Leiderschap: Theorie X en theorie Y

De manier waarop managers hun ondergeschikten zien verschilt van persoon tot persoon. Douglas McGregor deed hier onderzoek naar, en ontwikkelde theorie X en theorie Y. Dit zijn twee mensbeelden, met betrekking tot het functioneren van mensen in een organisatie. De theorieën zijn belangrijk binnen verschillende takken van het management, voornamelijk human-relations.

Mensbeeld

Douglas McGregor was een Amerikaans sociaalpsycholoog en managementprofessor, die leefde van 1906 tot 1964. Hij deed onderzoek naar de manier waarop managers hun ondergeschikten zagen. Hij kwam tot de conclusie dat er twee tegengestelde visies gangbaar waren. Deze noemde hij theorie X en theorie Y: negatief mensbeeld en positief mensbeeld. Hij schreef hierover in zijn boek ‘The human side of enterprise’(1960). McGregor koppelde typische kenmerken van medewerkers in een organisatie aan de manier waarop zij gemotiveerd worden.

De theorieën van McGregor waren belangrijk binnen de human-relationsbeweging, en wordt ook gebruikt bij een aantal takken in het management: humanresourcesmanagement, organizational behaviour en organizational development. Waar Frederick Taylor de vertegenwoordiger was van het Scientific Management (nadruk op organisatie) en Elton Mayo die van de Human Relations, probeerde McGregor beide in het revisionisme te stoppen.

Theorie X

Theorie X staat voor een negatief mensbeeld. Managers die theorie X als visie hebben, denken als volgt over hun medewerkers:
  • De gemiddelde medewerker is lui en wil liever niet werken.
  • Medewerkers willen geen verantwoordelijkheid dragen.
  • Medewerkers moeten gedwongen worden prestaties te leveren.

Een manager met deze visie heeft een autoritaire stijl van leidinggeven. Er wordt gewerkt met belonen en straffen en betrekt medewerkers niet of nauwelijks bij de besluitvorming. Theorie X werkt vaak als selffulfilling prophecy: medewerkers gaan zich precies zo opstellen als hun manager hen ziet. Dit vaak met de gedachte: ‘Als jij denkt dat ik lui ben, wil ik me best zo gedragen’ of ‘Als jij denkt dat ik lui ben, heeft het ook geen zin om mijn best te doen’. Deze vicieuze cirkel is alleen te doorbreken door de opvattingen van de manager te veranderen.

Theorie Y

Theorie Y is het tegenovergestelde van theorie X. Managers die theorie Y als visie hebben, hebben een veel positiever mensbeeld. Hun opvattingen zijn:
  • Werken is natuurlijk, net zo natuurlijk als spelen.
  • Medewerkers willen verantwoordelijkheid dragen.
  • Geld is niet de enige motiverende factor, aandacht werkt ook sterk motiverend.
  • Medewerkers zijn van nature geneigd creatief mee te denken in het vinden van oplossingen voor problemen.

Deze opvattingen horen bij de human-relationsbeweging en het revisionisme. Managers die theorie Y aanhangen, betrekken mensen bij het werk en zijn meer begeleidend dan leidend bezig.

Tegenwoordig zal een manager niet zo snel meer theorie X aanhangen, doordat vanaf de jaren ’60 de opvattingen over arbeidsomstandigheden en het omgaan met medewerkers sterk zijn veranderd. Natuurlijk blijven sommige leiders wel een autoritaire stijl van leidinggeven hebben, en buiten de Westerse wereld zullen er nog wel managers zijn met de opvattingen van theorie X.
© 2011 - 2024 Appleann, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De X en Y theorie van McGregorMcGregor heeft twee theorieën beschreven. De zogenaamde X-en Y-theorie. De X-theorie gaat uit van het slechte van de men…
Conceptueel model voor onderzoekConceptueel model voor onderzoekEen goed conceptueel model geeft een goede richting aan je onderzoek, maar meestal is het lastig om een goed model te ma…
Organisatietheorieën van vroeger en nuHoe is een organisatie zo goed mogelijk te leiden? In de loop van de tijd zijn hierover veel theorieën ontwikkeld. In di…
De voluntary disclosure theory en de institutionele theorieDe voluntary disclosure theory en de institutionele theorieNaast de agency theorie en de legitimatie theorie bestaan er meerdere theoriën voor de maatschappelijke positie, het bes…

Leiderschap: Managerial grid van Blake en MoutonDe managerial grid is ontwikkeld door Robert Blake en Jane Mouton, en gericht op het situatiegericht leidinggeven. In di…
Leiderschap: management, omspanningsvermogen, spanwijdteElke onderneming heeft leidinggevenden en management nodig. Die managers zijn verdeeld over verschillende managementnive…
Bronnen en referenties
  • In Balans Management en Organisatie, VWO 6. ISBN: 978 90 425 3774 3
Appleann (93 artikelen)
Gepubliceerd: 02-11-2011
Rubriek: Zakelijk
Subrubriek: Management
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.