men komt graag tegemoet aan de wensen van anderen om geliefd te zijn. Hierin schuilt het levengrote gevaar dat men niet makkelijk “nee” kan zeggen tegen collega’s, chefs, partner, vrienden, ouders. Geleidelijk groeit dan iets van irritatie tegen de situatie omdat men zich door beloften te veel heeft vastgelegd. Daarnaast blijft het van belang om geoefend te zijn in het hanteren van sociale gespreksregels die de omgang verbeteren. Niet alleen in situaties waar men de ander ondersteuning moet kunnen bieden maar ook bij conflicthantering.

Derde regel: Zorg voor voldoende afwisseling.

Veel belasting, veel zware druk is te dragen als het wordt afgewisseld door rustpauzes, door ontspanning of zelfs door een andere werkactiviteit. Bij lange werktijden neemt de prestatiecurve negatief versneld toe en loopt de prestatie geleidelijk terug.

Vierde regel: Zorg voor voldoende sociale relaties.

Regelmatig wordt aangetoond dat liefhebberijen met veel sociale contacten een betere bescherming tegen overbelasting vormen dan meer individualistisch uitgevoerde hobby’s. Contact met anderen geeft ons het gevoel van veiligheid om in geval van nood op steun te kunnen rekenen in welke vorm dan ook.

Vijfde regel: Zorg voor uw optimale belastbaarheid.

Het is voor velen beter om ’s ochtends na aflopen van de wekker even te blijven liggen dan direct uit bed springen.
Daarnaast is het echter ook van belang dat men bij aandacht en energie vergende privé-omstandigheden niet vlucht in het werk, integendeel daar waar mogelijk juist hier iets kalmer aan doet. Het is bekend dat het beter is om een regelmatig eetpatroon per dag te hebben waarbij ontbijt in geen geval mag worden overgeslagen. Slaap heeft ieder mens in verschillende mate nodig. Het is vaak eerder de kwaliteit van de slaap dan de tijdsduur die ons een uitgerust gevoel geeft. Tijdelijk gebruik van medicatie is dan wellicht adviseerbaar. Wel dient men er rekening mee te houden dat slecht slapen al vaak een stressverschijnsel is en dat medicatie-gebruik meer de bestrijding van de verschijnselen dan van de werkelijke oorzaken is. Het leren van ontspanningstechnieken, inslaap-technieken is een betere coping-techniek die ons leert om lichamelijk weerstand tegen stress op te bouwen. Roken, drinken, gebruik van verdovende middelen is eerder een vlucht voor de problemen dan een effectieve coping-techniek en werkt verslavend. Zelfs koffie drinken heeft een dergelijke functie.

Zesde regel: Bewaar voldoende vrijheid in uw sociale relaties.

Leg de verantwoordelijkheden daar waar zij horen en leg ze niet bij voorbaat op uw eigen schouders. Dit geldt niet alleen voor privé-aangelegenheden. Ook arbeidssituaties lene zich heel goed voor het opdringen van verplichtingen.

Zevende regel: Bewaar irritaties niet tot er een explosie komt.

Leer spontaan en open te reageren, direct te reageren. Gebruik bij belangrijke mededelingen vooral vormen van primaire communicatie. Alleen die zijn duidelijk en rechtlijnig en worden letterlijk opgevolgd.