De OPEC: ontstaan en verloop

In 2010 bestaat de OPEC een halve eeuw. De Organisation of the Petroleum Exporting Countries wordt vaak geassocieerd met rijke sjeiks en verhoging van de benzineprijs, maar de organisatie heeft veel meer gedaan. Wat is de OPEC? En hoe is de OPEC ontstaan? En wie zijn er eigenlijk lid van de OPEC?

Geschiedenis van de OPEC

Op 14 september 1960 werd de Organisation of the Petroleum Exporting Countries opgericht. Dit was een reactie op het eenzijdige besluit van een Amerikaanse oliemaatschappij om de olieprijs te verlagen zonder dat daarvoor overleg was gevoerd met de olielanden die de stof leverden. De landen besloten samen te gaan werken om samen met de industrie de prijs vast te stellen. Dit bleek echter niet te werken, omdat de oliemaatschappijen alle macht in handen hadden. De Libische leider Gaddafi maakte een einde aan die situatie in het najaar van 1969. Hij eiste in dat jaar (nadat hij in zijn eigen land een staatsgreep had gepleegd) hogere inkomsten van de oliemaatschappijen voor zijn land, maar daarnaast ook een meerderheidsbelang in de olieproductie. Wilden de oliemaatschappijen uit andere landen dat niet, dat gebood hij hen het land te verlaten. Toen zijn eisen werden ingewilligd gingen ook de andere leden van de OPEC over tot dezelfde actie als Gadaffi had gedaan. Zijn optreden maakte hem bovendien tot een soort held in de Arabische wereld.

OPEC oprichting

De OPEC werd op 14 september 1960 opgericht in Bagdad in Irak. Het initiatief kwam overigens van Venezuela. Naast Venezuela en Irak werden Saoedi-Arabië, Iran en Koeweit ook lid van de organisatie. Later kwamen daar Qatar (1961), Indonesië (1962-2008), Libië (1962), Verenigde Arabische Emiraten (1967), Algerije (1969), Nigeria (1971), Ecuador ((1973-1992) opnieuw lid geworden in november 2007), Gabon (1975-1994) en Angola (2007) nog bij.

Leden OPEC in 2010

In 2010 zijn er nog 12 landen lid van de OPEC.
Dit zijn:

1. Algerije
2. Angola
3. Ecuador
4. Irak
5. Iran
6. Koeweit
7. Libie
8. Nigeria
9. Quatar
10. Saoedi-Arabië
11. Venezuela
12. Verenigde Arabische Emiraten

Bretton Woodsysteem valt uiteen

In 1973had de opstelling van de OPEC voor het eerst zijn uitwerking op een financieel systeem. Toen namelijk viel het Bretton Woodsysteem uit elkaar. Het systeem koppelde de dollar aan andere valuta, maar door de oorlog in Vietnam die de VS heel veel geld kostte werd de Amerikaanse dollar steeds minder waard. Daarom werd de koppeling tussen dollar en andere munteenheden losgelaten. De dollar daalde daardoor heel snel in waarde. Daardoor kregen de olielanden steeds minder inkomsten. Hun antwoord daarop was het terugbrengen van de maandelijkse olieproductie met steeds 5 procent.

Olieboycot

Er waren zelfs landen die helemaal werden geboycot en dus helemaal geen olie meer kregen omdat de OPEC landen hen verdachten van het leveren van wapens aan Israël. Israël was op dat moment in oorlog met de Arabische buren tijdens de Jom Kippoeroorlog. Ook Nederland kreeg geen olie meer, net als de Verenigde Staten, Portugal en Denemarken.

Autoloze zondagen

Omdat er geen olie meer werd aangevoerd kreeg Nederland te maken met een benzinetekort. Het resultaat was een aantal autoloze zondagen die werden opgelegd door de regering. Daarmee moest brandstof worden bespaard.

Olieprijzen stijgen weer vanaf 1973

Door de stellingname van de OPEC landen in 1973 steeg de prijs van een vat olie weer behoorlijk. In 1974 lag de olieprijs op 10 dollar per vat. Dit was vier keer hoger dan in het voorjaar van 1973. Het terugbrengen van de olieleveringen werd door de OPEC nog een aantal keren herhaald om de prijzen op te drijven.

OPEC: machtsmisbruik of gewoon een goede onderhandelingspositie?

Veel mensen vinden dat de OPEC-landen hun positie misbruiken en er ook andere zaken bijhalen zoals hun haat jegens Israël. Anderen vinden het heel normaal dat landen die veelgewilde grondstoffen hebben daarvoor zelf een prijs bepalen en dat niet overlaten aan de koper.

OPEC: een inspiratie voor andere producerende organisaties

Ontwikkelingslanden hebben vaak veel gehad aan de werkwijze van de OPEC door hun werkwijze na te volgen en hun krachten te bundelen. Op het gebied van koffie, thee en kolen werden eveneens samenwerkende organisaties opgericht die daardoor een vuist konden maken tegen de kopers van hun producten en die zelf hun prijzen konden bepalen. Die organisaties waren echter minder succesvol omdat ze vaak producten leverden die over de hele wereld te koop zijn en ook vaak wel in de landen die ze kochten zelf. Met olie ligt dat heel anders. Daarvan zijn relatief weinig producenten. Bovendien is het in een moderne maatschappij een onmisbare grondstof gebleken.

OPEC-leden die met elkaar in strijd zijn

Hoewel de OPEC-leden flink wat bereikt hebben, streden de diverse leden ook vaak met elkaar. Zo willen Saoedi-Arabië en Iran graag zoveel mogelijk leveren, terwijl de kleine olielanden als Algerije, Ecuador en Quatar vooral een goede prijs voor hun product willen. Daarnaast zijn een aantal landen ook met elkaar in oorlogen verwikkeld geweest. Irak en Iran waren van 1980 tot 1988 in een lange en bloedige oorlog verwikkeld en in 1990 viel Irak Koeweit binnen.

OPEC heeft niet langer meer alle macht

Hoewel de OPEC-landen anno 2010 nog steeds zorgen voor zo’n 40 procent van de olieproductie wereldwijd is dat veel minder dan in 1960. Toen leverden de landen 80 procent van alle olie aan andere landen op de wereld. De hoge prijzen hebben er voor gezorgd dat producten wereldwijd gaan zoeken naar andere leveranciers. Mexico, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk zijn daardoor inmiddels ook grote olielanden geworden.

OPEC landen die de meeste olie per dag leveren

Saoedi-Arabië en Iran zijn overigens de OPEC-landen die de meeste olie per dag leveren. Saoedi-Arabië leverde in 2009 nog 8.184.000 vaten per dag, Iran 3.557.000 per dag. De OPEC gaf in 2009 aan dat ze per dag 28,9 miljoen vaten olie per dag produceerde. Over de hele wereld werden 69 miljoen vaten per dag geproduceerd.

Hoe lang kan de wereld nog toe met de olievoorraden?

Als de olieproductie blijft zoals hij nu is en ook het verbruik net zo hoog blijft, dan kan de wereld nog maar ongeveer 45 jaar gebruik maken van olie.