Herkenning van een boek door ISBN

Wie over een boek spreekt noemt daarbij als eerste herkenning de titel. Daarna misschien de schrijver en dan pas hoe het er uit ziet. Maar er is nog een herkenning die zeker in de wereld van de boekhandel heel belangrijk is en dat is het zogenaamde ISBN. Een ISBN bestaat uit een serie cijfers waarbij telkens enkele cijfers een code vormen en elke code verwijst naar een bepaalde herkenning. Door een ISBN kan een boek snel worden opgezocht in allerlei administratieve systemen.

ISBN makkelijk en snel verwerkbaar

Een ISBN is een soort paspoort voor een boek. ISBN betekent: International Standard Book Number. In het Nederlands: Internationaal Standaard Boek Nummer of Internationaal Standaard Boeknummer. Door zo’n nummer is een boek, naast de titel, herkenbaar in gegevensbestanden van de boekenbranche. Een ISBN is een makkelijk en snel verwerkbaar gegeven. Soms spreekt men van “ISBN-nummer”. Dit is taalkundig onjuist omdat de laatste N al nummer betekent.

Van negen naar tien cijfers

In 1966 werd in Engeland een voorloper van ISBN ingevoerd, namelijk SBN (Standard Book Number) door de boekhandelsketen W.H. Smith. Het kende negen cijfers, verdeeld in drie groepen: uitgeversaanduiding, titelaanduiding en controlecijfer. Op een bepaald moment werd het tiencijferig gemaakt door een groepscode vóór de drie bestaande groepen te plaatsen. Het tiencijferig systeem werd internationaal overgenomen. Vandaar dat aan de naam de letter I (International) werd toegevoegd.

Van tien naar dertien cijfers

Maar in de loop van de jaren raakten de tiencijferige ISBN’s op en werden de tien cijfers uitgebreid tot dertien zoals ook de streepjescodes op allerlei andere artikelen. Het dertiencijferig systeem werd op 1 januari 2007 ingevoerd. Een jaar later moesten alle codes zijn omgenummerd. Momenteel zijn er ongeveer 160 landen die werken met het ISBN dat op de achterkant van het boek wordt geplaatst meestal vergezeld van de naam van de uitgever en de schrijver zodat alle gegevens bij de hand zijn.

Opbouw en betekenis ISBN

Het ISBN heeft een relatie met de titel van het boek. Bijvoorbeeld hoort 9789089540997 perse bij de titel: “In ons vak is nooit iets zeker”. De eerste drie cijfers 978 vormen een prefix die belangrijk is voor de wereldorganisatie die nauwgezet vraag en aanbod volgt. Daarna komen twee cijfers 90 als identificatiecode voor landen met dezelfde taal. Vervolgens vier cijfers 8954 als uitgeverscode en drie cijfers 099 als artikelnummer in dit geval dus het boek: “In ons vak is nooit iets zeker” en tot slot een cijfer 7 als controlecijfer.

ISBN al dan niet gewijzigd

Als het boek intern gewijzigd wordt, bijvoorbeeld door correcties van drukfouten, krijgt het géén nieuw ISBN. Bij aanzienlijke wijzigingen of een verandering van te titel wél. Een wijziging van het ontwerp van de cover of de prijs vereist géén nieuw nummer. Een editie van een boek met een harde kaft heeft een ander nummer dan dezelfde titel met een paperback kaft.

Onmisbaar en tijdbesparend

Het ISBN-systeem toepassen is geen wettelijke verplichting maar boekhandelaren beschouwen het als onmisbaar. Ook voor uitgevers, tussenhandel en bibliotheken is het werken met het nummer tijdbesparend bijvoorbeeld bij de volgende zaken:

• verkoopadministratie
• uitleenstatistieken
• besteladministratie
• voorraadadministratie
• catalogussen
• traceren van artikelen
• onderscheid tussen verschillende uitvoeringen
• retourzendingen
• royalty’s
• statistieken

Niet alles wat gedrukt wordt is voorzien van een ISBN. Voorbeelden van wél en niet voorziene producten zijn:

Met ISBN

• Boeken
• Pamfletten
• Braillepublicaties
• Plattegronden

Zonder ISBN

• Reclamematerial
• Bladmuziek
• Kunstdrukwerk
• Folders
• Wenskaarten

Lees verder

• Streepjescode en de toekomst
• QR-code, concurrent van de streepjescode
• Boekenweek, een jaarlijks terugkerend evenement