Europese Commissie: taken, samenstelling, & organisatie

De Europese Commissie speelt een cruciale rol binnen de Europese integratie en op het gebied van nieuwe ontwikkelingen als gevolg van het door het Unierecht aan haar gegeven bevoegdheden en haar institutionele onafhankelijkheid. De Europese Commissie handelt namelijk onafhankelijk van de lidstaten. De Europese Commissie handelt meer in het algemene belang van de Unie als geheel. De taken die aan de Europese Commissie zijn toebedeeld, de wijze waarop de Europese Commissie is georganiseerd en de wijze waarop de Europese Commissie is samengesteld en benoemd, dragen er toe bij dat de Europese Commissie daadwerkelijk deze rol onafhankelijk kan vervullen.

De rol van de Europese Commissie

De Europese Commissie speelt een centrale rol binnen de Europese Unie. Zij doet voorstellen en voert het beleid van de Europese Unie uit. Onder leiding van de Commissievoorzitter wordt het werk van de Europese Commissie aangestuurd door de commissarissen. Deze commissarissen werken aan specifieke beleidsprioriteiten. Het bepalen van de algemene strategie en de politieke richting van de Europese Unie wordt in samenspraak met de andere grote instellingen van de Europese Unie bepaald. De Europese Commissie voert haar taken uit op basis van een jaarlijks werkprogramma. De Europese Commissie voert deze taken uit onafhankelijk van de lidstaten; zij handelt in het algemene belang.

Dat de Europese Commissie handelt in het algemene belang is ook terug te vinden in artikel 17, eerste lid van het Verdrag betreffende de Europese Unie, waarin het volgende staat opgenomen:
"De Commissie bevordert het algemeen belang van de Unie en neemt daartoe passende initiatieven. Zij ziet toe op de toepassing van zowel de Verdragen als de maatregelen die de instellingen krachtens deze Verdragen vaststellen. Onder de controle van het Hof van Justitie van de Europese Unie ziet zij toe op de toepassing van het recht van de Unie. Zij voert de begroting uit en beheert de
programma's. Zij oefent onder de bij de Verdragen bepaalde voorwaarden coördinerende, uitvoerende en beheerstaken uit. Zij zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Unie, behalve wat betreft het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en de andere bij de Verdragen bepaalde gevallen. Zij neemt de initiatieven tot de jaarlijkse en meerjarige programmering van de Unie om
interinstitutionele akkoorden tot stand te brengen."

Taken van de Europese Commissie

Uit artikel 17 kunnen vier taken worden afgeleid:

• De Europese Commissie bevordert het algemeen belang van de Unie en neemt daartoe passende initiatieven
• De Europese Commissie ziet toe op de toepassing van Verdragen en maatregelen die worden vastgesteld
• De Europese Commissie voert bestuurstaken uit
• De Europese Commissie zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Unie

De Europese Commissie bevordert het algemeen belang van de Unie en neemt daartoe passende initiatieven

De Europese Commissie heeft een eigen beslissingsbevoegdheid en is betrokken bij de totstandkoming van secundair Unierecht. Verder heeft de Europese Commissie het initiatiefrecht. Dit is een exclusief recht betreffende wetgevingshandelingen en is opgenomen in het tweede lid van artikel 17 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Dit recht van initiatief geldt overigens niet op alle terreinen, zoals op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. Het initiatiefrecht neemt overigens niet weg dat de Europese Commissie moet samenwerken met de Europese Raad en het Europees Parlement. Daar waar het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie dit aangeeft, kan de Europese Commissie aanbevelingen doen of adviezen uitbrengen.

De Europese Commissie ziet toe op de toepassing van het recht van de Europese Unie

De Europese Commissie ziet toe op de toepassing van het recht van de Europese Unie, niet zozeer als rechterlijke instantie maar als bestuursorgaan. Dit toezicht ziet toe op de naleving van de verdragsbepalingen zelf als op de implementatie en toepassing van het secundaire Unierecht.

De Europese Commissie voert bestuurstaken uit

Op grond van het Unierecht zijn taken aan de Europese Commissie opgedragen of zijn taken door de Europese Raad aan haar gedelegeerd. Deze taken liggen met name op het terrein van het mededingingsecht. Daarnaast is de Europese Commissie ook belast met de administratie van de Unie en voert zij de begroting uit. De in artikel 17, eerste lid genoemde coördinerende, uitvoerende en beheerstaken zien op het vaststellen van basisbesluiten en maatregelen die nodig zijn om deze basisbesluiten te realiseren.

De Europese Commissie zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Unie

De Europese Commissie zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Unie, behalve wat betreft het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. De Hoge Vertegenwoordiger (anno 2020 Josep Borrell) is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. De Europese Commissie of de Hoge Vertegenwoordiger voeren internationale onderhandelingen. Ook vertegenwoordigt de Europese Commissie of de Hoge Vertegenwoordiger de Europese Unie bij internationale organisatie, zoals de Verenigde Naties.

Samenstelling en benoemingsprocedure van de Europese Commissie

De onafhankelijke positie van de Europese Commissie blijkt ook uit haar samenstelling en de wijze waarop de leden van de Europese Commissie worden benoemd. Het aantal leden van de Europese Commissie is gelijk aan het aantal lidstaten van de Europese Unie (anno 2020 dus 27 lidstaten). De leden van de Europese Commissie worden benoemd voor een periode van vijf jaar en zijn hernoembaar. De voorzitter van de Europese Commissie (anno 2020 is dit Ursula von der Leyen) wordt door de Europese Raad - na raadpleging van de lidstaten - bij het Europees Parlement met gekwalificeerde meerderheid van stemmen voorgesteld. De voorgestelde kandidaat moet door het Europees Parlement bij meerderheid van zijn leden worden gekozen.

Nadat de voorzitter is gekozen, stelt deze in samenspraak met de Europese Raad een lijst vast van de overige personen die hij voorstelt tot lid van de Commissie te benoemen. Daarnaast stelt de Europese Raad, met instemming van de verkozen voorzitter, de kandidaat voor de functie van Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid voor. Alle leden moeten als college door het Europees Parlement worden goedgekeurd. Daarna wordt de Commissie door de Europese Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen benoemd.

Organisatie van de Europese Commissie

De voorzitter van de Europese Commissie deelt de taken van de Europese Commissie in en verdeelt deze over de leden van de Commissie. De Europese Commissie wordt ondersteund door directoraten-generaal die overeenkomen met de verschillende beleidsterreinen van de Europese Unie. Ook wordt de Europese Commissie ondersteund door een secretaris-generaal.
De Europese Commissie stelt als college de prioriteiten vast en legt deze neer in een jaarlijks werkprogramma en een ontwerpbegroting.

De voorzitter van de Europese Commissie kan een lid van de Commissie verzoeken zijn ontslag in te dienen. Het Commissielid dient daarna zijn ontslag in. Ingeval van de Hoge Vertegenwoordiger zal de Europese Raad het ontslag moeten verlenen. De Europese Commissie vergadert in de regel ten minste één keer per week op initiatief van de voorzitter. In beginsel moeten de commissarissen iedere vergadering persoonlijk bijwonen, hoewel vertegenwoordiging ook mogelijk is. De stemming over voorstellen is op consensus gebaseerd, maar indien dit niet mogelijk is, dient een formele stemming met meerderheid te worden gehouden.