Van teuten naar grootwinkelbedrijven

Teuten waren handelaren of ambachtslieden die vanuit een thuishaven met hun koopwaren op de rug door het land trokken om hun spullen aan de man te brengen. Vooral bewoners van de Kempen trokken in het begin van de zestiende eeuw tot in de negentiende eeuw door Nederland, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en zelfs Denemarken. Teuten zijn als handelaren en ambachtslieden te zien als voorlopers van de eigenaren van grootwinkelbedrijven.

Teuten met opdrachtgever of zelfstandig

Er bestonden twee soorten teuten. Ten eerste de commissieteuten die voor een opdrachtgever werkten zoals een groothandelaar of fabrikant en ten tweede de zelfstandige teuten die zelf de goederen moesten inkopen en dus kapitaalkrachtig moesten zijn. De bevoorrading van de teuten geschiedde vanuit compagnieshuizen die verspreid door het hele handelsgebied stonden. Tegen de winter keerden de teuten terug naar hun woonstreek. De rondtrekkende teuten waren ingedeeld in gilden of compagnieën en kenden eigen reglementen en een eigen taalgebruik.

Soorten teuten

Teuten kunnen worden onderscheiden in een zestal groepen.

1. Ketellappers, goorteuten of koperteuten

Deze teuten herstelden beschadigde pannen en potten en verkochten die ook naast keukengerei, sloten en soms zelfs vuurwapens. Zij vormden ongeveer de helft van alle teuten.

2. Pakdragers of tafteuten

Pakdragers of tafteuten handelden in beddengoed, kant, kousen, mutsen, zakdoeken, zijde en andere textiel.

3. Snijders of dierenlubbers

Deze teuten waren gespecialiseerd in het castreren van paarden, schapen, stieren en varkens en verhandelden die dieren soms ook waardoor het beroep van veearts werd gekoppeld aan veekoopman.

4. Haarteuten

Haarteuten maakten handig gebruik van de wisselende vraag naar producten. Op het moment dat Lodewijk XIV van Frankrijk een pruik begon te dragen kochten de haarteuten het haar van jonge boerendochters op en verkochten dat door aan pruikenmakers in de steden om te voorzien in de nieuwe modegril die door Lodewijk XIV was ingezet.

5. Echelteuten

Echelteuten handelden in bloedzuigers die voor medicinale doeleinden werden gebruikt.

6. Geley(gleiswerk-)teuten

Deze handelden in aardewerk.

Rusluie als tegenhangers

Als tegenhangers van de teuten kunnen de rusluie worden gezien. De rusluie waren inwoners van Vriezenveen en onderhielde handelsbetrekkingen met Sint-Petersburg of vestigden zich daar zelfs. De belangrijkste handelswaar van de rusluie was textiel maar ook werd handel gedreven in bloemen, cacao, tabak, thee en wijn. Rond 1740 trokken steeds meer rusluie naar Rusland om er in het tsarenrijk een bestaan op te bouwen. In de loop van de jaren hebben enkele honderden Vriezenveners in Rusland gewoond waar zij een hechte gemeenschap vormden onder meer door hun geloof en de onderlinge familiebanden.

Genationaliseerd door Rusland

Op latere leeftijd gingen zij naar hun geboortedorp terug en genoten van de rijkdom en mooie huizen die zij hadden laten bouwen. De handelstijd van de rusluie duurde tot het uitbreken van de revolutie in 1917 toen de meeste zaken die de rusluie in Rusland hadden gesticht werden genationaliseerd en de meeste Vriezeveners naar hun dorp terugkeerden.

Grootwinkelbedrijven voortgekomen uit teutenkapitaal

Door die goede organisatie bracht de teutenhandel veel geld op waardoor de teuten aanmerkelijk rijker waren dan hun dorpsgenoten. Overigens deed een aantal van hen goede werken met het geld dat ze verdiend hadden. Bekende voorbeelden van Nederlandse teuten waren De Brenninkmeyers die uiteindelijk C&A hebben gesticht. Naast C & A is ook Unilever uit het teutenkapitaal voortgekomen.