Participanten bij planontwikkeling

Vroeger was de overheid heer en meester bij het ontwikkelen van ruimtelijke plannen, omdat gewenste planresultaten konden worden afgedwongen via het bestemmingsplan en het productieproces (uitgifte bouwrijpe grond). Tegenwoordig worden ruimtelijke plannen steeds vaker ontwikkeld met marktpartijen. Deze samenwerking vindt niet alleen plaats op basis van vrijwilligheid. Vaak hebben marktpartijen zich ingekocht op een locatie die de overheid wil ontwikkelen is er sprake van verschillende belangen.

Projectontwikkelaars

Projectontwikkelaars ontwikkelen voor eigen rekening en risico vastgoedprojecten, vanaf de initiatieffase tot en met de verkoop of verhuur van het project. Het bouwproces is de kernactiviteit waarbij het verkrijgen van bouwrijpe grond van belang is. Projectontwikkelaars zijn daarom steeds vaker actief op de grondmarkt (bijvoorbeeld grondaankopen op Vinex-locaties) en blijken praktisch niet te onteigenen. Vaak wordt samengewerkt met de bouwbedrijven, waarvoor continuïteit van bouwopdrachten wordt nagestreefd. Sinds de jaren '90 wordt de realisering van plannen door gemeenten steeds vaker (noodgedwongen) aan projectontwikkelaars overgelaten, terwijl dat daarvoor geheel een gemeentelijke aangelegenheid is.

Woningcorporaties

Woningcorporaties richten zich op het huisvesten van bepaalde doelgroepen, die niet in de eigen woningbehoefte kunnen voorzien. Als toegelaten instelling mogen ze sociale woningen bouwen en exploiteren. De laatste jaren zijn de corporaties en is de financiële dwangbuis van de rijksoverheid verdwenen. Een van de gevolgen hiervan is dat corporaties zich ook gaan bezighouden met projectontwikkeling in de (middeldure) woningbouwsector. Sinds kort mag ook geinvesteerd worden in de woonomgeving, zelfs als de grond niet in eigendom is.

Bouwbedrijven

Bouwbedrijven zijn of aannemers van alleen het bouwproces in opdracht van derden, of ondernemers die voor eigen rekening en risico projecten ontwikkelen vanaf initiatieffase tot en met de overdrachtsfase. Een aannemer kan delen van het werk uitbesteden aan onderaannemers. Een opdrachtgever kan zelf als zogenaamde eigenbouwer ook als (hoofd)aannemer worden aangemerkt. Binnen de bouwnijverheid is het onderscheid gebruikelijk tussen woningbouw, overige gebouwen, infrastructuur (grond-, weg- en waterbouw), toelevering van bouwmaterialen en de gespecialiseerde afbouw.

Consortium

Een consortium is een samenwerkingsvorm waarbij alle betrokken marktpartijen via een bepaalde juridische binding (maatschap, stichting, vennootschap onder firma) zich gezamenlijk inspannen om een locatie tot ontwikkeling te brengen. Bij een dergelijke aanpak kunnen meer risico's worden genomen dan dat het geval zou zijn bij de uitvoering door deze marktpartijen afzonderlijk. Op grote Vinex-locaties hebben zich consortia gevormd.

Institutionele beleggers

Institutionele beleggers zijn bijvoorbeeld pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen of banken, die het hen toevertrouwde vermogen beleggen (onder andere) in vastgoedprojecten met het oog op toekomstige waardestijging. Hoewel beleggers in alle fasen van het vastgoedproces actief kunnen zijn, wordt hun gedrag gekenmerkt door het mijden van risico's. In tegenstelling tot projectontwikkelaars wachten institutionele beleggers bij voorkeur tot projecten verder ontwikkeld zijn. Ook komt het voor dat institutionele beleggers met andere marktpartijen samenwerken bij planontwikkeling.

Financiers

Financiers zijn bijvoorbeeld algemene banken, spaarbanken, hypotheekbanken en bouwfondsen, die risicodragende projectfinancieringen aanbieden, hypothecaire leningen verstrekken en bemiddelen bij beleggingen. De Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) kan worden genoemd als de financier van gemeentelijke grondexploitaties.

Makelaars

Makelaars in vastgoed bemiddelen bij transacties (koop en huur) en taxeren de waarde van vastgoedobjecten. In het vastgoedproces spelen makelaars een belangrijke rol bij het realiseren van van de opbrengsten van een grondexplotatie. Als vastgoedadviseur is hij betrokken bij aankoop en verkoop van gronden, om de wensen van mogelijke kopers te verwoorden.

Particulieren

Particulieren kunnen zowel aanbieders als vragers op de grondmarkt zijn. Aard en omvang van particulieren (bedrijven en bewoners) kan sterk uiteenlopen.

Overheid

De gemeente heeft als aanbieder van bouwrijpe grond een essentiële rol bij de planontwikkeling. Het grondproductieproces wordt afgestemd op het het bestemmingsplan, waarin gemeentelijke beleidsdoelstellingen zijn vastgelegd. Financieel-economische haalbaarheid is een belangrijke voorwaarde bij de planontwikkeling. Een plan hoeft echter niet altijd winstgevend te zijn, want een eventueel negatief saldo kan bestuurlijk worden geaccepteerd en gedekt door een Raadsbesluit (Gemeentebegroting). De rijksoverheid heeft in vergelijking met gemeenten een meer indirecte rol. De provincie heeft de rol van planologisch toezicht op het gemeentelijk (grond)beleid. Het streekplan is het planologisch kader voor de provinciale goedkeuring van bestemmingsplannen en eventuele anticipatie. Van een bestemmingsplan moet de financiële haalbaarheid aangetoond worden.

Grondbedrijf

De feitelijke activiteiten die voortvloeien uit het grondbeleid zijn organisatorisch gezien gebundeld in een gemeentelijk grondbedrijf. De gemeente kan gronden aankopen om ruimtelijke ontwikkelingen tegen te gaan of juist te stimuleren. De taken van het grondbedrijf bevinden zich op het snijvlak van ruimtelijk - en economisch beleid., civieltechnische werken en gemeentefinanciën. Als de gemeente een actief grondbeleid voert, worden de gronden die zij in exploitatie wil brengen door het grondbedrijf aangekocht, beheerd en als bouwrijpe grond weer verkocht. Een gemeente is dus zowel vrager als aanbieder van grond.