Het recht om online vergeten te worden: een kans van slagen?

Over nagenoeg iedereen is wel enige informatie te vinden op het internet. Hoe vaak checken we wel niet of er iets online te vinden is over een bepaald persoon, bijvoorbeeld wanneer je een leuke date op het oog hebt, maar ook wanneer je meer over iemand hoopt te vinden uit interesse of ter inspiratie, zoals over een celebrity. Willen we daarnaast ook niet weten wat er op het internet over onszelf te vinden is? Het kan geen kwaad af en toe eens op jezelf te 'googlen'. Anderen zullen dat namelijk ongetwijfeld ook doen, zoals bij een sollicitatie. Online valt er nu eenmaal informatie over een individu te vinden die we normaal gesproken niet snel anderszins zullen verkrijgen. Dit kan zowel positief als negatief uitpakken. In dat laatste geval: wat doe je wanneer je merkt dat er bepaalde informatie online te vinden is waaraan jouw naam aan gelieerd is, maar waar je maar wat graag vanaf wilt. Kun je je dan altijd beroepen op het 'vergeetrecht'?

De vindbaarheid van persoonsgegevens op internet

Zodra persoonlijke informatie over ons - waarin we met naam en toenaam worden genoemd- op het internet circuleert, is de online impact groot. De rol die online zoekmachines en het internet innemen in de moderne samenleving is ongekend. Ongewenste zoekresultaten zijn daardoor overal beschikbaar en dringen tot ver door in de persoonlijke levens van individuen. Men heeft sneller te maken met inmenging op het recht van eerbiediging van het privéleven, doordat zoekmachines tot in de verste details resultaten kunnen weergeven.

Zoekresultaten

Sommige mensen doen erg hun best om bekend te zijn op het internet, zoekmachines kunnen dan ook je grootste vriend zijn en je leven ontzettend verrijken. We staan voortdurend in de spotlights als het gaat om naamsbekendheid willen krijgen, het past bij de moderne tijd waarin marketing en personal branding belangrijke instrumenten zijn voor persoonlijk succes. Anderzijds kunnen zoekresultaten levens van mensen ruïneren, doordat een slechte naam en ongewilde zoekresultaten je jarenlang tot een enorme last kunnen drijven. Mensen lopen hierdoor hun droombaan mis, worden gepest en belaagd.

Het recht om vergeten te worden

Wie af wil van bepaalde zoekresultaten in internetarchieven kan zich beroepen op het recht om vergeten te worden ofwel het vergeetrecht. Dit is in feite het doen van een beroep op het verwijderen van persoonsgegevens - resultaten waaraan je naam gekoppeld is - om verdere verspreiding tegen te gaan.

Wanneer kun je aanspraak maken op het recht om vergeten te worden?

Vooropgesteld moet worden dat het recht om vergeten te worden geen absoluut recht is. Daarnaast gaat het er in de kern bij het vergeetrecht niet om dat er sprake is van onrechtmatige informatie of niet - als grondslag om bepaalde informatie te laten verwijderen - maar of het écht nodig is dat bepaalde gegevens verwijderd worden. Of het 'nodig' is hangt niet (alleen) af van persoonlijke voorkeur. Het vergeetrecht is niet bedoeld om zoekresultaten gefilterd te krijgen, omdat bepaalde zoekresultaten je simpelweg niet aanstaan. Niemand wil tenslotte negatief onder de aandacht komen. Of verwijderen echt nodig is wordt bepaald door wettelijke regels waarmee de privacy en vrijheid van meningsuiting begrensd worden. Dit laatste moet bezien worden in de context van botsende fundamentele grondrechten.

Fundamentele grondrechten spelen een rol bij het vergeetrecht: persvrijheid en het recht op privacy

Het blijft een feit dat 'nieuws' niet alleen maar leuk is. Het heeft vooral een maatschappelijke belangrijke functie. Het algemeen belang dat met persvrijheid ofwel vrijheid van meningsuiting ex art.7 van de Grondwet gediend wordt, houdt ook in dat het publiek de vrijheid heeft om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen, waardoor het publiek van bepaalde feiten op de hoogte kan en moet zijn.

Deze redenatie botst in veel gevallen met het recht op privacy ex art.10 van de Grondwet, waardoor er bij conflicterende belangen telkens gezocht zal moeten worden naar een juist evenwicht tussen deze belangen. Toch, zo redeneert het Europese Hof van Justitie (EHvJ), heeft persvrijheid in beginsel voorrang. Dit is de lijn die het Europees Hof uitgezet heeft. Het Straatsburgse Hof (EHRM) echter is van mening dat het 'in-beginsel voorrang' principe niet geldt en dat de belangen tussen privé en publiek in ieder afzonderlijk geval moeten worden afgewogen.

Wettelijke voorwaarden voor het verwijderen van persoonsgegevens

Dat het EHRM en het EHvJ niet op één lijn zitten met de belangenafweging tussen het beschermen van de privacy en het dienen van het algemeen belang, neemt niet weg dat er wel duidelijk wettelijke grenzen gesteld zijn met betrekking tot het maken van inbreuk op de privacy van een individu door het verwerken van persoonsgegevens op het internet. De privacy dient gerespecteerd te worden wanneer informatie:

• Onjuist is
• Irrelevant is
• Niet langer relevant is
• Buitensporig is

Algemene Verordening Gegevensbescherming

Op 25 mei 2016 jl. is de Algemene Verordening Gegevensbescherming door de Europese wetgever vastgesteld. De AVG wordt ook wel de 'Europese privacyverordening' genoemd. De Europese privacyverordening vervangt in Nederland op 25 mei 2018 de Wet bescherming persoonsgegevens. Er geldt vanaf dan één uniforme wet voor alle burgers in Europa ten aanzien van de rechten en plichten ter bescherming van persoonsgegevens.

De werking van een verordening

Met een verordening legt de Europese wetgever aan lidstaten rechtstreeks een verplichting op waarmee de wetgeving direct in werking treedt. Hierdoor kunnen burgers van aangesloten lidstaten bij de EU rechtstreeks aanspraak maken op de verordening. Dit in tegenstelling tot een richtlijn. Richtlijnen moeten eerst omgezet worden in het nationale recht van lidstaten, waarbij aan minimumeisen voldaan moet worden. Per lidstaat kan de uitkomst in wetgeving alsnog verschillen, zoals nu het geval is met de uitwerking van de privacyrichtlijn 95/46/EG.

Het vergeetrecht in de AVG

Wie in 2018 een beroep wil doen op het recht om vergeten te worden, zal de ondersteunende wettelijke regels in art. 16 en 17 van de AVG kunnen vinden.

Het Corteja-arrest

Het vergeetrecht heeft verder vorm en inhoud gekregen met een belangrijke uitspraak die bekend is geworden als het Carteja-arrest. In dit arrest, dat gewezen is door het Europese Hof van Justitie heeft het EHvJ een wervelwind geblazen door de rechten en plichten voortvloeiend uit internetvrijheid en privacy. Het was de eerste gerechtelijke uitspraak waarin werd vastgesteld dat er zoiets bestaat als 'het recht om vergeten te worden' (tegen het advies van de advocaat-generaal in) en waarmee een individu het recht krijgt zichzelf te kunnen laten verwijderen uit zoekmachines op internet. Omdat het arrest gewezen is op het hoogste Europese niveau - en daarom gelding heeft voor alle burgers van de EU-lidstaten - heeft dit arrest een enorme impact gehad op het verwerken van informatie op internet door exploitanten.

De zaak

Het Corteja-arrest wordt ook wel het 'linkverwijder-arrest' genoemd op grond waarvan iedere burger in Europa het recht moet hebben, onder bepaalde voorwaarden, gegevens waaraan je naam verbonden is te laten verwijderen uit zoekmachines.

Deze zaak uit 2014 richtte zich specifiek op de situatie waarin eiser - De Spanjaard, meneer Corteja - persoonsgegevens uit de Spaanse Google zoekmachine verwijderd wilde hebben. Het ging in het kort om een krantenartikel uit 1998 dat telkens bleef opduiken in de zoekresultaten, waarin vernoemd werd dat Mr. Corteja wegens schulden zijn onroerend goed noodgedwongen moest verkopen. Eiser achtte de berichtgeving niet langer relevant, nu het 16 jaar later nog steeds opdook via de Google zoekmachine.

Voor het eerst in de geschiedenis heeft een rechter er via deze zaak op gewezen dat zoekmachines een verantwoordelijkheid hebben in het vinden van een balans tussen de privacy van een individu en het dienen van het algemeen belang via persvrijheid. Tevens is met dit arrest de verantwoordelijkheid vastgesteld - met betrekking tot het verwerken van persoonsgegevens - van een internationaal bedrijf als Google, dat verschillende divisies in tal van landen heeft en hierdoor een gigantisch bereik.

Biedt het vergeetrecht voor iedereen gelijke kansen?

In de praktijk blijkt dat het lastiger is voor personen in een bepaalde functie om succesvol aanspraak te kunnen maken op het vergeetrecht. Zo hebben personen met een publieke en/of maatschappelijke status, zoals overheidsfunctionarissen, een kleinere kans gegevens van zichzelf van het internet verwijderd te krijgen omdat de publieke functie die deze persoon bekleed - vanuit het algemeen belang bezien - bepaalde berichtgeving rechtvaardigt en zelfs verlangd.


Niet alleen personen met een publieke of maatschappelijke functie zullen eerder nul op het rekest krijgen, ook individuen die een strafrechtelijke veroordeling hebben gehad of anderszins zijn veroordeeld wegens wangedrag of frauduleuze praktijken.

Dat een strafrechtelijke veroordeling niet snel zal leiden tot het verwijderen van berichtgeving over deze veroordeling in zoekmachines, volgde uit een vonnis gewezen door de rechtbank in Amsterdam in 2014. De rechter in deze zaak overwoog dat het Coretja-arrest niet beoogt personen te beschermen tegen alle negatieve berichten op internet, maar alleen tegen het langdurig 'achtervolgd' worden door berichten die irrelevant, buitensporig of diffamerend zijn. Negatieve publiciteit als gevolg van een veroordeling blijft over het algemeen relevante informatie.

Een indicatie voor de waarschijnlijkheid van slagen

Een verzoek tot het verwijderen van bepaalde zoekresultaten wordt in ieder geval sneller gehonoreerd door exploitanten van zoekmachines indien het gaat om Identiteitsfraude-gevoelige informatie, zoals:

• BSN-nummer
• Bankrekeningnummer
• Creditcardnummer
• Kopie van een handtekening
• Kopie van een paspoort

Maar ook:

• Auteursrechtelijke gegevens, zoals foto's
• Gevallen van copyright schending
• Informatie die in strijd met de wet is; te denken valt aan smaad en laster

Hoe ga je te werk om persoonsgegevens te laten verwijderen?

Stap 1: Verzoek de zoekmachine tot verwijdering van het zoekresultaat

Verzoek de zoekmachine(s) waarin het zoekresultaat waaraan jouw naam gelinkt is om de betreffende gegevens te verwijderen. Hiervoor hanteren inmiddels de bekendste zoekmachines een formulier dat moet worden ingevuld en verzonden. Ieder verzoek zal apart worden beoordeeld waarbij het belang wordt afgewogen tussen privacy vs. het algemeen belang en zal worden beoordeeld of het verzoek onder te brengen valt in één van de wettelijke gestelde voorwaarden die verwijdering noodzakelijk maken.

Stap 2: Laat het zoekresultaat ook door de originele bron verwijderen

Wanneer dit is gelukt, grijp dan ook door naar de originele bron. Dit kan een website zijn of bedrijf waar de berichtgeving nog steeds te vinden is. De zoekmachine en de bron staan namelijk los van elkaar. Een zoekmachine zorgt ervoor dat een bron vindbaar is, maar is niet zelf de bron. Je zult beide moeten aanpakken. Verzoek daarom ook de website of het bedrijf het resultaat te verwijderen. De bron zal niet altijd verwijderd worden, maar kan wel gemanipuleerd worden zodat je naam niet langer gekoppeld is aan het resultaat en het je afschermt. Vaak zal dan de bron zijn informatie aanpassen door een citaat op te nemen in het bericht als: "sommige delen uit dit bericht zijn weggelaten".

Stap 3: Vraag anderen het zoekresultaat op sociale media te verwijderen

Check vervolgens in hoeverre sociale media een rol spelen in het verspreiden van het betreffende bericht met je persoonsgegevens. Wanneer bepaalde resultaten gedeeld zijn via bijvoorbeeld Facebook en Twitter, zul je een lange adem moeten hebben en doorbijten om de 'delers' te vragen hun berichten te verwijderen.

Stap 4: Overweeg om naar de rechter te stappen als het voorgaande niet geholpen heeft

Mocht je tenslotte onvoldoende medewerking krijgen of de wederpartij betwist de noodzaak van het verwijderen van de gegevens, dan staat altijd nog de weg open naar de rechter om het laatste woord te halen.

Hulp en kosten

Er zijn online dienstverleners die je tegen een vergoeding kunnen helpen bij het indienen van een verzoek door middel van het geven van tips over wat je het beste inhoudelijk in je verzoek kunt zetten. Zij houden zich bezig met 'reputatiemanagement'. Zo faciliteren zij ook voorbeeldbrieven in het Nederlands en Engels. Handig wanneer je bijvoorbeeld een buitenlands bedrijf of zoekmachine wilt aanspreken en je hebt geen flauw benul hoe je dit moet aanpakken. Het laten 'ontgooglen' door de zoekmachine zelf is kosteloos.

Hetzelfde zoekresultaat toch nog vindbaar?

Het is niet onmogelijk om gegevens van jezelf verwijderd te krijgen van het internet, maar het blijft wel een lastige en tijdrovende klus om voor elkaar te krijgen. Garantie dat een bepaald zoekresultaat niet meer te achterhalen is, is moeilijk te geven. Ook al heeft een zoekmachine een bericht verwijderd en heb je de andere stappen ondernomen, de kans blijft bestaan dat hetzelfde resultaat te vinden is wanneer gezocht wordt op andere begrippen dan je naam.

Google neemt extra stappen in het verwijderen van zoekresultaten

Zoekmachine Google, met het grootste marktaandeel wereldwijd en het grootste bereik, heeft begin 2016 besloten om het recht om vergeten te worden breder te gaan uitvoeren. Dit houdt in dat zoekresultaten die verwijderd zijn op de landelijke Googlepagina ook verwijderd zullen worden van google.com. Het verwijderen van zoekresultaten heeft dus niet langer alleen betrekking op EU-domeinen, maar voltrekt zich voor het wereldwijde publiek. Individuen die nu persoonsgegevens laten verwijderen zijn daarmee verzekerd van een beter eindresultaat, omdat nog steeds heel veel personen gebruik maken van google.com, overal ter wereld.

In praktijk was de situatie voor de wijziging zo dat wanneer je bijvoorbeeld in Nederland via google.nl zou gaan surfen, je bepaalde resultaten niet meer tegen kon komen, omdat die verwijderd waren voor het Nederlandse EU-domein. Zou je echter via een Nederlands IP-adres via google.com surfen, dan zouden diezelfde resultaten nog steeds vindbaar zijn.

Wees je bewust van wat je achterlaat op het internet

De beste tip blijft: wees voorzichtig met alles wat je zelf op het internet verspreidt. Op dit gedeelte heb je wel invloed, jij bepaalt wat je achterlaat aan informatie. Op berichtgeving via nieuwssites en andere journalistieke bronnen heb je minder tot geen invloed. Wanneer jouw naam gelinkt wordt aan negatieve berichtgeving en je wilt hiertegen stappen ondernemen, zal steeds moeten worden afgewogen wat zwaarder weegt: het recht op privacy of het dienen van het algemeen belang.