Waarom wordt een werknemer arbeidsongeschikt?

Iedere werknemer is wel eens ziek. De vraag waarom de ene werknemer wél ziek wordt en de andere werknemer niet is niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Arbeidsgeschiktheid is namelijk van diverse factoren afhankelijk. Verzuimanalyse modellen proberen meer inzicht te geven in de achtergrond van ziekteverzuim onder werknemers.

Verzuimanalyse modellen

Je zou denken dat het niet zo ingewikkeld is om de oorzaken van ziekteverzuim te achterhalen, ziek is immers ziek toch? Schijn bedriegt! Waarom kan de ene werknemer zich zonder problemen aanpassen aan de tijdelijk hogere werkdruk en trekt de andere werknemer dit echt niet? Waarom meldt de ene werknemer zich al ziek bij een verkoudheid en gaat de andere werknemer pas naar huis wanneer hij letterlijk neervalt? Waarom heeft de ene werknemer meer moeite met in de ziektewet terecht komen en geeft de andere werknemer hier nauwelijks om? Verzuim analyse modellen proberen meer inzicht te geven in de oorzaken van ziekteverzuim. Dit helpt de werkgever bij het bepalen van een aanpak van het ziekteverzuim.

Er zijn een aantal verzuimanalyse modellen waarmee je meer inzicht krijgt in ziekteverzuim van een werknemer. Het kan soms handig zijn verschillende modellen met elkaar te combineren om een zo optimaal resultaat te bereiken. Veelgebruikte ziekteverzuim modellen:

• Belasting- en belastbaarheidsmodel
• Stress model
• Beslissingsmodel

Belasting- en belastbaarheidsmodel

Het belasting- en belastbaarheidsmodel is een veelgebruikt model om ziekteverzuim van werknemers te analyseren. Bij dit model gaat het er voornamelijk om of er een balans is tussen de belasting die het werk met zich meebrengt en de arbeidsbelastbaarheid van een werknemer. Ieder werk brengt een bepaalde belasting met zich mee, er worden bepaalde eisen aan de werknemer gesteld. Aan de andere kant verschillen werknemers in de belasting die ze aan kunnen, de arbeidsbelastbaarheid. Wanneer er geen balans is (het werk is bijvoorbeeld te zwaar voor de werknemer) is de kans groter dat een werknemer zich ziek meldt.

Belasting van een baan

Met de belasting van een baan worden de eisen die de baan aan een werknemer bedoeld. Moet de werknemer in een drukke, warme omgeving werken? Zijn er onlangs nieuwe procedures op het werk ingesteld? Wordt er met strakke deadlines en targets gewerkt?

Belastbaarheid van een werknemer

Met belastbaarheid van een werknemer worden ook wel het verwerkingsvermogen en de capaciteiten van een werknemer bedoeld. Hierbij spelen onder andere factoren als opleiding, fysieke gesteldheid, ervaring, emotionele vermogens, motivatie en privéomstandigheden een rol.

Verstoorde balans

De balans kan op verschillende manieren verstoord zijn. Zo zal iemand met een Vmbo-opleiding hoogstwaarschijnlijk niet zo goed gedijen in een functie als rechter in de rechtbank. De belasting van de baan is dan hoger dan de belastbaarheid van de werknemer. Iemand met zwakke knieën zal waarschijnlijk niet zo blij worden wanneer hij dagen achtereen gehurkt in een plantenkas moet werken. Omgekeerd kan het echter ook: de kans is groot dat ie iemand met een universitaire opleiding zich op een gegeven moment flink zal gaan vervelen in een functie als vrachtwagenchauffeur.

De balans is geen vast gegeven en kan in de loop der tijd veranderen. Er kunnen veranderen optreden aan de kant van de arbeidsbelasting maar ook aan de kant van de arbeidsbelastbaarheid. Dit hoeft geen probleem op te leveren. Wanneer er voldoende scholing aangeboden wordt zodat de werknemer met de veranderde belasting om kan gaan blijft er een goede match tussen de belasting en belastbaarheid. De combinatie van een veranderde belasting en belastbaarheid kan echter ook niet meer goed matchen. Zo kan iemand met de ziekte van Parkinson mogelijk nog prima functioneren op de werkvloer totdat er allerlei nieuwe voorschriften op het werk komen die hij zich niet goed meer eigen kan maken doordat de ziekte meer moeite met het leren van nieuwe dingen met zich meebrengt. Dit kan tot ziekteverzuim leiden.

Stress model

Stressfactoren kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van klachten bij een werknemer. Stress ontstaat wanneer iemand het gevoel heeft dat hij een situatie niet meer goed aan kan. Het kan zijn dat een werknemer de veranderde situatie inderdaad niet meer aan kan, het kan echter ook zijn dat een werknemer alleen het gevoel heeft de situatie niet aan te kunnen. Factoren die stress kunnen veroorzaken worden stressoren genoemd. Welke factoren geven de werknemer stress en maken hem zo gestrest dat hij zich ziek melden moet en in de ziektewet terecht komt?

Stress op de werkvloer

Stress op de werkvloer kan bijvoorbeeld bestaan uit een hoge werkdruk, een werknemer moet bijvoorbeeld binnen een uur 20 telefoontjes gepleegd hebben. Onzekerheid over de toekomst van de baan en baangarantie kan ook stress veroorzaken, net als onduidelijkheid over de verwachtingen van de werkgever.

Stress in de privésituatie
In de thuissituatie kunnen zich ook diverse zaken voordoen die stress veroorzaken bij een werknemer. Dit kunnen negatieve dingen zijn (zoals de dood van een naaste, een scheiding of financiële problemen) maar ook positieve zaken kunnen stress met zich meebrengen. Zo brengen een huwelijk of gezinsuitbreiding vaak ook de nodige kopzorgen met zich mee.

Leiden stressoren altijd tot ziekmelding?

Nee, zeker niet! Stressoren kunnen leiden tot een verminderde concentratie, lichamelijke en geestelijke vermoeidheid en lichamelijke klachten als maagpijn en hartkloppingen met ziekteverzuim tot gevolg. Dit hoeft echter niet. Dit hangt er onder andere vanaf of de werknemer de stressor als bedreigend (en dus stressvol) ziet, het probleemoplossend vermogen van de werknemer (ook wel coping genoemd) en de mate waarin de werknemer denkt de stressor aan te kunnen.

Beslissingsmodel

Het beslissingsmodel richt zich op het moment waarop een werknemer zich wel of niet ziek meldt. Hierbij speelt de verzuimdrempel een belangrijke rol. Hoe gemakkelijk meldt een werknemer zich ziek? Meldt deze zich ziek bij een gekneusde vinger of bij een zware hersenschudding? Er zijn twee factoren die de verzuimdrempel beïnvloeden:

• Verzuimgelegenheid: hoe gemakkelijk is het om ziek te melden? Is een mailtje door de partner naar de leidinggevende voldoende of moet men zich persoonlijk ziek melden? Wordt de ziekmelding gemakkelijk geaccepteerd of wordt men aan een heel vragenvuur onderworpen?
• Verzuimbehoefte: hoe verbonden voelt de werknemer zich met het bedrijf?

Een model dat sterk met het beslissingsmodel samen hangt is het belasting- en herstelmodel. Wanneer meldt een werknemer zich weer beter? Is dit wanneer de werknemer zich weer helemaal beter voelt of al eerder? Factoren die beter melding positief beïnvloeden zijn onder meer de mogelijkheid tot aangepaste taken en uren en begrip vanuit de werkgever en collega's.