Soorten kostprijsberekening

Er bestaan meerdere methoden om de uiteindelijke kostprijs van een product te berekenen. Er zijn er enkele die vrij frequent gebruikt worden in verschillende ondernemingsvormen, elk met hun typische karakteristieken.

Historische kostprijsberekening

Dit is een van de eenvoudigste types van kostprijsberekening. Hierdoor is de hoeveelheid informatie die deze methode verstrekt summier. Het woordje historisch doet al vermoeden dat het gaat om het berekenen van de effectieve kostprijzen nadat de producten reeds verkocht zijn, of reeds lange tijd in productie zijn. Het inspelen op plotse veranderingen van parameters wordt veel te laat opgemerkt en bijsturen is vrij moeilijk en gebeurt meestal te laat.

De kostprijs wordt berekend nadat het boekjaar is afgesloten, het is dan ook niet verwonderlijk dat deze methode slechts aan te raden is voor bedrijven die een beperkte, homogene productie hebben. De manier om de kostprijs te bepalen is een simpele deling tussen de totale kosten en het geproduceerde aantal producten.

Standaardkostprijsberekening

In plaats van met historische cijfers te werken maakt men bij deze methode gebruik van schattingen. De ramingen worden gemaakt op grond van de vooropgezette materiaalspecificaties en het productieproces.

Via deze methode is het mogelijk de kostprijs van een product op voorhand te kennen. Hierdoor ontstaat er een vergelijkingstool waarmee de latere werkelijke kosten vergeleken kunnen worden met de berekening. Hierdoor is het ook mogelijk om makkelijk nieuwe producten in te passen in budgetten, en de kosten zo beter onder controle te houden.

Variabele en integrale kostprijsberekening

Het grote verschil tussen deze twee methoden bestaat in het al dan niet onmiddellijk verwerken van de vaste kosten.

Integrale kostprijsberekening

Bij integrale kostprijsberekening worden de vaste kosten pas naar de resultatenrekening gebracht als het product waarop deze kosten betrekking hebben wordt verkocht. Dus enkel de variabele kosten worden onmiddellijk aan de kostendrager toegewezen. Dit is een handige methode om snel tot een kostenverdeling te komen tussen de verschillende geproduceerde goederen. Op de lange termijn is deze methode echter niet zo gebruiksvriendelijk, omdat de vaste kosten de neiging hebben zich als variabele kosten te gedragen. Er dient ook een vrij categorieke opdeling te worden gemaakt van wat vaste en variabele kosten zijn, wat niet zo evident is voor sommige kosten.

Variabele kostprijsberekening

Bij de variabele kostprijsberekening wordt er een onderscheid gemaakt tussen vaste en variabele kosten. De vaste kosten worden beschouwd als kosten gemaakt in een bepaalde periode die ook gedekt zullen worden door opbrengsten in diezelfde periode. De vaste kosten worden dus direct bij voltooiing van het product naar de resultatenrekening gebracht.

Beide methoden kunnen uitgevoerd worden met historische gegevens of met standaarden.

Target costing

Dit is een methode om te bepalen wat de kostprijs van een product zou mogen zijn, op basis van de geschatte verkoopprijs en de gewenste winst. Eens de target kostprijs bepaald is, kan deze worden vergeleken met de geschatte kostprijs en kunnen er verklaringen worden gezocht als er merkbare verschillen naar boven komen.

Deze methode vergt een verandering in denkproces vermits men omgekeerd te werk gaat.

Conventionele denkproces

Productie → bepalen van de kostprijs → bepalen verkoopprijs → winst/verlies

Nieuw denkproces

Productie → bepalen van de verkoopprijs → bepalen geschatte winst → vinden van de kosten

Activity based costing

Bij dit systeem worden allerhande financiële gegevens verzameld op basis van de omvang en de aard van de activiteit. Het vooropgezette doel is de kosten te koppelen aan de handelingen die nodig zijn om tot een verkoop te komen. Dus er wordt een opdeling gemaakt naar productie, distributie, aankoop, administratie, … Het grote voordeel hierbij is dat het management een gedetailleerd overzicht krijgt van de handelingen en kosten. Zo kunnen er gefundeerde beslissingen worden genomen voor bepaalde deelfacetten die geen substantiële toegevoegde waarde (winst) met zich meebrengen. Het is een methode die uitermate geschikt is voor grote bedrijven met een verscheidenheid aan producten.