Ken het portretrecht voordat je publiceert

Wie een portret wil vermenigvuldigen of publiceren, komt automatisch in aanraking met het portretrecht in ons land. Maar wat betekent dat portretrecht nou voor de copyright en de publicaties waarin inderdaad portretten zijn opgenomen? Sculpturen en beeldhouwwerken vallen ook onder het portretrecht. Het wordt je allemaal uitgelegd.

Definitie van een portret

Onder portretten worden tekeningen, sculpturen, schilderijen, foto’s en films verstaan, waarop personen op herkenbare wijze zijn afgebeeld. Portretten zijn beschermd door middel van het portretrecht. Dit is een zeer persoonsgebonden en persoonlijk recht, waarvan geen afstand kan worden gedaan. Alleen de geportretteerde zelf of de nabestaanden gedurende tien jaren na de dood van een geportretteerde, kunnen een beroep doen op het portretrecht. Het zal duidelijk zijn dat een portret niet zonder meer gepubliceerd mag worden of op internet geplaatst.

Het portretrecht

Het portretrecht is duidelijk iets anders dan een auteursrecht en copyright. Het portretrecht komt toe aan de geportretteerde, het auteursrecht en copyright aan de persoon die het portret oorspronkelijk gemaakt heeft. Ondanks dit duidelijke onderscheid is het portretrecht in de Auteurswet geregeld. Daarvoor is gekozen omdat het portretrecht in feite het auteursrecht inperkt en dus daarmee impliciet sterk verbonden is. Maar welke bescherming biedt het portretrecht juridisch eigenlijk?

U bent al of niet in opdracht geportretteerd

De Auteurswet maakt onderscheid in twee soorten portretten:

• Portretten in opdracht;
• Portretten niet in opdracht.

Portret in opdracht

Als een portret in opdracht van de geportretteerde is gemaakt, is bij leven van de geportretteerde, toestemming nodig voordat een portret openbaar mag worden gemaakt. Foto’s van je huwelijk, om maar een voorbeeld te noemen, mogen niet zonder toestemming openbaar worden gemaakt. Na overlijden komt dit recht gedurende tien jaren toe aan de nabestaanden. Wie juridisch correct wil handelen dient daarvoor toestemming te hebben.

Portretten niet in opdracht

regelmatig komt het voor dat een foto niet in opdracht van de geportretteerde is gemaakt. Denk aan nieuwsfoto’s, waar je min of meer toevallig opstaat. In deze gevallen hoef je geen toestemming te hebben voor publicatie van je foto, maar kan verdere openbaarmaking van een portret eventueel nog worden voorkomen, wanneer een redelijk belang van de geportretteerde zich tegen publicatie verzet. Meestal gaat het dan om een privacy belang of een veiligheidsbelang. Bijvoorbeeld wanneer je getuige bent van een bankoverval en niet met je gezicht in de media wilt. Een rechter zal in de praktijk er eerder mee instemmen dat niet of niet verder wordt gepubliceerd, wanneer het om een onbekende Nederlander gaat. Een bekende Nederlander moet immers niet echt verbaasd zijn, wanneer zijn afbeelding in de media verschijnt. Een beroep op het portretrecht bij portretten die niet in opdracht zijn gemaakt, wordt door de rechter dan ook regelmatig afgewezen of slechts gedeeltelijk toegewezen.

Quitclaim

Wie het zekere voor het onzekere wil nemen, vraagt toestemming voor publicatie door middel van een quitclaim. Daarmee doet de geportretteerde afstand van de mogelijkheid van bezwaar via een beroep op het portretrecht.

Tattoo

Misschien verwacht je het niet, maar ook een tattoo is kunst waarop bepaalde rechten van toepassing zijn. Als je een afbeelding of tekst van iemand anders in je huid laat graveren kun je in overtreding zijn. Velen staan daar niet bij stil, en zolang de tattoo niet zichtbaar is, zal het wel los lopen. Maar toch.

Internet en portretrecht

Veel vaker komt het voor dat allerlei portretten en afbeeldingen zonder toestemming op internet verschijnen. Ook dan kan succesvol bezwaar worden aangetekend. Men denke aan Manon Thomas laatst, of foto’s van de kinderen van het prinselijke paar. In beide gevallen moesten de portretten en video’s worden verwijderd.

Slot

Wanneer gerechtelijke stappen worden ondernomen, kan bij het niet nakomen van het portretrecht de boete inclusief advocaatkosten fors zijn. Daarom is het goed om de regels te kennen.