Solliciteren: Hoe voer je een sollicitatiegesprek?

Solliciteren is eigenlijk het verkopen van jezelf. Gedurende het sollicitatiegesprek probeer je je goede kanten zo goed mogelijk te belichten. Om je potentiële werkgever zo goed mogelijk te overtuigen van je kunnen, is het het beste om zoveel mogelijk sterke voorbeelden te geven tijdens het gesprek. Daarnaast is een positieve instelling belangrijk, evenals een goede voorbereiding op zwakke plekken in je CV.

De sollicitant als autoverkoper

Tijdens een sollicitatiegesprek moet je jezelf zien te verkopen; eigenlijk net alsof je een auto verkoopt. Een autoverkoper zal de goede eigenschappen van een auto uitlichten en deze misschien wat overdrijven. De slechte eigenschappen blijven zoveel mogelijk achterwege of worden afgedaan als irrelevant. Wanneer je het tijdens een sollicitatiegesprek hebt over jezelf, je opleiding en je werkervaring moet je eigenlijk precies hetzelfde doen. Je haalt de goede dingen naar voren en laat de slechte zoveel mogelijk achterwege. Dat betekent niet dat je - zoals sommige autoverkopers - hoeft te liegen. Je moet wel proberen om de waarheid zo voordelig mogelijk uit te laten komen.

Een goede interviewer zal er overigens ook vanuit gaan dat je de dingen iets mooier laat lijken dan ze zijn.

Voorbeelden gebruiken tijdens een sollicitatiegesprek

Wanneer je een goede indruk wilt maken tijdens je sollicitatiegesprek, dan kom je natuurlijk met een aantal goede eigenschappen en vaardigheden die relevant zijn voor de functie waarop je solliciteer. Echter, de andere sollicitanten zullen waarschijnlijk met eenzelfde rijtje kernwoorden voor de dag komen. Met het noemen van jouw eigenschappen en vaardigheden ben je dus nog niet zo heel veel verder.

Om je potentiële werkgever te overtuigen zul je voorbeelden moeten geven die duidelijk maken dat jij werkelijke de relevante eigenschappen en vaardigheden bezit. Voorbeelden kun je uiteraard geven in de vorm van een verhaal: je legt uit aan de hand van een praktijkvoorbeeld hoe jij in groepsverband communiceert, of wat je doet in conflictsituaties. Je kunt echter ook wat verslagen, krantenknipsels of andere documenten meenemen om het één en ander te illustreren. Het is uiteraard niet de bedoeling dat je die aan het begin van het gesprek allemaal uitgebreid voor je op tafel uitstalt, maar het is helemaal niet vreemd om ze erbij te pakken op het moment dat een bepaald onderwerp ter sprake komt.

Er zijn verschillende soorten interviewers en binnen de tijd die er een normaal sollicitatiegesprek duurt (ongeveer een uur), is het vaak moeilijk om erachter te komen op welke manier de interviewer zijn vragen stelt en wat hij nu precies wil horen en wat niet. De ene interviewer zal bij alles wat je hem vertelt vragen om voorbeelden; de ander zal na een gegeven antwoord juist niet doorvragen, maar direct doorgaan met een volgend onderwerp. Je kunt er echter wel van uit gaan dat alle interviewers meer onder de indruk zijn van een sterk voorbeeld dan van een algemeen verhaal.

Ook in een gesprek waar niet of nauwelijks om voorbeelden gevraagd wordt, is het daarom verstandig om deze zo nu en dan wel te geven. Als sollicitant bepaal jij dan waar je de voorbeelden geeft. Hoewel je niet weet hoe een gesprek gaat verlopen, kun je waarschijnlijk een redelijke inschatting maken van de onderwerpen die besproken kunnen worden. Je kunt dus van tevoren voorbeelden voorbereiden.

Een positieve instelling en het vermijden van ontkenningen

Wanneer je een sollicitatiegesprek ingaat, doe je dat met de bedoeling om een baan in de wacht te slepen: een baan die je graag wilt hebben. Het is belangrijk om dit ook uit te stralen. Wees ervan overtuigd dat je deze baan echt wil én dat je een goede kans maakt om deze ook daadwerkelijk te krijgen. Wanneer je dit gevoel weet te pakken zul je je zekerder voelen van je zaak en zal je lichaamstaal daar ook naar zijn.

Daarnaast is het belangrijk om op te letten dat je op een positieve manier spreekt. Dat betekent niet alleen dat je geen voormalige werkgevers zwart gaat zitten maken, maar ook dat je zo min mogelijk ontkenningen gebruikt. 'Ik heb goede ervaringen met voormalige werkgevers' is dus beter dan 'Ik heb geen slechte ervaringen met voormalige werkgevers'. Hier moet je je echter niet te veel door laten afleiden. Het is goed om jezelf af te leren te veel in ontkenningen te spreken, maar gedurende het gesprek heb je waarschijnlijk wel andere (belangrijkere) dingen om je druk over te maken.

Zwakke plekken en pijnlijke onderwerpen

Met bepaalde zaken kun je gedurende een sollicitatiegesprek beter niet te veel te koop lopen. Werkeloosheid of een niet voltooide opleiding zijn niet bepaald dingen waar een potentiële werkgever op zit te wachten. Soms komt dit echter wel ter sprake, zeker als er gaten zitten in je CV. Want als dat niet duidelijk wordt uit het toegestuurde CV, dan zal de interviewer hoogstwaarschijnlijk vragen wat heb je hebt gedaan in de maanden na het behalen van je diploma.

Aangezien je deze zwakke plekken uit je sollicitatiebrief en in je CV waarschijnlijk zelf ook wel kent, kun je je ook hierop voorbereiden. Een positief antwoord is dan uiteraard het beste. Het is niet jouw schuld wanneer je het slachtoffer bent geworden van een massaontslag of wanneer je de dupe bent geworden van het faillissement van een bedrijf. Zorg er in dit soort gevallen wel voor dat je de gebeurtenissen beschrijft als overmacht; ga nier anderen (en zeker niet een voormalig werkgever) de schuld geven van een ontslag of een niet afgeronde opleiding.

Of je uitleg voor je zwakke plekken en slechte ervaringen nu positief of negatief is, beperk je altijd tot één uitleg (in een uiterst geval tot 2). Een kind dat aan zijn ouders 6 redenen opgeeft waarom hij te laat thuis is, zal op weinig mededogen kunnen rekenen. Hetzelfde geldt voor een sollicitant die een reeks verklaringen heeft voor zijn werkeloosheid.

Verkoop jezelf; smeek niet om een baan

Een autoverkoper die aan een klant uitlegt dat hij heel graag een auto wil verkopen, omdat hij deze maand nog geen enkele auto verkocht heeft zal raar aangekeken worden. Hij kan misschien medelijden opwekken, maar daarmee is zijn kans om daadwerkelijk een auto te verkopen niet vergroot. Integendeel: de klant zal gaan twijfelen aan de vakkundigheid van de verkoper en aan de situatie van het bedrijf.

Hetzelfde geldt voor een sollicitant die beweert dat hij de baan echt heel graag wil. Een werkgever heeft hier weinig boodschap aan en zal denken dat de sollicitant wel erg wanhopig is.

In een sollicitatiegesprek moet je dan ook niet uitleggen waarom jij de baan zo hard nodig hebt; het gaat juist om het tegenovergestelde. Door jezelf aan te prijzen moet het voor de potentiële werkgever duidelijk worden waarom hij - of het bedrijf of de organisatie waar hij werkt - jou hard nodig heeft. Maak dus duidelijk wat je allemaal te bieden hebt en koppel dit aan de (mogelijke) wensen van het bedrijf of de organisatie waar je solliciteert.

Een onderdeel van jou positieve beschrijving van jezelf is dat je enthousiast bent over de functie en gemotiveerd om aan de slag te gaan. Maar dat is heel iets anders dan dat je wanhopig op zoek bent naar werk.

Lees verder

• Sollicitatiegesprek voorbereiden
• Het schrijven van een sollicitatiebrief 10 tips
• Solliciteren: voorbereiding op een sollicitatiegesprek
• Werken in loondienst of werken als ZZP-er, freelancer