PLATO-proces als duurzame veredeling van hout

Ondanks een officieel keurmerk voor hout is er nog steeds sprake van ontbossing in de tropen. De groeitijd van hardhout overtreft de gebruiksduur. Het gevolg is dat de wereldvoorraad zal uitputten. Een prima alternatief voor hardhout is platohout. Dit is geen houtsoort maar PLATO (Providing Lasting Advanced Timber Option) is een behandelwijze van hout die een duurzaam en met hardhout vergelijkbaar product oplevert. Hout dat op die manier is bewerkt kan voor allerlei doeleinden worden gebruikt en kan met gangbare verfsystemen worden afgewerkt.

PLATO als tussenstap

Een zoektocht naar een nieuwe vloeibare brandstof leidde tot een proces waarmee hout kan worden verduurzaamd. Onderzoeker ir. Herman Ruyter van het Koninklijke Shell Laboratorium Amsterdam ontdekte de zogenaamde PLATO methode als tussenstap voor het converteren van biomassa naar een vloeibare brandstof. Maar omdat in 1985 de olieprijs zo laag werd leek het niet zinvol meer tijd in dit proces te stoppen.

Ontwikkeling buiten Shell

Op de inmiddels ontdekte methode, waarmee hout veredeld kon worden, werd door Shell octrooi aangevraagd. Maar Shell besloot dat eventuele productie geen onderdeel kon uitmaken van de kerntaken. Daarom hebben twee Shell-managers in 1994 het project buiten Shell verder ontwikkeld om het te commercialiseren. Daarvoor werd in Wageningen een nieuw bedrijf gestart. In 2000 zijn er drie octrooien toegevoegd en daarna is in Arnhem een fabriek voor de productie opgestart met een capaciteit van 50.000 m3 per jaar.

Tegengaan rottingsproces

De hoofdbestanddelen van hout zijn cellulose, hemicellulose en lignine. Het rottingsproces van hout wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door zuren. Door het PLATO-proces wordt de rotting onderdrukt doordat de hemicellulose minder herkenbaar worden voor micro-organismen. De rotting wordt tevens geremd doordat de celwand na het proces minder water opneemt.

PLATO in drie stappen

Het prepareren van het platohout gebeurt in drie stappen. Eerst wordt het hout verhit in water of in verzadigde stoom tot een temperatuur van 160-180 graden gedurende ongeveer 30-60 minuten. Die tijdsduur is afhankelijk van de dikte van de houtsoort. Daarna wordt het hout zorgvuldig gedroogd op een manier zodat het niet scheurt. De derde stap is het “bakken” van het hout. Dit gebeurt onder atmosferische druk zonder zuurstof toe te laten en met een temperatuur zoals bij de eerste stap van 160-180 graden. Tijdens deze drie stappen spelen zich diverse processen af waardoor het hout nieuwe eigenschappen krijgt.
Na de behandeling kan het hout minder vocht opnemen en daardoor minder snel krom trekken. Het vochtgehalte van het hout blijft onder de 17%. Ook wordt door de behandeling latere schimmelvorming voorkomen omdat schimmels geen voedingsstoffen meer krijgen.
Het hout kan na de behandeling als normaal hout worden bewerkt.

Geen belasting van het milieu

Platohout wordt veelvuldig toegepast in tuinen en in de GWW (grond- weg- en waterbouw). Bewerkingen als zagen, schaven, frezen en boren hebben geen enkele invloed op de duurzaamheid. Het hout is zo vormvast en stabiel dat er met minder bevestigingsmiddelen kan worden volstaan waardoor er sprake is van lagere montage- en onderhoudskosten.
De belasting van het milieu is voor het prepareren van platohout veel lager dan voor de vervaardiging van sommige andere producten. Er worden namelijk geen chemicaliën gebruikt en er is slechts water en een betrekkelijk kleine hoeveelheid energie nodig.

Ook andere toepassingen van platohout

Naast gebruik in tuinen en in de GWW groeit het gebruik doordat ook steeds meer opdrachtgevers, architecten en andere voorschrijvende instanties belangstelling hebben voor de unieke eigenschappen van platohout.
Platohout kan met de gangbare verfsystemen worden afgewerkt zodat het elke gewenste kleur kan krijgen. Onbewerkt hout zal op den duur een grijze tint krijgen wat eventueel met een laklaag of beits of olie vermeden kan worden. Beits op basis van lijnolie geeft het mooiste effect. Onbewerkt platohout wordt in alle gevallen donkerder.
Het hout wordt steeds vaker gebruikt voor gevelbekleding van bedrijfspanden en wordt ook in de woningbouw meer en meer toegepast.

Vermindering van de druk op tropische bossen

Behandelde zachte houtsoorten als vuren, grenen, populier en berk worden uiteraard geen harde houtsoorten, maar zij hebben wel de duurzaamheid van hardhout en stijgen van klasse 4 naar 2 of soms zelfs 1. De prijs stijgt naar verhouding mee maar blijft toch onder de hardhoutprijs als western red cedar, meranti en bankirai waarmee platohout soms vergeleken wordt. Het prijsverschil blijft tussen 40 en 60%.

Lees verder

• Duurzaam bosbeheer en keurmerken
• Duurzaam inkopen van hout in vijf stappen