Bestuursbevoegdheid

Hoe komt een bestuursorgaan aan zijn bevoegdheid? Alles over attributie (bevoegdheid scheppen), delegatie (bevoegdheidsoverdracht) en mandaat (machtiging). In het algemeen wordt bij wettelijk voorschrift een publiekrechtelijke bevoegdheid toegekend aan een bestuursorgaan. Dit komt door het legaliteitsbeginsel. Het bestuur mag ingrijpen in het leven van de burger, maar dient met zijn bevoegdheidsuitoefening het algemeen belang te behartigen. De uitoefening is dan ook aan grenzen gebonden. Eén daarvan is de eis van legaliteit. Een bevoegdheid is specifiek omschreven en heeft een specifieke doel.

Bestuursbevoegdheid kent drie vormen:

• Attributie
• Delegatie
• Mandaat

Attributie

Zoals in inleiding is aangegeven, houdt attributie het scheppen van een bestuursbevoegheid in. Daar komt bij dat het ook die bevoegdheid toedeelt aan het bestuur. De Grondwet o.a. schrijft voor wie vervolgens de bevoegdheid heeft om te attribueren. We kennen attributie aan bijvoorbeeld de Gemeenteraad, dan wel aan het college van Burgemeester en Wethouders (B&W).

Het toekennen van bevoegdheden kan ook aan een zelfstandige bestuursorgaan, rechtspersonen opgericht krachtens privaatrecht of aan ambtelijke bestuursorganen. Dit heeft gevolgen voor de invloed die de politiek verantwoordelijke minister heeft. Vaak zijn dan ook bepalingen opgenomen waarin de mogelijkheid wordt gemaakt invloed uit te oefenen door de minister.

Delegatie

In de Awb is delegatie opgenomen. Hieronder wordt verstaan: het overdragen door een bestuursorgaan van zijn bevoegdheid tot het nemen van besluiten aan een ander die deze onder eigen verantwoordelijkheid uitoefent. Er is sprake van een overdracht van de verantwoordelijkheid, het mag daarom ook niet aan een ondergeschikte en het moet wederom berusten op een wettelijk voorschrift.

Degene die overdraagt (delegans) mag wel beleidsregels ten aanzien van de uitoefening maken, maar deze mogen niet specifieke instructies inhouden. Delegatie geschiedt bij besluit wat volgens de regering wordt aangemerkt als een algemeen verbindend voorschrift (avv). Delegatie op delegatie is ook wel onderdelegatie of subdelegatie, de regels van delegatie zijn dan ook van toepassing.

Mandaat

Onder mandaat wordt verstaan: de bevoegdheid om in naam van een bestuursorgaan besluiten te nemen. De juridische verantwoordelijkheid wordt niet overgedragen, slechts de feitelijke uitoefening. Het wordt daarom ook meer gezien als een machtiging, er is geen vereiste van een wettelijk voorschrift en het mag juist wel aan een ondergeschikte. Mandaat geschiedt bij besluit.

De verschillende soorten mandaat zijn:

• beslissingsmandaat: de beslissing wordt overgelaten aan de gemandateerde;
• uitvoervoeringsmandaat: mandaatgever neemt het besluit, maar laat de motivering en exacte formulering over aan de gemandateerd;
• ondertekeningsmandaat: gaat niet verder dan de ondertekening namens de mandaatgever.

Parkeerkaart

Deze uitspraak bespreekt de bevoegdheidsverlening van het mandaatbesluit. Het mandaatbesluit was gemandateerd aan bepaalde met name genoemde ambtenaren. Zij hadden de bevoegdheid te beslissen over verzoeken om een invalidenparkeerkaart. Hier was sprake van een besluit genomen door een onbevoegd ambtenaar. Zij was de opvolger van een ambtenaar aan wie de bevoegdheid was gemandateerd, aan haar was de bevoegdheid niet gemandateerd alleen aan die bij naam waren genoemd.

Onbevoegd mandaat

De wijze waarop bevoegdheden van de Natuurbeschermingswet zijn gemandateerd zijn in strijd met de heersende opvatting over mandaatverlening. De mandaatverlening zoals die is gedaan, doorbreekt het stelsel van politieke verantwoordelijkheid. Hiermee is ook duidelijk vast komen te staan dat de mandaatverlening tussen organen van verschillende bestuurslagen slechts bij uitzondering toegelaten moet worden.

Partijen

De vereniging "wildbeheereenheid Den Ouwe Peel" te Deurne, appellante.
De Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, verweerder.

Proces

Ingevolge artikel 12 lid 1 van de Natuurberschermingswet hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant geweigerd aan de vereniging een vergunning te verlenen. De vergunning was voor de uitoefening van de jacht in het beschermd natuurmonument "Deurnse Peel".

Overwegingen

Enkele belangrijke overweging:
Memorie van toelichting, Wet Derde tranche Awb, Stb. 1996, 333 Kamerstukken II 1993/94, 23 700, nr. 3 p.165-177
"Anders dan in het privaatrecht is het in het bestuursrecht veel minder gebruikelijk mandaat te verlenen aan anderen dan ondergeschikten. (...) Mandaatverlening is dan ook bij uitstek geschikt in hiërarchische verhoudingen. Het is hét middel voor een bestuursorgaan om tot een rationele taakverdeling te komen, zonder daarbij de verantwoordelijkheid voor de uitoefening van die bevoegdheid te verliezen."

Verder is volgens de memorie van toelichting aangegeven dat mandaatverlening van ambten aan andere bestuurslagen (minister aan gedeputeerde staten) een uitzonderlijke karakter zou moeten hebben. Dit in verband met de verantwoordelijkheidsrelaties die in de andere bestuurslaag bestaan.

"De vrijheid die de minister laat aan colleges van gedeputeerde staten kan gemakkelijk ertoe leiden dat in vergelijkbare situaties, zoals beschermde natuurmonumenten gelegen in meer dan één provincie, vanwege beleidsmatige overwegingen verschillend wordt geoordeeld. Dit past niet binnen een mandaatsverhouding."

Het besluit wordt aldus vernietigd, het berust op een onbevoegd mandaat.

Lees verder

• Bestuurshandelingen
• De personen in het Bestuursrecht