Geschiedenis van reclame

We komen er dagelijks mee in aanraking. We worden gewoonweg overspoeld door reclame. Hoe is dat fenomeen nu eigenlijk ontstaan? Hoe maakte men vroeger reclame? Was er toen ook al kritiek op? Lees er alles over in dit artikel.

De geschiedenis van reclame

Reclame komt voor in vele vormen en één daarvan is de marktversie. De marktkoopman schreeuwt om zijn goederen aan te prijzen. De Grieken en de Romeinen deden dit ook al. Het Latijnse woord voor hard schreeuwen is dan ook “reclamare”. Desalniettemin deden veel mensen het keuren zelf, want als je moest schreeuwen om je product te verkopen, dan was er waarschijnlijk iets fout. Reclame bestaat sinds er al handelaren bestaan. Uithangborden van steen of terracotta werden gebruikt als herkenningstekens voor handelaren, want straatnamen bestonden toen niet.

Chronologisch overzicht van de papierreclame:

De belangrijkste ontwikkeling in de geschiedenis van reclame is natuurlijk de boekdrukkunst in de 15e eeuw. In 1478 schreef William Caxton het eerste reclamepamflet voor zijn boeken. Daarna ontstonden nieuwsbrieven, de voorlopers van kranten. Kranten werden vanaf de 17e eeuw gedrukt in Nederland. Nieuws stond op de eerste plaats en er was weinig ruimte voor advertenties. Maar naarmate de tijd vorderde, nam de hoeveelheid advertenties toe. Holloway, een Engelse kwakzalver, was de eerste die gebruik maakte van reclame advertenties. Andere kwakzalvers volgden snel. Rond 1850 werd er zelfs een boekje gepubliceerd waarin werd uitgelegd hoe men geld kon verdienen met reclame, naar het voorbeeld van Holloway. Reclame begon ook kleine middenstanders aan te spreken. Langzamerhand werd reclame steeds populairder. Inmiddels zijn sommige affiches zelfs kunst geworden, zoals de affiches van Toulouse Lautrec, een Franse kunstenaar.

Rond 1900 werd de eerste belasting op advertenties geheven. Deze werd echter al snel afgeschaft.

Chronologisch overzicht wetgeving:

Postkantoren bemiddelden eerst in de rubrieksadvertentieruimte. Door middel van de Postwet werd dit afgeschaft. In de bemiddeling van de advertentieruimte ging steeds meer geld om. Er ontstonden bureaus die voor 15% van de omzet wilden gaan bemiddelen. Tegenwoordig geldt nog altijd de 15% regeling voor reclamebureaus.

Chronologisch overzicht reclamebureaus:

In 1880 werd het eerste reclamebureau opgericht: De La Mar, en er kwamen er steeds meer. De reclamebureaus gingen nu ook advies geven over het inzetten van reclame. Doordat reclame steeds vaker gebruikt werd, werd in 1915 de eerste regels voor het advertentiewezen vastgesteld. Deze regels moesten ervoor zorgen dat mediatarieven overal hetzelfde waren, zodat oneerlijke concurrentie niet meer mogelijk was. De bureaus moesten zich dus op andere punten gaan onderscheiden, bijvoorbeeld door het geven van reclameadvies.

Bonden en verenigingen:

In 1917 werd de “Vereniging van Erkende Advertentiebureaus” opgericht, in 1919 volgde “De Bond van Adverteerders” en in 1923 kwam daar het “Genootschap voor Reclame” bij.

Mannen en vrouwenreclame:

Er was verschil in reclame die zich op mannen richtte en reclame die zich op vrouwen richtte. In advertenties voor de man dienden zakelijke en rationele argumenten de boventoon te voeren. Als adverteerders succes bij de vrouwen wilden hebben, dan moest men moederliefde, ijdelheid, reinheid en spaarzaamheid gebruiken. Dat mensen graag spaarzaam zijn, hadden de adverteerders al snel door.

Chronologisch overzicht van cadeautjes:

Douwe Egberts begon in 1924 met zegeltjes, waarmee voor cadeautjes kon worden gespaard. En wie begin jaren dertig een van de reinigingsmiddelen van de Unielever kocht kreeg bonnen die recht gaven op ‘de fraaiste geschenken’. Niet alleen volwassen zijn gevoelig voor cadeautjes. Men moet het tegenwoordig vooral van kinderen hebben. Denk maar aan McDonalds en Kinder Suprise. In de verpakking van talloze sigaretten -, kauwgom -, koek -, en beschuitmerken waren dan ook plaatjes voor kinderen te vinden. Dit alles trok niet alleen nieuwe klanten, maar het hield ook klanten vast. Cadeaus en zegels vergrootten de binding van de gebruikers met het merk. Wie eenmaal begon te verzamelen, bleef dat ene merk voorlopig trouw. Naast de zegels en de plaatjes kwamen de fabrikanten ook met allerlei ‘losse’ cadeautjes . Dit hield echter op toen de 2e wereldoorlog begon. Na de 2e wereldoorlog, toen de eerste moeilijke jaren voorbij waren, nam de welvaart toe. Er kwam, naast merkreclame, ook steeds meer collectieve (gezamenlijke) reclame.
De cadeautjeshonger en spaardrift van de consument bereikten ongekende hoogtes. In de jaren 60 zijn daar speldjes en sleutelhangers bijgekomen die uitgroeiden tot rages.

Chronologisch overzicht van commercials:

In de periode van 1920 tot 1950 begon een herstelperiode voor de industrie, die een gunstige werking had op de ontwikkeling van reclame. Massaproductie en consumptie kwamen hierdoor op gang. In 1922 werden in de Verenigde Staten de eerste radiocommercials uitgezonden. In 1947 volgden de Tv-commercials. In Nederland volgden de eerste reclameboodschappen in 1960 en in 1965 werd in Nederland de Omroepwet vastgesteld. De Ster kreeg in 1967 de eerste zendmachtiging van maar 95 minuten. Op 2 januari 1967 om 19.00 werden de eerste Nederlandse reclamefilmpjes uitgezonden. De radioreclame volgde op 1 maart 1968. Na deze periode nam reclame een enorme toevlucht.

Kritiek:
In de jaren zestig en zeventig kregen de reclamemakers echter een golf van kritiek over zich heen. De eerste reden voor kritiek was de irritante commercials en advertenties waarmee de mensen dagelijks overspoeld werden. Daarnaast werd reclame verweten rolbevestigend en conservatief te zijn. De vrouw bijvoorbeeld, werd vaak als een domme huisgans bestempeld. Reclame zou het emancipatieproces op deze manier in de weg staan. Daarnaast zou de consument verleid worden tot de aankoop van nutteloze en overbodige artikelen. Dit kwam door het volgende: na 1970 nam de welvaart voor iedereen flink toe. Nederland werd een consumptiemaatschappij: een samenleving die geheel gericht is op het verbruik van materiële goederen en het verkrijgen van zoveel mogelijk comfort.

De focus verplaatst zich:

De meeste producten waren kwalitatief wel goed, dus richtte de reclame zich niet alleen op kwaliteit en prijs, maar vooral op andere aspecten. Mensen willen zich vaak onderscheiden van anderen. De reclamemakers presenteerden sommige producten dan ook alsof ze exclusief hoorden bij een bepaalde sociale groep met een eigen levensstijl. Mensen werden ook steeds persoonlijker benaderd, via sms of per email.

Commerciële zenders:

In 1988 werden 30.000 Tv-commercials en 45.000 radiocommercials uitgezonden in Nederland. In 1989 kwamen de eerste commerciële zenders op televisie met programma´s voor het Nederlandse publiek. Deze stations kregen geen geld van de overheid en zij waren dus volledig afhankelijk van reclame-inkomsten. Dit is nu nog steeds zo en de kijkers worden dan ook overspoeld met reclameboodschappen. De programma´s worden zelfs onderbroken om reclame uit te zenden.