Papyrus, perkament en papier voor schrijfwerk en drukwerk

Het drukken van kranten, boeken, reclamemateriaal en allerlei ander publicatiemateriaal gebeurt op verschillende soorten papier. Ook voor het schrijven van notities, brieven en diverse andere geschriften worden allerlei papiersoorten gebruikt. Maar in het verre verleden was er geen papier en werd in eerste instantie geschreven op voorwerpen waar vooral in kon worden gekrast. Later verschenen materialen die meer op papier leken totdat er uiteindelijk massaal papier werd vervaardigd in werkplaatsen die gebruik maakten van waterkracht.

Materiaal waarin gekrast kon worden

In de tijd dat er nog geen enkele vorm van papier bestond werd geschreven op botten, gedroogde boombast, kleitabletten, potscherven, steen, schelpen en wastableautjes. Die wastableautjes bestonden uit een houten bordje waarop bijenwas uitgestreken was waarin letters werden gekrast. De tableautjes waren geschikt voor hergebruik omdat de was weer glad gestreken kon worden. De Romeinen gebruikten daarbij een kraspen of stylus om in de was te krassen.

Papyrus van de stengels van de papyrusplant

Het eerste speciale materiaal dat voor het schrijven werd gebruikt was papyrus. Papyrus werd al gebruikt in de Egyptische oudheid. Het materiaal bestond uit gevlochten matjes van de stengels van de papyrusplant. Die rietplant was voldoende te vinden langs de Nijl. De stengels werden eerst platgeslagen waardoor vezels ontstonden. Van die vezels werden matjes gevlochten en met een aantal op elkaar samengedrukt om te laten drogen. Het kleverige plantensap deed dienst als bindmiddel. Na het drogen werden de matjes gladgeschuurd en zo ontstond papyrus.

Papyrus kan droog goed bewaard blijven

Na het beschrijven werd papyrus opgerold bewaard waardoor sprake is van papyrusrollen. In het droge woestijnzand van Egypte zijn nog veel beschreven papyrusrollen bewaard gebleven in tegenstelling tot het vochtige Europa waar vrijwel alle papyrusrollen vergaan zijn in de loop van de tijden. Bij opgravingen in Egypte zijn papyrusrollen gevonden in graftombes, huizen en afvalhopen.

Perkament als opvolger van papyrus

Ook in Europa werd papyrus gebruikt maar toen de aanvoer daarvan uit Egypte niet meer voldeed werd veelal overgegaan op perkament. Perkament is een papierachtig materiaal dat al bestaat vanaf 2700 jaar voor Christus. Het wordt gemaakt van de huid van ezels, geiten, kalveren, konijnen, koeien en schapen. Het komt ook voor in een verfijnder vorm en heet dan vellum of velijn. Perkament is sterker dan papyrus en is minder vochtgevoelig. In het vochtige Europa was perkament langer houdbaar dan papyrus. De fijnere kwaliteit vellum werd gemaakt van kalfshuid en dikwijls rood gekleurd om daarna met zilverkleurige of goudkleurige inkt te beschrijven. Perkament werd beschreven met een rietpen of ganzenveer. Veel perkament bevindt zich nog in musea omdat het goed bewaard eeuwenlang meegaat.

Papier vanaf de middeleeuwen in Europa

Papier is tamelijk aan het begin van de jaartelling in China uitgevonden maar werd pas vanaf de middeleeuwen in Europa gemaakt. Enkele eeuwen later had het papier maken zich in Nederland zodanig ontwikkeld dat er rond 1740 op de Veluwe 168 papiermolens stonden. In die streek was in sommige seizoenen genoeg water beschikbaar om zowel de papiermolens te laten draaien als voor de productie zelf. In de zomer en de winter gaf de Loenense beek te weinig water waardoor het maken van papier niet constant kon gebeuren. Dat veranderde met de komst van de stoommachine en later de elektriciteit.

Grondstoffen voor papier voor drukwerk of schrijfwerk

Vroeger bestond de pulp, die noodzakelijk was voor de productie van papier, uit gekookte lompen. Latere grondstoffen zijn bamboe, hennep, hout (cellulose), kledingstoffen (katoenvezels, linnenvezels), oud papier of riet. Papier is vaak wit maar dat komt omdat het wit is gemaakt door de grondstoffen te bleken maar door kleurstoffen toe te voegen kunnen oneindig veel kleurvariaties worden bereikt. Afhankelijk van het soort drukwerk of schrijfwerk wordt een bepaalde kleur gekozen.