Erfdienstbaarheden in het Belgische recht

In het Belgische recht kent men erfdienstbaarheden als zakelijk recht. Wat zijn erfdienstbaarheden, hoe komen ze tot stand en hoe gaan ze teniet? Welke soorten erfdienstbaarheden bestaan er? Een erfdienstbaarheid is een zakelijk recht ten laste van een onroerend goed, dat gevestigd wordt ten voordele van een of meer andere onroerende goederen die aan een andere eigenaar toebehoren. Het is een last die op een erf rust, het lijdend erf, en een voordeel voor het andere erf, het heersend erf.

Onstaan van erfdienstbaarheden

Erfdienstbaarheden kunnen op verschillende manieren ontstaan. Ten eerste zijn er natuurlijke erfdienstbaarheden, die ontstaan uit de natuurlijke ligging van 2 erven. Een voorbeeld hiervan is het recht van afvloeiing: Water dat op een hoger gelegen erf valt mag afvloeien naar een lager gelegen erf, waarbij de eigenaar van het lager gelegen erf het water niet mag tegenhouden door bijvoorbeeld een dam te zetten. Er zijn ook wettelijke erfdienstbaarheden die bepaald worden door het burgerlijk wetboek of specifieke wetgeving. Ten slotte erkent men ook conventionele erfdienstbaarheden die ontstaan door de wil van de mens.

Soorten erfdienstbaarheden

Erfdienstbaarheden worden in verschillende categorieën onderverdeeld. Een eerste onderverdeling is de opsplitsing in positieve en negatieve erfdienstbaarheden.

Een positieve erfdienstbaarheid geeft aan de eigenaar van het heersend erf het recht om iets te mogen doen. Een negatieve erfdienstbaarheid legt de eigenaar van het lijdend erf het verbod op om iets te doen. Negatieve erfdienstbaarheden zijn altijd voortdurend en niet zichtbaar, wat ons bij de volgende categorieën brengt.

Voortdurende erfdienstbaarheden zijn erfdienstbaarheden die geen actuele tussenkomst van de mens vereisen en toch een voordeel voor het heersend erf inhouden. Een voorbeeld van een voortdurende erfdienstbaarheid is het recht op uitzicht. Niet-voortdurende erfdienstbaarheden, zoals het recht van doorgang, vereisen wel een menselijke handeling.

Zichtbare erfdienstbaarheden impliceren dat ze met het menselijk oog zichtbaar zijn door een werk of een teken, zoals bijvoorbeeld een pad. Niet-zichtbare erfdienstbaarheden vertonen geen uitwendig teken van hun bestaan, zoals bijvoorbeeld het verbod om te bouwen.

Tenietgaan van erfdienstbaarheden

Erfdienstbaarheden kunnen ook tenietgaan. Dit kan door verjaring: als de erfdienstbaarheid gedurende 30 jaar niet meer uitgeoefend wordt, komt ze te vervallen. Voortdurende erfdienstbaarheden kunnen ook tenietgaan door verjaring, wanneer een strijdige handeling wordt verricht.

Erfdienstbaarheden gaan ook teniet als ze hun nut verliezen. Als bijvoorbeeld een openbare weg langs het heersend erf aangelegd wordt, vervalt de erfdienstbaarheid van uitweg.

Een andere wijze van tenietgaan is de vermenging. Dit wil zeggen dat de eigendom van het heersend en lijdend erft overgaan in handen van dezelfde persoon. Een erfdienstbaarheid kan enkel bestaan als de beide erven aan verschillende eigenaren toebehoren.

Ten slotte gaat de erfdienstbaarheid ook teniet als ze niet langer gebruikt kan worden, bijvoorbeeld door het opdrogen van een waterput waarvan men het recht had om er water uit te putten.