Kansen voor duurzaam ondernemen

In de huidige samenleving wordt er, mede door de klimaatverandering en milieuvervuiling door de mens steeds meer aandacht besteed aan de begrippen duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). De consument wordt zich daarnaast ook steeds meer bewust van milieuvriendelijke producten en kiest er vaker voor om ook wat meer te betalen voor duurzame en biologische producten. Hier volgt een kort overzicht van kansen voor bedrijven om te verduurzamen.

Kansen voor bedrijven om te verduurzamen

Allereerst worden de kansen geplaatst binnen drie verschillende motieven voor bedrijven, uiteengezet door Prof. Dr. Johan J. Graafland (2001). Dit zijn de volgende:

1. Duurzaam ondernemen als het op (lange) termijn lonend is.
2. Duurzaam ondernemen omdat het hoort.
3. Duurzaam ondernemen omdat het moet.

Daarnaast wordt er in een schema aangegeven welke verschillende soorten kansen er kunnen worden geselecteerd. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen sociale kansen, informatie kansen, financiële kansen, juridische kansen en technologische kansen.

Duurzaam ondernemen als het op (lange) termijn lonend is

De vragen die ieder bedrijf zich zou moeten stellen zijn: Hoe kunnen de ecologische en sociale prestaties van de onderneming bijdragen aan haar financiële prestaties? En hoe kunnen de financiële prestaties aangewend worden voor het verbeteren van de ecologische en sociale prestaties (Balkenende, Kaptein, Kimman en Toren, 2003)? Als een bedrijf zich dit afvraagt, worden ecologie en economie beter op elkaar afgestemd en zal een bedrijf zich eerder gaan bezig houden met verduurzamen.

Innovaties

Om te beginnen liggen de kansen voor bedrijven vooral bij innovaties. Deze vragen investeringen, maar betalen zich op de lange termijn terug en zorgen voor aanpassingen van het gedrag en de technologie. Denk hierbij aan nieuwe vormen van energiegebruik en het duurzaam opwekken van energie, en ook aan het reduceren van het energieverbruik zoals uitgewerkt in deelvraag 1. Ook woningbouwcorporaties kunnen hierin participeren door zonnecellen op het dak te zetten en vervolgens de huur te verhogen. Voor de bewoner is dit per saldo geldbesparing, want er wordt meer geld bespaard dan dat de huur omhoog gaat (Worrell, 2012).

Duurzaam ondernemen: samenwerken

Het is belangrijk dat de bedrijven het eigen belang van duurzaam ondernemen inzien en dat ze zelf hiertoe het initiatief nemen. Om hier uiteindelijk winst uit te halen zullen het milieu en de sociale aspecten in de totale bedrijfsvoering geïntegreerd moeten zijn. Om dit door te kunnen voeren zullen er nieuwe organisatievormen moeten worden ontwikkeld waardoor alle werknemers en andere betrokken partijen zoals leveranciers en producenten, gefocust zijn op duurzaamheid en naar hetzelfde doel streven. Om dit te kunnen bewerkstelligen is het van belang dat er een strategische samenwerking ontstaat met een duidelijke regelgeving en om in overleg met de stakeholders een op duurzaamheid gericht (bedrijfs)beleid te ontwikkelen. Door het samenwerken met verschillende actoren ontwikkelt zich een leerproces wat op den duur weer zal leiden tot innovaties en hogere opbrengsten (Keijzers en Bos-Brouwers, 2008). Bij een optimale samenwerking is het van groot belang dat het bedrijf en de andere stakeholders transparant zijn, eerlijk zijn en dat openstaan voor nieuwe ideeën (Duurzaam ondernemen, z.d.).

Grote bedrijven

Een aantal grote bedrijven (denk bijvoorbeeld aan Unilever) zetten sterk in op duurzaam ondernemen. Dit biedt kansen voor (kleinere) bedrijven die te maken hebben met deze grote bedrijven door zelf te gaan verduurzamen. Dit zal hun positie en samenwerkingsverbanden versterken (Duurzaam ondernemen, z.d.).

Duurzaamheidslogo's

Wanneer er duurzaamheidslogo’s worden ontwikkeld voor specifieke takken van bedrijven zal dit de bedrijven stimuleren om te verduurzamen, omdat het behalen van de logo’s zorgt voor een goed imago en positieve publiciteit. Consumenten zullen eerder kiezen voor het bedrijf met logo, dan zonder, waardoor op de lange termijn de omzet zal stijgen (Keijzers en Jeurissen, 2002). Dit komt omdat men tegewoordig steeds meer waardering krijgt voor duurzaamheid. Wanneer het bedrijf bezig is met duurzaamheid en zijn imago hierdoor kan en wil verbeteren kan het dit op verschillende vormen van communicatie naar buiten brengen. Denk hierbij niet alleen aan folders of reclames, maar ook de inrichting van de bezoekersruimte van het bedrijf en de website (Waardenburg, 2001). Zie voor deze instrumenten verder hoofdstuk vier. Daarnaast is ook belangrijk voor gemeenten en andere (lagere) overheden dat wanneer zij energiebesparingsmaatregelen aandragen, dit niet wordt uitgedrukt in bijvoorbeeld kilowatturen maar in geld, zodat het voor een ieder begrijpelijk is (Worrell, 2012).

Energy service company

Een grote lonende kans voor bedrijven ligt bij de energy service company (ESCo). Dit zijn bedrijven die zorgen voor duurzame energiediensten en de financiering ervan. De projecten zijn kostenneutraal omdat het bedrijf betaald wordt uit de bespaarde energiekosten. Zo wordt er onder andere gekeken naar besparingspotentieel en naar de technische haalbaarheid (Tauw, z.d.). Daarnaast wordt het benodigde materiaal geïnstalleerd en wordt er ook na het project gemonitord. Vaak wordt er ingezet op licht, warmte en air conditioning (NAESCO, 2011).

Duurzaam ondernemen omdat het hoort

Er bestaat een groeiende groep consumenten die bereid is om (meer) te betalen voor duurzame en eerlijke producten vanwege het toenemende milieubewustzijn en de verschuiving richting een groenere samenleving.

De consument

De sociale kwaliteit komt steeds vaker voor de vorm of de prijs, omdat men steeds vaker vindt dat het ‘zo hoort’. Men betaalt zo voor de eigen vervuiling: de vervuiler betaalt. Kansen voor bedrijven liggen dus ook bij de consument. Wanneer er een groeiende vraag naar duurzame producten ontstaat, zullen bedrijven wel moeten innoveren en verduurzamen, dus wellicht kan deze kans ook onder ‘duurzaam ondernemen omdat het moet’ worden geplaatst, omdat bedrijven op lange termijn ten onder gaan als ze niet mee gaan met de vraag. Door het samenwerken met andere bedrijven en de consumenten ontstaat er wederom een leerproces, nu omdat het bedrijf de voorkeuren van de consumenten leert kennen (Keijzers en Bos-Brouwers, 2008).

Interesse en motivatie

Onder duurzaam ondernemen omdat het hoort valt ook de motivatie en de interesse van de ondernemer en de werknemers. Wanneer deze vinden dat duurzaam ondernemen ‘hoort’, staan ze open voor nieuwe kennis en ideeën (Keijzers en Bos-Brouwers, 2008). Onder de motivatie valt ook het verantwoordelijkheidsbesef wat de bedrijven moeten hebben vanwege hun belangrijk rol in de maatschappelijke ontwikkeling. Het is belangrijk dat bedrijven deze rol toegewezen krijgen en deze ook accepteren (Keijzers en Jeurissen, 2002). Kennis is bij het onderwerp duurzaamheid van essentieel belang en zal zorgen voor betere (sociaal verantwoorde) producten en een duurzamer gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Vooral binnen het midden en klein bedrijf (MKB) is de motivatie van de ondernemer een kans omdat de motivatie beter door kan werken naar de werknemers dan binnen grotere bedrijven. Een manier waarop de werknemers betrokken kunnen worden bij de verduurzaming van het bedrijf is door middel van het geven van trainingen en opleidingen, en door samenwerking tussen alle niveaus binnen het bedrijf waardoor de creativiteit maximaal kan worden benut (Keijzers en Bos-Brouwers, 2008).

Tegenwoordig zijn contracten tussen werkgever en werknemer veel korter dan vroeger, dus minder duurzaam. Wanneer contracten langer zijn zal de werknemer zich meer kunnen inzetten op een langlopend project, zo ook op duurzaamheid. Dit maakt het ook leuker voor de werknemer omdat deze de resultaten kan zien (Balkenende et. al. 2003). Het introduceren van een personeelsblad kan ook als motivatie werken voor de werknemers. Als deze bijvoorbeeld maandelijks de voortgang van zaken binnen het bedrijf kunnen lezen (over alle afdelingen binnen het bedrijf) kan dit de samenwerking en inzet stimuleren omdat ze worden betrokken en op de hoogte worden gehouden van de werkzaamheden en doelen van het bedrijf (Waardenburg, 2001).

MVO Nederland

MVO Nederland staat voor maatschappelijk verantwoord ondernemen Nederland en is een orgaan dat samenwerkt met gemotiveerde bedrijven en waarbij een essentiële integratie van ‘people, planet en profit’ wordt nagestreefd.

Daarnaast verzorgt het orgaan ook duurzaamheidstrainingen aan bedrijven. Effecten die MVO Nederland heeft geconstateerd zijn de volgende:

• Lagere kosten en hogere opbrengsten door innovaties waardoor een betere marktpositie wordt gerealiseerd.
• Door de samenwerking met andere bedrijven ontstaan er kansen voor nieuwe afzetmarkten en samenwerkingsmogelijkheden.
• Een betere reputatie.
• Positieve veranderingen binnen de bedrijfscultuur zoals meer gemotiveerde en productievere werknemers.

Daarnaast is MVO Nederland een platform voor allerlei bedrijven in Nederland en voorziet bedrijven van informatie en stimuleert samenwerking (MVO Nederland, 2012).

Verder hebben kleine bedrijven de volgende voordelen (kansen): ze hebben kennis van de regio, hebben kennis van de lokale behoeften van de consumenten, hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en hebben snelle reactiemogelijkheden omdat ze organisatorisch vaak flexibeler zijn (Keijzers en Bos-Brouwers, 2008).

Duurzaam ondernemen omdat het moet

Wanneer de partijen waar mee wordt samengewerkt streven naar duurzaamheid, zoals besproken onder ‘duurzaam ondernemen omdat het op (lange) termijn lonend is’, zal het bedrijf dat onderdeel is van de (duurzaamheidsgerichte) bedrijfsketen wel in moeten zetten op duurzaamheid, omdat er anders gezocht zal worden naar een andere schakel binnen de keten (Duurzaam Ondernemen, z.d.).

Randvoorwaarden

Wat sterk naar voren komt is dat bedrijven het als ‘kans’ beschouwen om duurzaam te ondernemen wanneer de overheid scherpe randvoorwaarden stelt. Echter wordt het op prijs gesteld wanneer de rol van de overheid afgebakend wordt en dat het beleid wordt ontwikkeld in overleg met de betrokken actoren. (Keijzers en Bos-Brouwers, 2008; Graafland, 2001). Wanneer het verantwoordelijkheidsbesef is doorgedrongen bij de bedrijven kan er met een breed scala aan betrokkenen een convenant worden gesloten met de overheid of wellicht met lagere overheden. Voordeel is dat hiervoor geen wetten nodig zijn, maar dat er volgens Keijzers en Jeurissen (2001) sprake is van bedrijfsethiek en een convenant heeft een positievere benadering dan wetten.

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Vanwege de eerder en hier boven genoemde maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten bedrijven gaan nadenken over de gevolgen door de manier van ondernemen voor de huidige en toekomstige generaties. In de bedrijfscultuur moeten de milieuaspecten samengaan met de sociale en economische aspecten binnen het bedrijf (Keijzers en Jeurissen, 2002).

Verschuivend discours

Daarnaast is een verschuivend discours waarneembaar binnen bedrijven en onder consumenten van 'zo goedkoop mogelijk', richting een groter duurzaamheidsbesef. Bedrijven moeten hierop inspelen en wanneer dit niet gebeurt, zal het bedrijf er op termijn schade aan ondervinden (Balkenende et. al., 2003).

Verschillende soorten kansen

Hier onder wordt in een tabel schematisch weergegeven welke van de besproken kansen er bestaan binnen sociale kansen, informatie kansen, financiële kansen, juridische kansen en technologische kansen.