Gas onder Groningen - gasveld van Kolham in Slochteren

In de gemeente Slochteren, bij het dorpje Kolham, werd in 1959 een gasveld aangeboord. Het bleef meer dan een jaar stil rondom de boortoren en daarna werd het niet meer echt stil rond de gaswinning in Groningen. Het is bedrijvigheid alom. Het aardgasveld onder Groningen verzekerde Nederland voor jaren van energie. Tientallen jaren werd er gas naar boven gehaald door de NAM, maar er zit een keerzijde aan deze delfstofwinnig. De keerzijde laat zich voelen als aardschokken en aardbevingen.

Kolham in Slochteren

Kolham wist niet precies wat er gaande was op het land van boer Kees Boon. In alle vroegte van de 22ste juli 1959, de boeren waren al op, maar de meeste Kolhammers lagen nog even op één oor, werd het Groningse gasveld aangeboord. Slochteren werd er een beroemde naam door, omdat Kolham in de gemeente Slochteren ligt. Drie kilometer onder de grond werd een groot gasveld aangeboord. Tocht bleef het meer dan een jaar stil over die vondst. Totdat een Belgisch lid van het Europese Parlement uit de school klapte, sprak over een goudmijn en daarmee voor grote opschudding zorgde.

Boer Boon en de NAM

Boer Boon tolereerde de bedrijvigheid op zijn land en ging zijn gang zoals hij dat altijd deed. Toen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) onder zijn grond het gasveld aanboorde, werd hij geen rijke boer. Als hij in Texas had gewoond, dan was hij met de vondst binnen geweest. Maar hij woonde niet in Texas, hij had zijn boerderij in Groningen staan. In dat deel van de wereld gold de Mijnwet uit 1810, die Napoleon had ingevoerd. In die wet staat dat de delfstoffen niet toebehoren aan de grondeigenaar maar aan de staat. Napoleon voerde die wet in om de delfstoffenwinning te bevorderen.
De boortoren stond vlakbij de schuur van boer Boon. De mensen van de boorploeg kwamen wel eens een laddertje bij hem lenen en er was een sfeer van vertrouwen, vertelt de boer in 1988 aan een EO televisieploeg. Na de vondst van het gas was het een tijdje rustig, zodat Boon dacht dat alles weer zou worden opgeruimd. Totdat de werklui van de NAM terugkwamen en de activiteiten in alle hevigheid werden opgepakt. De vlammen van het affakkelen zetten de omgeving in het licht. De boeren in de omtrek konden tot midden in de nacht oogsten en ander buitenwerk verrichten: de vlammen lichtten hun bij.
Boer Kees Boon spreekt in 1988 van een sensationeel gevoel dat hij op de rijkste gasbel ter wereld woonde. Hij bevestigt dat hij er zelf niet rijk van is geworden.

Boortorens boren naar gas

De staat geeft een concessie aan een mijnbouwmaatschappij die wil gaan zoeken naar delfstoffen om die te exploiteren. De eigenaar van de grond moet daar zijn medewerking aan verlenen, of hij nu wil of niet. Boer Boon kon niet anders dan de NAM haar werk laten doen en in zijn akkers laten boren. Na boer Boon kregen meer boeren in de omgeving een boortoren op hun land. Zij verenigden zich en onderhandelen met de NAM. Ze willen een redelijke vergoeding zien vanwege het ongemak waarmee ze geconfronteerd werden en ze wilden eventuele schade vergoed hebben.

Vereniging van Locatiehouders

In 1963, het jaar dat de productie startte, sprak boer Kees Boon de NAM aan over een huurprijs van de grond die hij moest missen en schadeloosstelling omdat hij zijn grond zelf niet meer kon exploiteren. Met nog twee boeren en de secretaris van de Gewestelijke Raad voor Groningen Barend Scholten, richtten ze in 1964 de Vereniging van Locatiehouders op. Scholten was daarbij de onderhandelaar die namens de vereniging met de NAM en Gasunie om de tafel zat. De boeren werden ook na de onderhandelingen niet rijk, maar boekten wel resultaten waar ze uiteindelijk tevreden mee waren.

Professor over het gasveld

In 1960 kwam het aapje uit het mouwtje. Een Belgische professor, tevens Europarlementariër, klapte uit de school en meldde tijdens een energiedebat in Straatsburg het een en ander over het aardgasveld onder Groningen dat de wereld op stelten zette. Professor Victor Leemans noemde het gasveld een goudmijn. Officieel was bekendgemaakt dat het veld 60 miljard kubieke meter aardgas bevat, in werkelijkheid zou het om 300 miljard kubieke meter gaan. Later bleek dat de professor nog een voorzichtige berekening had geopenbaard. Er bleek wel tien keer zoveel aardgas te zitten. Leemand wilde voorkomen dat een lidstaat met een grote energiereserve dat zonder overleg met de andere lidstaten zou gaan exploiteren.

Gasbel van miljarden

De boorploeg die in Groningen werkte had in 1959 nog niet door dat ze op een miljardenbel waren gestuit. Ze maakten wel vaker dit soort dingen mee en dan bleek het om een beetje gas te gaan dat bij olie werd aangeboord. Deze keer was het een put van miljarden euro’s aan aardgas.

Viering vijftig jaar gas onder Groningen

In de zomer van 2009 werd de vijftigste verjaardag van de vondst in de provincie Groningen gevierd. Het gasveld is van betekenis voor Nederland en Europa en zal ook vijftig jaar na 2009 van belang voor de economie zijn. De vondst is opgenomen in de
Canon van de Nederlandse Geschiedenis. Het jubileum werd gevierd onder de naam G50 – 50 jaar Groningen-gasveld.
Koningin Beatrix onthulde een kunstwerk van Marc Ruygrok, dat op de middenberm van de A7 staat, vlakbij de plaats van de eerste boring. Het is een enorme gasmolekuul. Er werden diverse feestelijke activiteiten georganiseerd.
In het jubileumprogramma G50 werkten samen:

• NAM;
• Gasunie;
• GasTerra;
• Gemeente Slochteren;
• Provincie Groningen;
• Groninger Forum.

Gaswinning NAM in 2017

De NAM hoeft de gaswinning in 2017 in Groningen niet verder te verminderen, bepaalt de Raad van State in januari 2017. Ondanks het verzet tegen gaswinning in Groningen kan de NAM tot nadere besluitvorming 24 miljard kuub uit het Groningen-veld halen. Dit is de hoeveelheid gas voor een heel jaar. Bij zeer strenge winters mag dat nog oplopen tot 30 miljard kuub. Een groep van acht Groningers wil dat er niet meer dan 12 miljard kuub per jaar wordt gewonnen, om de aardbevingen in het gebied te minimaliseren. Nog liever ziet de groep dat de aardgaswinning in het gebied helemaal stopt. De groep van acht spande een spoedprocedure aan die ze op 5 januari 2017 bij de Raad van State verloren. De Raad van State komt later in 2017 met een definitief besluit naar aanleiding van 25 bezwaarschriften - onder meer de provincie Groningen, negentien Groningse gemeenten, Groninger Bodembeweging en milieuorganisaties schreven een bezwaar in - die zijn ingediend.

Strenge winter

In september 2016 bepaalde het kabinet dat er jaarlijks niet meer dan 24 miljard kuub uit Groningen naar boven mag worden gehaald, met een uitzondering voor erg koude winters. Dan mag de NAM nog 6 miljard kuub meer winnen.

Lees verder

• Aardbeving – Aardgaswinning in Groningen
• Ameland en de haat-liefde met Aardgas
• Ameland en haar Bodemdaling
• Boortorens op Ameland - Aardgaswinning in het waddengebied
• Gaswinning – Schade en schadeafhandeling door de NAM