De geschiedenis van AkzoNobel

De naam van chemieconcern AkzoNobel bestaat sinds 1994 toen het Nederlandse Akzo fuseerde met het Zweedse bedrijf Nobel. De naam Akzo kennen we vanaf 1969, maar ook die naam is ontstaan door fusies. De geschiedenis van AkzoNobel gaat ver terug, heel ver, zelfs tot 1777.

Sikkens, een roerig begin

Hier in Nederland kennen we de start van AkzoNobel bij het familiebedrijf Sikkens. De schilder en glazenmaker Wiert Willemszoon Sikkens begint in 1792 in een poortgebouwtje van de stadswal van Groningen een lak- en vernisstokerijtje. Hij heeft dan 12 man in dienst. Ruim 100 jaar later staat de familie al zo’n 20 jaar niet meer aan het roer en het bedrijf werkt dan vanuit een nieuwe fabriek en een pakhuis in Groningen. Er worden woningen gebouwd rond de fabriek, maar de mensen klagen. Akzo stinkt en de mensen zijn bang voor brand. Er komt dan een nieuwe fabriek, waar weer nieuwe producten gemaakt kunnen worden. Sikkens is dan al zo belangrijk, het bedrijf heeft zelfs klanten in heel Europa, dat ze het predicaat ‘Koninklijk’ mogen dragen, het is dan 1905.

In 1914 breekt de Eerste Wereldoorlog uit, een drama voor het bedrijf. De grenzen gaan dicht en Sikkens verliest 70% van de omzet. Het bedrijf is echter creatief, haalt er binnen Nederland alles uit wat erin zit en bereid een verkoop- en distributiesysteem voor, wat ze direct na de oorlog opzetten.

Het bedrijf groeit

Sikkens staat voor kwaliteit en krijgt al snel een goede naam ook buiten Europa. Het bedrijf blijft uitbreiden, steeds worden er nieuwe lakken en technieken ontwikkeld. In de jaren 30 gaat Sikkens reclame maken via filmpjes en natuurlijk zijn zij pioneer in kleurenbeeld, zij het nog primitief. Sikkens heeft inmiddels grote, bekende klanten, zoals Philips, Fokker, de KLM en Lips. In 1938 werken er bij het bedrijf zo’n 90 man. Ze verhuizen dan naar Sassenheim in de Randstad, dichter bij veel klanten, heel slim langs een drukke weg en spoorlijn. Sikkens zal een goede werkgever zijn geweest, want de meeste werknemers verhuizen mee. De meeste fabrieksmensen gaan in Noordwijk wonen, in wat Noordwijkers nu nog de ‘Groninger Buurt’ noemen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt een eigen bedrijfsbrandweer en een beschermingsploeg tegen luchtaanvallen opgericht, wat al snel hard nodig blijkt te zijn. Het bedrijf lijdt veel schade en de productie stokt volledig. Na de oorlog volgt de wederopbouw en is er dus veel verf nodig, maar Sikkens kan onvoldoende grondstoffen krijgen. Ze gaan daarom zelf kunstharsen maken als grondstof. In 1948 draait het bedrijf al weer volop, ze hebben dan al zelfs 229 mensen in dienst.

Fusies en overnames

Vanaf de jaren vijftig begint een lange reeks van overnames en fusies. Eerst muurverffabriek Alpha uit Alphen aan den Rijn, dan doe-het-zelfverfmaker Tjallema uit Sneek. Sikkens begint zelf nieuwe bedrijven Sicova en Sikkens Smit. Deze bedrijven bundelen zich in de Sikkens Groep. In 1962 neemt Sikkens, het merk Valsparlakken, van een ander bedrijf over. Doe-het-zelfproducent CetaBever volgt, evenals Talens, dat doet in kunstschilderverven.

In dat jaar, 1962, sluit Sikkens zich aan bij Koninklijke Zout Ketjes, KZK, dat op zijn beurt fuseert met Koninklijke Zwanenberg Organon, KZO (1), waardoor Koninklijke Zout Organon, KZO (2), ontstaat. Ook dit bedrijf kent een historie van fusies en overnames. KZO neemt in korte tijd zelfs een indrukwekkend aantal bedrijven in binnen- en buitenland over, zoals Pure Chemicals uit Engeland, Hoesch Chemie, verfmaker Lesonal uit Duitsland, maar ook zeepfabrikant Dobbelman en snackmaker Duyvis. In 1969 ontstaat de naam AKZO, doordat Koninklijke Zout Organon samen gaat met de Algemene Kunstzijde Unie, AKO, een bedrijf in chemische vezels met zo’n 47 fabrieken verspreid over de hele wereld. In 1992 viert AKZO haar 200-jarig jubileum.

Wereldconcern Akzo en een bedrijfje uit 1777, Det Holmbladske Selskab

Het bedrijf Akzo is een wereldconcern dat doet in de meest uiteenlopende producten. Om er een paar te noemen: zout, soda, chloor, zwavelzuur, aardoliekatalysatoren, vetzuren, alcohol, rubberchemicaliën, de anticonceptiepil, producten voor de gezondheidszorg, soep, sauzen, pinda’s, snacks, zeep, reinigingsmiddelen, cosmetica, chemische vezels, vleeswaren, verven en lakken. Akzo heeft in die tijd een omzet van zes miljard gulden en een nettowinst van 300 miljoen. Er werken zo’n 91.700 mensen, waarvan ruim een derde in Nederland.

Maar … dat is de geschiedenis van Sikkens tot aan Akzo. Als het bedrijf fuseert met het Zweede coatingsbedrijf Nobel Industries komt er nog een oudere poot bij. In 1777, dus 15 jaar voordat meneer Sikkens zijn initiatief nam ontstaat er in Denemarken een verffabriekje, Det Holmbladske Selskab heet. Dit bedrijf leeft, net als Sikkens, nu nog steeds voort in het coatingsmerk Sadolin.

Akzo Nobel

In 1999, dertig jaar na de fusie tussen Akzo en Nobel, is Akzo Nobel gegroeid tot een omzet van 27,5 miljard gulden en een nettowinst van 1,63 miljard. Er werken minder mensen, 85.900, 19.000 in ons land. Er zijn inmiddels veschillende onderdelen die minder goed bij het bedrijf passen verkocht, zoals Sara Lee/Douwe Egberts. Een flinke slag slaat het bedrijf met de overname van het Amerikaanse Stauffer Chemical Company dat ze kopen voor 1,3 miljard gulden. Hierdoor wordt de Chemiedivisie de grootste groep in het bedrijf. Dan volgt nog een grote overname, die met het Engelse Courtaulds, oorspronkelijk een vezelbedrijf, maar inmiddels een groot bedrijf in coatings voor staalbescherming en de scheepsbouw. Op dat moment is Akzo Nobel de grootste verf- en lakproducent ter wereld.

De vezeldivisie wordt daarna verkocht waardoor er geïnvesteerd kan worden in de drie divisies die dan nog over zijn: Pharma, Coatings en Chemie.

De Courant van de Eeuw – vol nostalgie

Op de site van, inmiddels AkzoNobel (zonder spatie) vindt u ‘De Courant van de Eeuw’. Deze eerste editie van deze krant, gedrukt in december 1999, verschijnt, zoals u daar kunt lezen, eens in de honderd jaar. Het lezen van de volgende krant moeten we dus aan onze kinderen en kleinkinderen overlaten.

Dit eerste exemplaar staat bol van tot de verbeelding sprekende verhalen en foto’s uit de roerige eerste tweehonderd jaar van de verschillende bedrijfjes waaruit AkzoNobel is ontstaan. Over Boldoot, wat we allemaal kennen van de Eau de Cologne, dat als geneesmiddel tegen allerlei kwalen is begonnen. Het product werd zo populair dat er een winkel werd geopend in de Kalverstraat. Het staat er nog en is nu een monument. Er wordt geschreven over Ketjen een zwavel- en zoutzuurfabriek en over een bombardement op de fabriek, waardoor duizenden tonnen zwavelzuur het IJ in lopen. Over naburige kwekers die met verpieterde wortels in de hand verhaal komen halen na ontsnapping van zwaveldamp. Er staat een mooi verhaal in over de broers Van der Lande uit Deventer, die een bakker zure bloem leveren en daardoor leren meel voor witter en smakelijker brood te maken. U vindt een pagina over Willem Hasselt die ontdekt dat er handel is in kaas- en poederstremsel en boter- en kaaskleursel. U vindt deze, maar nog veel meer nostalgische verhalen en weetjes. De moeite waard!

Inmiddels

Het bedrijf is alweer veranderd, het houdt niet op. Organon BioSciences, dat nu regelmatig in het nieuws is door een dreigende sluiting, wordt in 2007 verkocht voor 11 miljard Euro aan Schering-Plough. Daarna volgde opnieuw een overname, die van het Britse Imperial Chemical Industries. Er zijn nu drie nieuwe poten, geen Pharma meer, maar Decorative Paints, Performance Coatings en Specialty Chemicals.